Gorycz w ustach – co oznacza gorzki smak rano lub po lekach?

Gorycz w ustach po spożyciu posiłku zawierającego produkty spożywcze o gorzkim smaku nie dziwi i nie budzi niepokoju. Co może jednak oznaczać uczucie goryczy w jamie ustnej rano, gdy nic jeszcze nie jedliśmy? Czy odczuwanie gorzkiego smaku jest normalne po niektórych lekach? W poniższym artykule rozwiejemy wątpliwości dotyczące możliwych przyczyn uczucia goryczy w ustach.

Odczuwanie goryczy w ustach a leki

Wiele związków chemicznych popularnie stosowanych w farmakoterapii może wpływać negatywnie na funkcje smakowe. Jakie procesy za tym stoją?

Duża część substancji aktywnych zawartych w lekach doustnych bezpośrednio stymuluje receptory smakowe na języku wywołując uczucie nieprzyjemnego, gorzkiego smaku.

Niektóre farmaceutyki oddziałują miejscowo na włókna nerwowe, co także może skutkować odczuwaniem gorzkiego posmaku w ustach.

Przyjmowanie wybranych leków może powodować także obniżenie stężenia cynku we krwi, a niedobory tego składnika mineralnego objawiają się u części pacjentów zaburzeniami smaku, m.in. nasileniem odczuwania wrażeń smakowych. Produkty o lekko gorzkim posmaku mogą u tych osób wywoływać silne odczucie goryczy w jamie ustnej.

Co ciekawe, substancje aktywne z leków stanowią jedną z przyczyn odczuwania goryczy w ustach także po wchłonięciu z przewodu pokarmowego. Jak to działa? Substancje wywołujące gorzki smak po podaniu doustnym trafiają do jelit a następnie do krwiobiegu. Stamtąd wraz z krwią są transportowane po całym organizmie. Z naczyń krwionośnych języka mogą przechodzić do śliny i przez to wywoływać uczucie goryczy w ustach na długo po czasie przyjęcia leków. Jest to jeden z procesów, który może odpowiadać za odczuwanie goryczy w ustach rano, po przebudzeniu.

Do grup leków, których objawem niepożądanym jest uczucie goryczy w ustach należą:

• leki moczopędne,
• inhibitory konwertazy angiotensyny (np. kaptopril; leki te stosowane są u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca, chorobie niedokrwiennej serca, czasami w chorobach nerek),
• antybiotyki,
• leki stosowane w celu stymulacji wydzielania kwasów żółciowych.

Gorycz w ustach w ciąży

Wiele kobiet w czasie ciąży zgłasza zmiany w odczuwaniu smaku – często postrzegają one smak gorzki jako odczuwany w tym okresie silniej niż wcześniej. Dane naukowe potwierdzają, że niektóre zmiany fizjologiczne zachodzące w czasie ciąży, m.in. związane z ilościami wydzielanego progesteronu i estrogenu, mogą wpływać na zmysł smaku.

Zgodnie z jednym z badań, odczuwanie gorzkiego smaku nasila się w I trymestrze ciąży, a następnie zmniejsza się w II oraz III trymestrze. Na tej podstawie badacze wysnuli hipotezę, że zmiany intensywności odczuwania gorzkiego smaku ewolucyjnie mogły pomagać w utrzymaniu ciąży. W I trymestrze – krytycznym okresie wczesnego rozwoju płodu, nasilony zmysł gorzkiego smaku chronił przed spożyciem trujących produktów. W II i III trymestrze, gdy znacząco zwiększa się zapotrzebowanie na wiele składników odżywczych, osłabienie odczuwania gorzkiego smaku sprzyjało z kolei zróżnicowanej diecie.

Trzeba podkreślić jednak, że wyniki różnych badań dotyczących percepcji smaku gorzkiego u kobiet w ciąży nie są jednoznaczne i nie pozwalają na wyciągnięcie ostatecznych wniosków co do zmian odczuwania wrażeń smakowych w tym okresie.

