Glista ludzka – objawy, leczenie, drogi zakażenia glistnicą

Zakażenie glistą ludzką jest najczęstszą parazytozą przewodu pokarmowego na świecie. Objawy zakażenia glistą ludzką u dzieci i dorosłych mogą pojawić się już po kilku dniach od połknięcia robaka. Jak można zarazić się glistą ludzką i jak pozbyć się pasożytów z organizmu?

Glista ludzka – co to jest?

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to pasożyt należący do niciowatych, który żeruje w przewodzie pokarmowym człowieka – dokładniej w jelicie cienkim. Glista ludzka u dzieci występują częściej niż u dorosłych ze względu na większe zaniedbania higieniczne. W Europie (w tym w Polsce) zakażenie zwykle nie doprowadza do poważnych powikłań.

Jak wygląda glista ludzka? Ciało glisty charakteryzuje się walcowatym kształtem i białym kolorem. Może osiągnąć do 50 cm długości i 0,6 cm grubości.

Chociaż to dzieci częściej się zakażają, glistę mogę „złapać” także dorośli. Źródeł zarażenia może być wiele. Szczególnie narażone są osoby, które słabo dbają o higienę, nie myją warzyw i owoców oraz nie odrobaczają zwierząt domowych. W diagnostyce wykorzystuje się badania kału, które powinny zostać kilkukrotnie powtórzone. Leczenie glisty ludzkiej możliwe jest dzięki lekom przeciwpasożytniczym, które pozwalają na wydalenie robaka z kałem.

Glistnica – przyczyny zakażenia

Przyczyną rozwoju  glistnicy jest spożycie jaj glisty ludzkiej.

Pasożyt rozwija się w jelitach człowieka, gdzie produkuje jaja, które wraz z kałem dostają się do środowiska (a konkretnie – do gleby lub zbiorników wodnych). Do zarażenia może dojść na skutek:

• spożycia niedokładnie umytych (i jednocześnie niepoddanych obróbce termicznej) warzyw lub owoców,
• spożycia nieprzegotowanej wody zawierającej jaja,
• przeniesienia jaj do jamy ustnej po kontakcie ze skażoną glebą (np. kiedy dotykamy gleby zawierającej jaja, a następnie – nie myjąc wcześniej rąk – spożywamy posiłek).

Czy glista ludzka jest zaraźliwa? Transmisja z człowieka na człowieka przez bezpośredni kontakt jest niemożliwa. Chory na glistnicę nie zaraża innych osób, nie można zarazić się również przez korzystanie z tej samej toalety. 

Glista ludzka – przebieg zarażenia pasożytem

Po połknięciu inwazyjnych jaj cykl rozwojowy glisty ludzkiej jest kontynuowany. Dochodzi do wyklucia się larwy w jelicie cienkim, która przedostaje się do układu chłonnego lub krwionośnego, przechodzi przez wątrobę oraz serce, a następnie przedostaje się do płuc, gdzie w pęcherzykach parokrotnie linieje. Po przepoczwarzeniu się migruje do krtani oraz gardła, gdzie zostaje połknięta i znów trafia do jelita cienkiego.

Tam glista ludzka osiąga pełną dojrzałość, gdzie nieleczona przeżywa około 2 lat, składając jaja – nawet do 200 000. Jaja pasożyta zostają zostają wydalane z kałem. To one są odpowiedzialne za dalsze rozprzestrzenianie się pasożyta. W glebie są w stanie przetrwać okres do 3 tygodni.

Glista ludzka – objawy glistnicy

Infekcje nie dają żadnych objawów w ponad 85 proc. przypadków, zwłaszcza jeśli liczba robaków jest niewielka. Objawy nasilają się wraz z liczbą obecnych glist i mogą obejmować duszność i gorączkę na początku choroby. Potem często następują objawy obrzęku brzucha, bólu brzucha i biegunki.

Pierwsze objawy zakażenia glistą ludzką występują po 4-16 dniach po spożyciu jaj, jednak pojawiają się one w kale dopiero po 2-3 miesiącach. Masywna inwazja glist powoduje objawy ze strony układu oddechowego oraz pokarmowego. W takiej sytuacji glista ludzka może „wychodzić” wraz z kałem. Po wydaleniu wyglądają jak długie, białe robaki.

W skrajnych przypadkach infestacji jelit, masa i objętość robaków może powodować rozerwanie zewnętrznych warstw ściany jelita. Powikłaniem takiej sytuacji jest zapalenie otrzewnej i skrętu jelita. Glisty czasami powodują blokadę jelit, co może wymagać operacji chirurgicznej.

U niektórych pacjentów z glistnicą obserwuje się symptomy alergiczne, związane z wysokimi poziomami przeciwciał IgE, w tym m.in. objawy skórne. Co więcej, glista może powodować alergie na krewetki i roztocza z powodu wspólnego antygenu, tropomiozyny; nie zostało to jednak potwierdzone klinicznie.

Glisty są pasożytami, które „nie lubią” niektórych środków znieczulenia ogólnego i mogą wydostawać się z organizmu, czasami przez usta, gdy zakażona osoba jest poddawana znieczuleniu ogólnemu.

