Gastropareza – objawy i leczenie. Gastropareza cukrzycowa

Gastropareza to zespół nieprzyjemnych objawów spowodowanych opóźnionym opróżnianiem żołądka. Najczęściej mówi się o gastroparezie cukrzycowej, ponieważ występująca w cukrzycy hipoglikemia predysponuje do zaburzeń motoryki żołądka. Jakie są objawy gastroparezy i na czym polega leczenie tej choroby dietą?

Co to jest gastropareza?

Gastropareza to upośledzenie opróżniania żołądka spowodowane zaburzeniami neurologicznymi i hormonalnymi. Główną przyczyną pojawiania się gastroparezy jest nieprawidłowa gospodarka węglowodanowa, która wywołuje utratę masy ciała, nawracające hipoglikemie oraz różne objawy ze strony przewodu pokarmowego. Schorzenie może pojawiać się również w wyniku zakażeń wirusowych (CMV, EBV i HHV), rzadziej spowodowane jest przeprowadzonymi operacjami, stosowaniem niektórych leków oraz chorobami takimi, jak choroba Parkinsona, niedokrwienie jelit, zespół Zollingera-Ellisona, choroba wrzodowa, jadłowstręt psychiczny czy stwardnienie rozsiane.

Gastropareza cukrzycowa

Gastropareza cukrzycowa czterokrotnie częściej występuje u kobiet. Pierwsze objawy zwykle rozpoznaje się po około dekadzie od zdiagnozowania cukrzycy. Mechanizm powstawania gastroparezy nie został do końca wyjaśniony. Zaburzenie opróżniania żołądka prawdopodobnie jest wynikiem denerwacji włókien współczulnych, które hamują motorykę żołądka. W odwracalnej gastroparezie cukrzycowej unormowanie glikemii przywraca prawidłową motorykę żołądka, natomiast w gastroparezie nieodwracalnej wyrównanie zaburzeń metabolicznych nie eliminuje objawów chorobowych.

Gastropareza – objawy

Symptomy gastroparezy pojawiają się na skutek zalegania pokarmu w żołądku i rozciągania jego ścian. Wśród objawów gastroparezy wymienia się:

• nudności i wymioty, pojawiające się często po zjedzonym posiłku,
• uczucie pełności po posiłku,
• ból w nadbrzuszu i jamie brzusznej,
• zgaga,
• dysfagia,
• czkawka.

Gastropareza może prowadzić do szybkiej utraty masy ciała oraz zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Diagnostyka gastroparezy

Rozpoznanie gastroparezy cukrzycowej jest trudne, ponieważ objawy kliniczne pojawiają się jedynie u pięciu proc. chorych na cukrzycę typu 1 i tylko u jednego proc. chorych z cukrzycą typu 2. Co więcej, symptomy nie są charakterystyczne, dlatego w diagnostyce należy wykluczyć takie schorzenia, jak: choroba wrzodowa żołądka, dyspepsja czynnościowa, niedoczynność tarczycy i refluks żołądkowo-przełykowy. Różnica między dyspepsją czynnościową z opóźnionym opróżnianiem żołądka a idiopatyczną gastroparezą nie została jednoznacznie zdefiniowana, dlatego terminem gastroparezy określa się występowanie objawów klinicznych upośledzonego opróżniania żołądka przy braku mechanicznej przeszkody.

Złotym standardem rozpoznawania gastroparezy jest scyntygrafia z wykorzystaniem radioaktywnego technetu. Izotopem tym znakuje się posiłek o określonej kaloryczności i składzie, a następnie obserwuje szybkość opróżniania żołądka. Na  gastroparezę u mężczyzn wskazuje wydłużony czas opróżniania żołądka o 10 proc. w odniesieniu do czterogodzinnej normy, natomiast u kobiet czas musi przekroczyć 20 proc. normy. Do rzadziej stosowanych metod diagnostycznych należą: badanie radiologiczne z podaniem barytu, badanie USG, testy oddechowe i endoskopia kapsułkowa.

Leczenie gastroparezy

Leczenie gastroparezy opiera się na zmianie nawyków żywieniowych oraz farmakoterapii. Choremu z gastroparezą cukrzycową przepisuje się leki prokinetyczne (domperydon, erytromycyna, metoklopramid czy itopryd), które zwiększają kurczliwość mięśniówki żołądka oraz działają przeciwwymiotnie. W leczeniu objawowym stosuje się preparaty zmniejszające nudności i wymioty, w tym fenotiazynę, leki z grupy antagonistów receptora 5-HT3 (ondansetron, tropisetron) a także trójcykliczne leki przeciwdepresyjne i antagonistów receptora histaminowego H1 (dimenhydrynat).

Gastropareza – dieta

Zmiana diety znacząco wpływa na zmniejszenie odczuwanych dolegliwości gastrycznych. Podstawowym zaleceniem jest zwiększenie liczby posiłków do czterech lub sześciu dziennie. Muszą one być niewielkie objętościowo i spożywane w regularnych odstępach czasowych. Na jeden posiłek trzeba poświęcić około 30 minut i dokładnie przeżuwać pokarm. Warto pamiętać, iż leżenie po posiłku jest niewskazane. Dieta powinna być ubogotłuszczowa i ubogobłonnikowa, ponieważ spożycie tłuszczu uwalnia cholecystokininę, która opóźnia opróżnianie żołądka. Duża zawartość błonnika (znajdującego się m.in. w pomarańczach, jagodach czy roślinach strączkowych) może sprzyjać tworzeniu się bezoarów, czyli rzekomych kamieni gromadzących się w żołądku.

Chory powinien unikać alkoholu oraz rzucić palenie papierosów. Aby zapobiec rozdęciu żołądka, należy zrezygnować z picia napojów gazowanych oraz żucia gumy. Niekorzystnie wpływa też spożywanie mięty, czekolady i kofeiny, ponieważ substancje te obniżają ciśnienie dolnego zwieracza przełyku. Jeśli u chorego zdiagnozuje się zaawansowaną postać gastroparezy, konieczne jest wprowadzenie większych restrykcji żywieniowych. Najlepiej tolerowana jest dieta płynna i półpłynna, natomiast posiłki stałe chory powinien spożywać jedynie rano. Jeśli pacjent jest niedożywiony, można stosować specjalne preparaty odżywcze.

Bibliografia:

1. M. Krzyżewska, P. Maroszek i in., Gastropareza cukrzycowa: czy wiesz, jak ją rozpoznać oraz skutecznie leczyć?, Diabetologia Kliniczna 2014, tom 3, nr 4.
2. T. Masaoka, J. Tack, Gastroparesis: current concepts and menagement, Gut and Liver, Vol. 3, No. 3, September 2009, pp. 166-173.
3. M. Camilleri i in., Clinical Guideline: Management of Gastroparesis, The American Journal of Gastroenterology Volume 108/jannuary 2013.