GGTP – enzym, który świadczy nie tylko o chorobach wątroby

Poziom GGTP zwykle jest oznaczany przy podejrzeniu schorzeń wątroby i dróg żółciowych. Ale to nie jedyne dolegliwości, które doprowadzają do wzrostu stężenia gamma glutamylotranspeptydazy. Jest to także powikłanie nadczynności tarczycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, a nawet otyłości. Oznaczenie GGTP to dopiero początek diagnostyki Kiedy lekarz może zlecić ci badanie krwi pod kątem poziomu GGTP? Czy wynik odbiegający od normy powinien cię zaniepokoić? 

Czym jest badanie GGTP? 

Gamma glutamylotranspeptydaza (GGTP) to enzym błon komórkowych, ale nie wszystkich. Występuje w przewodach odpowiedzialnych za transport substancji, a więc w wątrobie, jelitach, trzustce, nerkach czy drogach żółciowych. W procesie hydrolizy (rozkładu substancji, na które oddziałuje woda), GGTP transportuje – przez bony komórkowe na aminokwasy lub mniejsze od nich peptydy – reszty pozostałe po reakcji.  

Jednak ten enzym, który wykrywany jest we krwi, pochodzi głównie z wątroby oraz dróg żółciowych i dlatego właśnie w diagnostyce ich schorzeń jest wykorzystywany. Poza tym stanowi marker stanów zapalnych i nowotworu trzustki. 

Co ciekawe, łączne rozpatrywanie stężenia GGTP i ALP (fosfatazy alkalicznej) stanowi istotny marker różnicujący w diagnostyce chorób wątroby i dolegliwości sercowo-naczyniowych. W przypadku dolegliwości wątroby oba parametry będą podwyższone, podczas gdy przy zaburzeniach sercowo-naczyniowych nie odnotowuje się wzrostu ALP (natomiast GGTP zaczyna rosnąć około 6. doby po wystąpieniu zawału, by osiągnąć najwyższy poziom w ciągu 3 tygodni).

Jak przygotować się do badania krwi GGTP? 

Do badania GGTP nie musisz się szczególnie przygotowywać. Podejdź do diagnostyki podobnie jak do profilaktycznie wykonywanej morfologii. Oznacza to, że przed pobraniem krwi konieczne jest zachowanie postu trwającego 12-14 godzin. Ostatni lekkostrawny posiłek zjedz wiec około godz. 18:00 w przeddzień diagnostyki. Rano, zanim udasz się do laboratorium, możesz wypić odrobinę wody, aby nawodnić nieco organizm i rozrzedzić krew. To ułatwi jej pobranie.

Kiedy lekarz może zlecić wykonanie badania GGTP? 

Lekarz może wystawić ci skierowanie do laboratorium w celu zbadania stężenia GGTP we krwi, jeśli podejrzewa: 

• alkoholową chorobę wątroby, 
• nowotwór wątroby, 
• wirusowe zapalenie wątroby, 
• marskość wątroby, 
• żółtaczkę, 
• polekowe uszkodzenie wątroby, 
• kamicę dróg żółciowych, 
• zapalenie pęcherza żółciowego, 
• zapalenie dróg żółciowych, 
• zapalenie trzustki, 
• pierwotny nowotwór trzustki, 
• cholestazę.

Jaka jest cena badania GGTP? 

Cena za oznaczenie GGTP w surowicy wynosi około 15 zł. Jeśli jednak lekarz w ramach wizyty refundowanej wystawi ci skierowanie, koszty badania zostaną zrefundowane.  Najczęściej specjalista zleca wykonanie pakietu badań (tzw. próby wątrobowe), który obejmuje ALT, AST, GGTP, ALP, BIL. Koszt jego wykonania wynosi około 38 zł.

Jakie są normy GGTP? 

Normy GGTP są odmienne w zależności od płci. Miej przy tym na uwadze, że zakresy referencyjne mogą różnić się także w zależności od laboratorium, w którym przeprowadzana była diagnostyka. Zawsze bierz pod uwagę normy podane na wyniku. Lekarz również będzie się do nich odnosił, analizując twój stan zdrowia. 

Jakie są normy GGTP? 

Normy GGTP są odmienne w zależności od płci. Miej przy tym na uwadze, że zakresy referencyjne mogą różnić się także w zależności od laboratorium, w którym przeprowadzana była diagnostyka. Zawsze bierz pod uwagę normy podane na wyniku. Lekarz również będzie się do nich odnosił, analizując twój stan zdrowia. 

Co oznacza wysokie GGTP? 

GGTP powyżej normy jest przede wszystkim sygnałem tego, że wątroba lub drogi żółciowe nie funkcjonują efektywnie. Wartość znacznie przekraczająca zakres referencyjny najczęściej oznacza niewydolność organu wraz z zaburzonym przepływem żółci. Może być to też znak, że zmagasz się z uzależnieniem od alkoholu, długotrwale stosujesz leki obciążające wątrobę albo przez drogi pokarmowe wchłonięte zostały toksyny (np. trujących grzybów, chemikalia). 

Ponadto podwyższone GGTP może oznaczać otyłość, której towarzyszy cukrzyca, wysoki poziom cholesterolu i niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Innymi przyczynami wysokiego GGTP mogą być: 

• schorzenia trzustki, 
• niedawny zawał serca, 
• zaburzenia autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów), 
• dolegliwości układu pokarmowego, 
• nadczynność tarczycy. 