Objawami glisty ludzkiej znajdującej się w płucach są: kaszel, duszność, odkrztuszanie wydzieliny zabarwionej krwią. W stanach zaawansowanych może pojawić się gorączka oraz wysypka związana z uczuleniem. Glistnica jelitowa objawia się dyskomfortem lub bólem w jamie brzusznej, zazwyczaj kolkowym. Czasem pojawiają się nudności i wymioty. Zaawansowana choroba może doprowadzić do utraty masy ciała, niedrożności mechanicznej jelit, zapalenia wyrostka robaczkowego. Zdarza się, że pasożyty penetrują do przewodów żółciowych lub trzustkowych, dając objawy związane z zastojem żółci – zapalenie dróg żółciowych, ostre zapalenie trzustki. Objawy neurologiczne glisty ludzkiej, takie jak zgrzytanie zębami, zaburzenia snu, mogą wystąpić u osób niezarażonych, ale mających kontakt z dorosłymi osobnikami pasożyta.

Cykl życiowy glisty ludzkiej

Pierwsze pojawienie się jaj w kale występuje po 60-70 dniach. W glistnicy larwalnej objawy pojawiają się 4-16 dni po zakażeniu. Końcowymi objawami są dolegliwości żołądkowo-jelitowe, kolka i wymioty, gorączka oraz obserwacja żywych robaków w kale. Niektórzy pacjenci mogą mieć objawy ze strony płuc lub zaburzenia neurologiczne podczas migracji larw. Na ogół występuje niewiele objawów lub nie ma ich wcale. Glisty mogą zatkać jelito; migrujące larwy mogą powodować zapalenie płuc i eozynofilię. Dorosłe robaki żyją od 1 do 2 lat, co oznacza, że dany człowiek może być zarażony przez całe życie, gdy glisty umierają i są zastępowane przez nowe pokolenie.

Jaja mogą przetrwać potencjalnie 15 lat, a jedna glista może wyprodukować 200 000 jaj dziennie.

Jak zdiagnozować glistę ludzką?

Jakie badania na pasożyty najlepiej wykonać? Większość testów opiera się na rozpoznaniu glisty lub jaj w kale. Ze względu na dużą liczbę złożonych jaj, diagnozę można zasadniczo postawić za pomocą tylko jednego lub dwóch rozmazów kału, choć standardem jest trzykrotne powtórzenie testu. Jednorazowe badanie kału na pasożyty kosztuje około 15-20 złotych. Wynik negatywny rozmazu kału można potwierdzić wykonując serologiczne badanie krwi w kierunku glisty ludzkiej. Cena tego testu to około 50 złotych.

Jaja glisty ludzkiej mają charakterystyczny kształt: są owalne, z grubą, mamillowaną, o średnicy 35–50 mikrometrów. Podczas choroby płuc larwy można znaleźć w płynach zasysanych z płuc. Liczba białych krwinek może wskazywać na obwodową eozynofilię; jest to powszechne w wielu infekcjach pasożytniczych i nie jest specyficzne dla glistnicy.

Jak przebiega leczenie zarażenia glistą ludzką?

Każda postać glistnicy wymaga leczenia, nawet jeśli nie występują objawy zakażenia. Czasami zaleca się przejście terapii osobom, u których nie wykryto jaj glisty w stolcu. Oczyszczanie organizmu z pasożytów domowymi sposobami nie przynosi rezultatu, a alternatywne metody leczenia, w tym zioła, mogą okazać się nieskuteczne. Jak więc pozbyć się glisty ludzkiej?

Leki na glistę ludzką stosowane z wyboru przy odrobaczaniu organizmu to albendazol lub mebendazol. Są to leki przeciwpasożytnicze dostępne na receptę. U kobiet w ciąży i karmiących, a także jako drugi rzut stosuje się pyrantel. Dodatkowo w glistnicy płucnej konieczne jest leczenie objawowe ułatwiające oddychanie i hamujące kaszel, w tej fazie nie stosuje się medykamentów przeciwpasożytniczych. Efektywność terapii potwierdza się, gdy po zakończeniu leczenia dojdzie do usunięcia z organizmu (wydalenia) dorosłej formy pasożyta.

Konieczność zastosowania leczenia chirurgicznego zdarza się z kolei rzadko – w przypadku wystąpienia powikłań np. niedrożności jelit. Zabieg polega na wykonaniu laparotomii i usunięciu kłębiących się w przewodzie pokarmowym glist.

Leczenie glisty ludzkiej u dziecka przebiega tak samo jak u dorosłego.

Profilaktyka zakażenia glistą ludzką

Zapobieganie chorobie polega na poprawie warunków sanitarnych, co obejmuje poprawę dostępu do toalet i właściwe usuwanie odchodów. Mycie rąk mydłem, szczególnie przed posiłkami, również może chronić przed przenoszeniem jaj pasożyta.

Na obszarach, na których glistnicą dotkniętych jest ponad 20 proc. populacji, zaleca się leczenie wszystkich w regularnych odstępach czasu.

Źródła:

1. Popielska J. Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce [w:] Pediatria po Dyplomie, nr 16(5), 2012, s. 33–41.
2. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.