Czy gigantyzm to po prostu nadmierny wzrost? Jakie ma przyczyny? 

Bycie wysokim postrzegane jest jako atrakcyjne. Czasami jednak ciało powiększa się nadmiernie, przez co wzrost człowieka przekracza 2 m, a także dostrzegalne są pewne dysproporcje. To właśnie gigantyzm. Zaburzenie, które rozwija się u dzieci wchodzących w okres dojrzewania. Co jest tego przyczyną? W jaki sposób można leczyć gigantyzm?

Jakie są przyczyny gigantyzmu? 

Gigantyzm przysadkowy powodowany jest nadmiernym uwalnianiem hormonu wzrostu (GH). Przysadka syntezuje go naturalnie i pulsacyjnie (ze szczytową produkcją w czasie snu). Proces ten warunkowany jest przez podwzgórze. Gdy zwiększy ono produkcję somatostatyny, synteza GH zostaje spowolniona. Wzmaga się natomiast w odpowiedzi na produkowaną przez podwzgórze somatoliberynę.  

Mechanizm ten warunkowany jest przez tzw. sprzężenie zwrotne. Gdy poziom hormonu wzrostu produkowanego przez przysadkę mózgową jest wysoki, hamuje zwrotnie syntezę somatoliberyny w podwzgórzu i wzmaga uwalnianie somatostatyny. Gdy poziom hormonu wzrostu jest niski, proces przebiega odwrotnie. 

Do gigantyzmu najczęściej dochodzi w następstwie rozwoju gruczolaka przysadki mózgowej, uwalniającego hormon wzrostu. Mechanizm zwrotny podwzgórzowo-przysadkowy nie jest w stanie tego ustabilizować, w efekcie czego dochodzi do nadmiernego i szybkiego wzrostu kości. Gigantyzm może wynikać również z zaburzeń genetycznych, z którymi zmaga się organizm. Należy do nich m.in. syndrom McCune-Albright, który charakteryzuje się triadą symptomów: 

• dysplazją kości,
• przebarwieniami na skórze,
• nadczynnością gruczołów endokrynnych (wydzielania wewnętrznego).

Czy gigantyzm jest chorobą? 

Gigantyzm jest chorobą. W klasyfikacji ICD-10 został ujęty w części E, dotyczącej zaburzeń wydzielania wewnętrznego (a dokładniej – zaburzeń wydzielania przysadki mózgowej), w punkcie E22.0 – akromegalia i gigantyzm przysadkowy. Nie jest to więc po prostu cecha osobnicza, ale zaburzenie, które wywiera wpływ na cały organizm.

Jakie mogą być powikłania gigantyzmu? 

Szczególnym zagrożeniem gigantyzmu są nieprawidłowości w układzie kostnym i ruchowym. Struktury nie są w stanie adaptować się do zbyt szybkiego wzrostu, przez co może dojść do deformacji mięśniowo-szkieletowych. Skutkiem gigantyzmu, który nie jest leczony, są też: 

• nadciśnienie tętnicze, 
• cukrzyca, 
• niewydolność mięśnia sercowego, 
• nadczynność tarczycy. 

Nie sposób nie wspomnieć też o konsekwencjach psychicznych. Dzieci dotknięte gigantyzmem mogą spotykać się z brakiem akceptacji ze strony rówieśników i to wszystko dzieje się w okresie, kiedy przynależność społeczna jest niezwykle istotna.

Jakie objawy towarzyszą gigantyzmowi? 

Charakterystycznym objawem gigantyzmu jest wzrost wyraźnie odbiegający od normy. Osoba z tą przypadłością nie jest po prostu duża – jej wzrost przekracza 2 m w przypadku mężczyzn i 1,9 m w przypadku dziewcząt. Osoby z gigantyzmem mają też wyraźnie większe dłonie i stopy oraz zaburzone proporcje twarzy. Wygląd jest dla nich często powodem kompleksów, a tych cech niestety nie da się zamaskować. To powoduje często izolację i doprowadza do rozwoju depresji. 

Szybki wzrost kości sprawia też, że osoby z gigantyzmem garbią się i czasami sprawiają wrażenie nieporadnych w poruszaniu. Gdy choroba zacznie się rozwijać (co ma miejsce w okresie dojrzewania) mogą też występować silne bóle wzrostowe. W późniejszym czasie często obserwuje się bóle kręgosłupa oraz dolegliwości w obrębie stawów. Warto też wspomnieć, że jeśli gruczolak przysadki mózgowej bardzo się rozrośnie, może powodować problemu neurologiczne, w tym zaburzenia koncentracji czy widzenia, co w jeszcze większym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Jaka jest różnica między gigantyzmem a akromegalią? 

Akromegalia wynika z nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu. W konsekwencji dochodzi do nadmiernego wzrostu ciała, ale też zaburzeń metabolicznych. Jest to choroba diagnozowana wyłącznie u dorosłych, gdy naturalny okres rozwoju już się zakończy. 

Gigantyzm również wynika z nadmiernej produkcji hormonu wzrostu. W tym jednak przypadku, w odróżnieniu od akromegalii, zaburzenie rozwija się w okresie dojrzewania (przeważnie w wieku 9-15 lat). Niektórzy nazywają wręcz gigantyzm akromegalią młodych, chociaż nie jest to poprawne określenie. 

Są także inne różnice. W przypadku gigantyzmu całe ciało jest wyraźnie większe. Rekordzistą jest tu Robert Pershing Wadlow (wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa) o wzroście sięgającym aż 2,72 m. Natomiast skutkiem akromegalii nie jest zwiększenie wzrostu, ale powiększenie rozmiaru stóp i rąk, a także języka i żuchwy (czyli ma tutaj miejsce nie wzrost ciała, a jego rozrost).

Czy możliwe jest leczenie gigantyzmu? 

Aby zapobiec powikłaniom zbyt szybkiego i nadmiernego wzrostu, ważne jest rozpoczęcie leczenia gigantyzmu u dzieci. W tym celu kluczowa jest stabilizacja wydzielania hormonu wzrostu (GH). Możliwymi formami terapii, dobranymi w zależności od kontentego przypadku, są: 

• operacja usunięcia gruczolaka przysadki mózgowej, 
• radioterapia, 
• farmakoterapia z użyciem oktreotydu, bromokryptyny, lanreotydu, pegwisomantu. 

Bibliografia: 

1. Kałużny M., Bolanowski M., Akromegalia — od mitów do faktów, Endokrynologia Polska 2008, t. 59, nr 3, s. 242-244.  
2. Payer J., Kollerová J., McCune-Albright syndrome, Reumatologia 2011, t. 49, nr 2, s. 81-89. 
3. Ruchała M., Szczepanek-Parulska E., Komorska-Piotrowiak E., Diagnostyka i leczenie akromegalii, Oncology Rewiev 2011, vol. 1, nr 4, s. 240-247.  
4. Zieleniewski W., Michalak R., Akromegalia – niedoceniony problem zdrowotny w praktyce lekarza rodzinnego, Family Medicine & Primary Care Review 2011, nr 13, 2: s. 273-275.