Szczególnie wysokie GGTP (powyżej 1000 U/l) zazwyczaj oznacza poważne uszkodzenie wątroby i zastoje żółci (zablokowanie jej przepływu). Taki wynik wymaga pilnej hospitalizacji. 

Co znaczy niskie GGTP? 

Niskie stężenie GGTP, w przeciwieństwie do jego podwyższonego poziomu, nie jest powodem do niepokoju (co nie oznacza, że nie wymaga konsultacji z lekarzem). W większości przypadków będzie to efekt stosowania niektórych środków farmakologicznych. Wśród leków obniżających GGTP znajdują się m.in. doustne preparaty antykoncepcyjne. 

Bibliografia: 

1. Mościński M., Bartoszek B., Szyguła-Jurkiewicz B., Gamma-glutamylotranspeptydaza – potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych?, Folia Cardiologica Excerpta 2012, t. 7, nr 1, s. 60-64. 
2. Palka M., Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, Lekarz POZ 2017, nr 1, s. 13–16. 
3. https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WL_jednostki/zaklad_diagnostyki_chorob_neurozwyrodnieniowych/16.01.18_pl_-_normy_badan_-_diagnostyka_laboratoryjna.pdf, [dostęp 04.09.2023 r.].

3. Chorób autoimmunologicznych, np. PSC (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych) – obserwuje się izolowane podwyższenie aktywności enzymu, szczególnie u młodzieży. 

4. Długotrwałego spożywania alkoholu. Zwiększenie poziomu GGTP powyżej 1000IU/l jest wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej. Tak wysokie stężenie może wskazywać toksyczne uszkodzenie wątroby wywołane spożywaniem nadmiernej ilości alkoholu. 

5. Ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki oraz raka trzustki. Charakterystycznym objawem ostrego zapalenia trzustki jest narastający, silny ból w nadbrzuszu, czasem promieniujący do pleców. Przewlekłemu zapaleniu trzustki towarzyszą biegunki i wzdęcia, bóle brzucha, spadek apetytu. 

6. Reumatoidalnego zapalenia stawów. W przebiegu choroby obserwuje się obrzęk stawów stóp i dłoni, stawu kolanowego, łokciowego, biodrowego. Chorym doskwierają dolegliwości bólowe oraz sztywność stawów. 

7. Mononukleozy zakaźnej – choroby przebiegającej z wysoką gorączką, zapaleniem gardła i migdałków, powiększeniem węzłów chłonnych oraz wysypką. 

Prowadzone są próby wprowadzenia tego markera jako czynnika diagnostycznego schorzeń niezwiązanych z wątrobą, szczególnie w chorobach sercowo-naczyniowych. Wysokie GGTP może pojawić się w wynikach badań w 3–4 dobie po zawale. Gamma-glutamylotransferazę uważa się również za czynnik powodujący zmiany miażdżycowe, ponieważ wykazano jej związek z utlenianiem lipoprotein o niskiej gęstości. 

Należy pamiętać, że izolowane podwyższenie GGTP może być zjawiskiem niemającym wyjaśnienia, nieświadczącym o poważnej chorobie – szacuje się, że jest tak u 10% osób, u których ten parametr jest nieprawidłowo wysoki. W razie jakichkolwiek wątpliwości może być konieczne powtórzenie badań oraz wizyta u hepatologa, który zaleci odpowiednie postępowanie. 

Jak obniżyć GGTP? 

Stężenie GGTP jest czułe na wiele czynników, dlatego można mieć wpływ na jego poziom. Jak szybko obniżyć GGTP? Przede wszystkim modyfikacją dotychczasowego stylu życia. Poprawę parametrów uzyskuje się poprzez ograniczenie spożycia: 

•  alkoholu,  

• soli,  

• kawy,  

• tłustego, czerwonego mięsa, 

• tłuszczów zwierzęcych, 

• cukru, 

• żywności przetworzonej. 

W diecie powinny znaleźć się świeże warzywa i owoce. Pracę wątroby można wspomóc ziołami takimi jak: karczoch, ostropest plamisty czy babka jajowata. Regeneracji wątroby sprzyja także regularna, umiarkowana aktywność fizyczna. Jak obniżyć GGTP po alkoholu? Aktywność gamma- glutamylotranspeptydazy wraca do normy po kilku tygodniach abstynencji. Warto pamiętać o tym, że wysokie stężenie GGTP zawsze powinno być wskazaniem do konsultacji lekarskiej i, w razie konieczności, wprowadzenia odpowiedniego leczenia. 

O czym świadczy niskie GGTP? 

Niskie stężenie GGTP nie powinno stanowić powodu do niepokoju. Aktywność gamma-glutamylotranspeptydazy przy dolnej granicy normy zwykle uważana jest za wynik prawidłowy. Oznacza, że choroba wątroby jest mało prawdopodobna. Wskazuje też, że osoba badana nie spożywała alkoholu. 

Aktualizacja: Patrycja Nawojowska

Bibliografia:

1. Mateusz Mościński i wsp., “Gamma-glutamylotranspeptydaza — potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych?”, Koło STN przy III Katedrze i Oddziale Klinicznym Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, 2012, ISSN 1896–2475.
2. Marek Hrtleb, „Interpretacja badań laboratoryjnych w chorobach wątroby”, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2019.
3. EwaOchwanowska i wsp., „Zmiany w aktywności podstawowych parametrów biochemicznych wskazujących na nadmierne spożycie alkoholu”, Alcoholism and Drug Addiction. Volume 28, Issue 4, December 2015, Pages 235-250.