Gastryna – od czego zależy poziom hormonu i jak go zbadać?

Gastryna jest hormonem układu pokarmowego. Ma olbrzymi wpływ na procesy trawienne – warunkuje uwalnianie soku żołądkowego, jelitowego, trzustkowego i żółci. Niekiedy jednak produkowana jest w nadmiarze. Przyczyny nie zawsze są bardzo poważne. Czego symptomem może być wysoki poziom gastryny? Jak przebiega diagnostyka? 

Po co organizmowi gastryna? 

W błonach śluzowych żołądka wyróżnia się trzy typy gruczołów, których komórki odpowiadają za wydzielanie substancji niezbędnych dla efektywnego procesu trawienia. W gruczołach żołądkowych właściwych występują m.in. komórki G (znajdują się też na początku dwunastnicy i jelita czczego), których podstawową rolą jest produkcja gastryny. 

Gastryna jest hormonem, który warunkuje uwalnianie soku żołądkowego. Ale nie tylko. Poprzez oddziaływanie na jelita, trzustkę i wątrobę pobudza wydzielanie soku jelitowego, soku trzustkowego i żółci. Do tego gastryna usprawnia pracę żołądka i jelit oraz rytmiczne skurcze pęcherzyka żółciowego. Hormon ten ma więc ogromny wpływ na jakość trawienia. 

W różnych fazach procesu trawienia wydzielana jest gastryna o odmiennej liczbie aminokwasów w strukturze. Dla przykładu – po posiłku uwalniania jest gastryna składająca się z 17 aminokwasów, ale ta produkowana na czczo ma ich aż 34. Gastryna uwalniana jest bardzo intensywnie w trakcie posiłku białkowego (tłuszcze i węglowodany nie powodują takiej reakcji) oraz na skutek rozciągania ścian żołądka. Jej produkcja zostaje natomiast powstrzymana, gdy kwaśność w żołądku spadnie poniżej 4,0 pH.

Co jest powodem wysokiego poziomu gastryny? 

Zwiększone wydzielania gastryny może mieć szereg różnych przyczyn. Niektóre są niegroźne, stanowią następstwo przeprowadzonych zabiegów lub diety, a inne są konsekwencją poważnych schorzeń: 

• nowotwory wydzielające gastrynę (gastrinoma), 
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, 
• stany zapalne żołądka, 
• zabieg założenia opaski żołądkowej, 
• zabieg rękawowej resekcji, 
• wysokie pH żołądka (powyżej 4,0 pH), 
• stosowanie inhibitorów pompy protonowej, 
• dieta obfitująca w wapń, 
• niewydolność nerek, 
• nadużywanie kofeiny i alkoholu, 
• niedokrwistość Addisona-Biermera (niedokrwistość złośliwa).

Niski poziom gastryny 

Obniżone wydzielanie gastryny nie należy do częstych zjawisk, nie budzi też niepokoju lekarzy. Zdarza się m.in. po zabiegach redukujących liczebność komórek G odpowiedzialnych za wydzielania hormonu. Dodatkowo wzrost poziomu sekretyny i somatostatyny po zabiegach zmniejszających objętość żołądka powoduje zahamowanie wydzielania gastryny. Hormon jest też słabiej wydzielany w mocno kwaśnym środowisku żołądka (przy nadkwaśności).

Jak rozpoznać wysoki poziom gastryny? 

Potwierdzeniem nieprawidłowego poziomu gastryny jest badanie krwi. Przed diagnostyką konieczne jest odstawienie inhibitorów pompy protonowej i innych leków mających wpływ na uwalnianie gastryny (po konsultacji z lekarzem). Ostatni posiłek zjedz około godz. 18:00 w przeddzień badania, aby zachować post trwający 13-14 godzin. Krew powinna zostać pobrana na czczo. 

Wynik uznawany za normalny mieści się w zakresie 0-90 pg/ml. Pamiętaj jednak, aby uzyskany pomiar zawsze odnosić do wartości referencyjnych laboratorium wykonującego analizę. Jeśli wynik będzie niepokojący, gastroenterolog zleci dodatkową diagnostykę. Może być to badanie endoskopowe (np. gastroskopia) albo badanie obrazowe (np. tomografia komputerowa). To pozwoli rozpoznać podłoże nadmiernego wydzielania gastryny i rozpoczęcie leczenia. 

Bibliografia: 

1. Byszewska-Szpocińska E., Markiewicz A., Badania nad otrzymaniem znaczników 125l – gastryna i I I125 – minigastryna do zastosowań w diagnostyce medycznej, s. 172–179.  
2. Dyaczyński M., Scanes C., Koziec H., Pierzchała-Koziec K., Endokrynne implikacje otyłości i zabiegów bariatrycznych, Varia Medica 2018, t. 2, nr 6, s. 471-484. 
3. https://www.coloplast.pl/Global/Poland/OC/Landing%20Page%20Professional/Edukacja%20kliniczna/Uk%C5%82ad%20pokarmowy.pdf [dostęp 05.10.2023]. 
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1924984/ [dostęp 05.10.2023]. 
5. Konturek S., Fizjologia Układu Pokarmowego, [w:] red. T. Brzozowski, Konturek – Fizjologia człowieka, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021.