Gazy w jelitach – przyczyny powstawania. Jakie są choroby jelit powodujące nadmierne powstawanie gazów?

Gazy w jelitach występują w warunkach fizjologicznych. Zdarza się jednak, że uczucie wzdęcia, nadmierne popuszczanie gazów, może oznaczać zwiększoną produkcję gazów jelitowych z różnych przyczyn. Najczęściej są to przemijające problemy spowodowane błędami dietetycznymi.

Duża ilość gazów w jelitach oraz inne objawy, takie jak bóle brzucha, nudności, biegunka lub zaparcia mogą sugerować choroby przewodu pokarmowego. Do najczęstszych chorób jelit powodujących nadmierne gazy należą zespoły złego wchłaniania i zespół jelita nadwrażliwego, potwierdzenie tych schorzeń wymaga diagnostyki lekarskiej.

Gazy jelitowe – skąd się biorą?

Obecność gazów w jelitach to naturalne zjawisko występujące u wszystkich zdrowych osób. Gazy gromadzą się w przewodzie pokarmowym z dwóch powodów – pierwszy z nich to połykanie powietrza podczas jedzenia lub mówienia, w drugim przypadku powstawanie gazów jest wynikiem procesu fermentacji zachodzącego głównie w jelicie grubym.

Gazy w jelitach to głównie składniki powietrza – 90% to azot oraz produkty fermentacji bakteryjnej – dwutlenek węgla, metan, wodór oraz siarkowodór.

Ilość oraz skład gazów jelitowych zależy od diety, składu naturalnej flory jelitowej oraz od funkcjonowania układu pokarmowego. U zdrowego człowieka ilość gazów jelitowych wewnątrz jelita wynosi przeciętnie około 200 mililitrów, natomiast łączna ilość wydalanych gazów mieści się w 600 mililitrach.

Większość wydalanych przez człowieka gazów jest bezwonna i niewyczuwalna dla otoczenia. Gazy jelitowe śmierdzące są spowodowane zwiększoną produkcją siarkowodoru, którego charakterystyczny zapach zgniłych jaj jest bardzo dokuczliwy. Zaburzone procesy fermentacji w jelicie mogą skutkować cuchnącymi gazami. Przyczyn jest wiele, w większości przypadków nie są one jednak poważne.

Nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach – przyczyny

W większości przypadków przyczyna powstawania nadmiernej ilości gazów jelitowych nie jest groźna i przemija w krótkim czasie. Zazwyczaj nie trzeba wykonywać kosztownych badań, a zmiana diety przynosi wyraźną poprawę.

Przyczyn powstawania i nadmiernego gromadzenia się gazów w jelitach jest wiele. Duża ilość gazów w jelitach może być spowodowana:

• paleniem papierosów, żuciem gumy i łapczywym jedzeniem – nadmierne połykanie powietrza,
• spożywaniem gazotwórczych pokarmów, takich jak rośliny strączkowe, kapusta, śliwki, chleb i inne produkty zbożowe, cebula, brukselka, jabłka, ziemniaki,
• piciem dużej ilości napojów gazowanych,
• upośledzoną umiejętnością odbijania z wielu przyczyn, między innymi po operacjach z powodu choroby refluksowej przełyku,
• zwiększeniem ilości bakterii w jelitach, które mogą być skutkiem przewlekłej antybiotykoterapii,
• przejściowym upośledzeniem drożności układu pokarmowego – na przykład polekowe,
• zaparcia,
• zwiększoną ilością częściowo wchłanialnych pokarmów – produktów mlecznych, cukrów prostych.

Choroby jelit powodujące gromadzenie się nadmiernych gazów

Zdarza się, że przyczyną powstawania nadmiernej ilości gazów w jelicie jest czynnościowa lub organiczna choroba przewodu pokarmowego. Gdy do ogólnego wrażenia zwiększenia ilości oddawanych gazów dojdą inne objawy, należy zgłosić się do lekarza w celu poszerzenia diagnostyki.

W diagnostyce chorób jelit, które mogą powodować zwiększoną produkcję gazów, wykorzystuje się badania obrazowe, takie jak rentgen jamy brzusznej czy badanie ultrasonograficzne. Czasami konieczne jest wykonanie kolonoskopii lub gastroskopii z koniecznością pobrania wycinków. W przypadku podejrzenia nietolerancji laktozy wykonać można wodorowy test oddechowy.

Bardzo częstą przyczyną powstawania nadmiernej ilości gazów jest zespół jelita nadwrażliwego. Do innych objawów tego zespołu należą biegunki, zaparcia, bóle brzucha, nudności. W badaniach dodatkowych zwykle nie stwierdza się w tym przypadku odchyleń, objawy ustępują po oddaniu gazów oraz stolca i nie występują w godzinach nocnych.

Choroby, które mogą powodować nadmierną produkcję gazów w jelitach, to często zaburzenia wchłaniania, czego najczęstszym przykładem jest niedobór laktazy (nietolerancja laktozy) występujący u wielu dorosłych. Zwykle w ograniczeniu objawów pomaga wykluczenie z diety produktów mlecznych.

Inną chorobą z grupy chorób wywołujących zaburzenia wchłaniania jest celiakia – choroba trzewna. Nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach spowodowane jest nieprawidłową reakcją organizmu na gluten. Choroba dotyczy aż 1% społeczeństwa.

Nadmierna ilość gazu w jelitach może być spowodowana zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Może on wystąpić w wyniku nieprawidłowości anatomicznych przewodu pokarmowego po operacjach, w cukrzycy, chorobach zapalnych jelit. W zespole tym węglowodany nie są prawidłowo wchłaniane w przewodzie pokarmowym, a nierozłożone fermentują, powodując powstawanie gazów.

W przypadku wystąpienia objawów alarmowych – niedokrwistości, chudnięcia, braku apetytu, krwawienia z przewodu pokarmowego lub rodziny osoby chorej obciążonej nowotworami, należy wdrożyć pilną diagnostykę, bowiem objawy te mogą świadczyć o procesie rozrostowym – raku jelita grubego.