Gardło – budowa, funkcje, dolegliwości i choroby gardła

Gardło to następny po jamie ustnej odcinek przewodu pokarmowego. Czynnościowo gardło wchodzi także w skład układu oddechowego, gdyż w gardle następuje skrzyżowanie drogi oddechowej i pokarmowej. W gardle wyróżnić można gardło górne, środkowe i dolne, różniące się budową oraz funkcją. Rola gardła w organizmie to uczestniczenie w oddychaniu, połykaniu pokarmów, wzmacnianie naturalnych mechanizmów immunologicznych organizmu, uczestniczenie w artykulacji mowy oraz ochrona przed zachłyśnięciem się. Dolegliwości gardła i choroby gardła manifestują się pod postacią chrypki, kaszlu, trudności w połykaniu czy bólu gardła. 

Budowa gardła

Gardło to przestrzeń rozciągająca się od podstawy czaszki do krtani i przechodząca w przełyk. W gardle dochodzi do połączenia takich struktur anatomicznych jak jama ustna, jama nosowa, krtań i przełyk. W skład ściany gardła wchodzą cztery warstwy. Najbardziej zewnętrzna do błona śluzowa wyścielająca jamę gardła. Błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem. W części nosowej gardła jest to nabłonek wielorzędowy rzęskowy, ułatwiający oczyszczanie gardła i usuwanie zanieczyszczeń w kierunku jamy nosa. Z kolei część ustną i krtaniową gardła wyściela nabłonek wielowarstwowy płaski. Kolejna warstwa ściany gardła to błona podśluzowa. Pod nią zlokalizowana jest mięśniówka poprzecznie prążkowana, zbudowana z dwóch warstw mięśni. Zewnętrzna warstwa mięśni tworzy trzy mięśnie zwieracze gardła, z kolei warstwa wewnętrzna mięśniówki gardła tworzona jest przez mięśnie dźwigacze. Mięśniówka gardła unerwiana jest przez nerwy czaszkowe VII, IX, X i XII. Ostatnia warstwa ściany gardła to błona zewnętrzna.

Elementy gardła

Analizując budowę gardła, wyróżnić można następujące elementy gardła:

• gardło górne, czyli część nosowa gardła, ciągnąca się od trzonu kości klinowej do podniebienia miękkiego; w skład tej części gardła wchodzi m.in. ujście gardłowe trąbki słuchowej, migdałek gardłowy oraz nozdrza tylne,
• gardło środkowe, czyli część ustna gardła, położona między podniebieniem miękkim a górnym brzegiem nagłośni; elementy tworzące środkową część gardła to m.in. podstawa języka, dołki językowe, dolna powierzchnia podniebienia miękkiego  oraz łuki podniebienne, a także językowa powierzchnia nagłośni,
• gardło dolne, czyli część krtaniowa gardła, ciągnąca się od górnego brzegu nagłośni do do dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej krtani.

Istotnym elementem gardła jest ponadto pierścień chłonny gardła, czyli skupisko tkanki chłonnej tworzące migdałki: migdałek gardłowy, migdałek językowy, migdałki podniebienne, a także fałdy trąbkowo – gardłowe. Gdzie są migdałki? Migdałki podniebienne zlokalizowane są po obu stronach łuków podniebiennych, a migdałek gardłowy leży na tylnej ścianie części nosowej gardła.

Funkcje gardła w organizmie

Z racji faktu, że w gardle krzyżują się zarówno drogi oddechowe, jak i pokarmowe, oczywiste jest, że gardło uczestniczy w procesie oddychania oraz połykania pokarmów. Przez gardło przepływa powietrze dostające się tu przez usta i nos. Gardło uczestniczy w przełykaniu pokarmów, chroniąc przed zachłyśnięciem i przedostaniem się ciał obcych do dróg oddechowych. Jest to możliwe dzięki odruchom – kaszlowemu i wymiotnemu. Kolejną istotną rolą gardła w organizmie jest wzmacnianie naturalnej odporności organizmu – zlokalizowane w gardle migdałki odpowiadają za eliminowanie czynników chorobotwórczych wnikających do gardła z wdychanym powietrzem oraz przyjmowanym pokarmem.

Funkcją gardła jest uczestnictwo w modulowaniu głosu. Dźwięki wydawane przez krtań są rezonowane w jamie gardła, dzięki czemu są wzmacniane.

Dolegliwości gardła – chrypka i suchość gardła

Błona śluzowa gardła jest bardzo wrażliwa na przesuszenie. A o to nietrudno – wystarczy oddychać przez usta czy przebywać w suchym, zbyt mocno ogrzewanym czy klimatyzowanym pomieszczeniu. Negatywnie na śluzówkę gardła oddziałuje także palenie papierosów. Suchość błony śluzowej gardła objawia się pod postacią suchego kaszlu, chrypki czy bólu gardła. Nie są to objaw choroby gardła, np. infekcyjnej, ale mają uciążliwy charakter i mogą utrudniać przełykanie czy mówienie. Gdy pojawią się takie dolegliwości gardła, wystarczy zadbać o nawilżenie śluzówki gardła. Można sięgać po rozmaite preparaty nawilżające, mające postać płukanek, syropów, tabletek do ssania czy aerozolu. Preparaty takie zawierają m.in. porost islandzki, korzeń prawoślazu, nasienie lnu czy kwiat dziewanny. A dodatkowo konieczne jest nawilżanie powietrza.

Najczęstsze choroby gardła

Gardło jest narażone na stały kontakt z wdychanym powietrzem, a także pokarmami. Oznacza to ekspozycję na liczne drobnoustroje chorobotwórcze. Właśnie dlatego gardło jest narażone na rozwój infekcji bakteryjnych, wirusowych czy grzybiczych. Ostre stany zapalne rozwijają się głównie na podłożu wirusowym (rhinowirusy, wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy, koronawirusy), rzadziej – bakteryjnym. Zapalenie gardła objawia się bólem gardła, zaczerwienieniem i obrzękiem błony śluzowej, kaszlem. Z kolei stan zapalny pierścienia chłonnego gardła, czyli migdałków to angina. Zazwyczaj przyczyną anginy są infekcje wirusowe, a objawy tej choroby gardła to bardzo silny ból gardła uniemożliwiający połykanie, przekrwienie błony śluzowej gardła oraz ropny nalot na migdałkach.

Infekcyjne choroby gardła to nie jedyne schorzenia obejmujące gardło. Wśród innych chorób gardła wymienić należy m.in. urazy mechaniczne, przewlekłe zapalenie gardła towarzyszące refluksowi żołądkowo-przełykowemu, a także polipy i nowotwory gardła.

Bibliografia:

1. Gołąb B., Podstawy anatomii człowieka, PZWL, 2012
2. Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika i P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, 2011