Gorycz w ustach a choroby wątroby i trzustki

Niedobory cynku, jak wspomniane zostało powyżej, mogą powodować zaburzenia smaku, a jedną ze zmian, które wywołuje deficyt tego pierwiastka jest nasilenie odczuwania wrażeń smakowych.

Wątroba to narząd odpowiedzialny za metabolizm cynku. W związku z tym stężenie tego składnika mineralnego często bywa niższe u pacjentów z chorobami wątroby, m.in. marskością, co tłumaczy silniejsze odczuwanie goryczy przez osoby z tymi schorzeniami.

Niedobory cynku mogą leżeć także u podłoża nasilonego odczuwania gorzkiego smaku u pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki.

Inne przyczyny goryczy w ustach

Zaburzenia odczuwania smaku mogą towarzyszyć także innym chorobom, m.in. schorzeniom nerek i przewodu pokarmowego.

Wymagający hemodializy pacjenci z chorobami nerek w zaawansowanych stadiach mogą doświadczać zmniejszenia produkcji śliny i wywołanego przez to zwiększenia w niej stężenia substancji odpowiedzialnych za wrażenia smakowe. Z tego powodu w czasie jedzenia gorzkich produktów, gorycz w ustach może być przez te osoby silniej odczuwana. Pacjenci hemodializowani są także narażeni na niedobory cynku, co u niektórych z nich jest przyczyną nasilonej percepcji smaku.

Przyczyną odczuwania goryczy w ustach może być także choroba refluksowa przełyku. Do objawów schorzenia należą m.in. palący ból za mostkiem oraz pieczenie języka, błon śluzowych jamy ustnej lub warg. Symptomy u pacjentów z chorobą refluksową przełyku nasilają się około 30 minut po obfitym posiłku, po wysiłku fizycznym, w pozycji leżącej lub przy pochylaniu się do przodu.

Prawidłowe funkcjonowanie zmysłu smaku jest z jednym z niezbędnych czynników warunkujących spożywanie wystarczającej ilości żywności i co za tym idzie – odpowiedniej ilości składników odżywczych potrzebnych do optymalnego funkcjonowania.

Zaburzenia odczuwania smaku prowadzą często do nieprawidłowości w stanie odżywienia, ponieważ wpływają na apetyt, a przez to także na masę ciała i ryzyko niedoborów składników pokarmowych. Ze względu na to, że jedzenie jest jednym z ważnych źródeł przyjemności, nieprawidłowe odczuwanie smaku negatywnie wpływa także na postrzeganą jakość życia. W związku z tym niezwykle ważne jest, by zidentyfikować przyczyny leżące u podłoża zaburzeń smaku.

W przypadku występowania niepokojących objawów związanych z zaburzeniami odczuwania smaku, skonsultuj się ze lekarzem. Powyższy tekst ma charakter poglądowy i nie może zastąpić konsultacji ze specjalistą.

Źródła:

1. Hummel, T., Landis, B., Hüttenbrink, K. (2012) Smell and taste disorders, GMS Current Topics in Otorhinolaryngology, Head and Neck Surgery, 10, 1–15.
2. Sadananda Naik B., Shetty N., Maben E. (2010) Drug-induced taste disorders, European Journal of Internal Medicine, 21: 240-243.
3. Schiffman S. (2018) Influence of medications on taste and smell, World Journal of Otorhinolaringology – Head and Neck Surgery, 4: 84-91.
4. Choo E., Dando R. (2017) The Impact of Pregnancy on Taste Function, Chemical Senses, 42: 279-286.
5. Bielecki K. (2009) Łagodne choroby przełyku leczone chirurgicznie, Borgis – Postępy Nauk Medycznych 3: 173-179.
6. Grungreiff K., Reinhold D., Wedemeyer H. (2016) The role of zinc in liver cirrhosis, Annals of Hepatology, 15: 7-16.