Grzybica przełyku – objawy, diagnostyka, leczenie i dieta

Grzybica przełyku, inaczej kandydoza lub drożdżyca przełyku to infekcja grzybicza, na którą narażone są przede wszystkim osoby z obniżoną odpornością i współistniejącymi chorobami przewlekłymi. Charakterystycznym objawem kandydozy jest ból i dyskomfort podczas połykania pokarmu, ale u ponad połowy pacjentów zakażenie grzybami z rodzaju Candida przebiega bezobjawowo. Jak wykryć grzybicę przełyku i na czym polega jej leczenie?

Co to jest grzybica przełyku?

Grzybica przełyku, nazywana też kandydozą przełyku to zakażenie wywoływane przez drożdżaki z rodzaju Candida, głównie Candida albicans, rzadziej C. tropicalis, C. parapsilosis, C. glabrata i grzyby z rodzajów Histoplasma, Blastomycer czy Coccidioides. Najczęstszą lokalizacją zmian chorobowych jest środkowa i dolna część przełyku. U niektórych osób grzybicy przełyku towarzyszy grzybica jamy ustnej i gardła. Wyższe ryzyko zachorowania dotyczy osób z obniżoną odpornością, w tym u pacjentów onkologicznych i chorych z AIDS. W populacji ogólnej grzybica przełyku występuje u 0,5 proc. osób, natomiast u chorych na AIDS stanowi aż 50 proc. przypadków. Do rozwoju kandydozy przyczynia się długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej, glikokortykosteroidów, cytostatyków i antybiotykoterapii, która prowadzi do zaburzeń mikroflory. Wśród czynników ryzyka wymienia się również:

• niewyrównaną cukrzycę,
• bakteryjne i wirusowe choroby zakaźne,
• tocznia rumieniowatego układowego,
• niedoczynność przytarczyc,
• achalazję przełyku,
• niedożywienie,
• zespół upośledzonego wchłaniania,
• transplantację narządów,
• podeszły wiek,
• alkoholizm,
• stany po radioterapii,
• długotrwałe żywienie drogą pozajelitową,
• dietę wysokowęglowodanową oraz niedobory witamin i pierwiastków (witamin A, B1, B2 i żelaza).

U osób bez chorób współistniejących grzybica występuje znacznie rzadziej, a predysponuje do niej opóźnione opróżnianie żołądkowe oraz zwężenia lub uchyłki przełyku. W klasyfikacji ICD-10 kandydoza oznaczana jest symbolem B:37. Pierwszy opis zmian wskazujących na grzybicę przewodu pokarmowego powstał już za czasów Hipokratesa, jednak dopiero w latach 40. XIX wieku wskazano grzyby jako czynnik wywołujący chorobę. Ze znanych obecnie 150 gatunków grzybów z rodzaju Candida, tylko dziewięć występuje u człowieku, często nie wywołując żadnych objawów chorobowych. Drożdżaki zasiedlają cały przewód pokarmowy, od jamy ustnej aż po jelito grube i mogą wywoływać kandydozę przełyku, kandydozę żołądka oraz kandydozę jelit.

Grzybica przełyku – objawy

Do objawów drożdżycy przełyku zalicza się:

• ból przy połykaniu (odynofagia),
• utrudnione przełykanie (dysfagia),
• gorączkę,
• zgagę,
• uczucie obecności ciała obcego w przełyku,
• nudności i wymioty,
• dreszcze,
• ból zamostkowy lub ból promieniujący do kręgosłupa i pleców,
• ból w nadbrzuszu.

Grzybica przełyku nie jest zaraźliwa. Warto wspomnieć o tym, iż u wielu osób (nawet do 60 proc. chorych) kandydoza może przebiegać bezobjawowo.

Diagnostyka grzybicy przełyku

Podstawowym badaniem wykorzystywanym do rozpoznania grzybicy przewodu pokarmowego jest gastroskopia. W badaniu endoskopowym widoczne są biało-żółte płytki i zaczerwieniona błona śluzowa przełyku. Stopień nasilenia zmian zapalnych oceniany jest wg klasyfikacji Kodsiego. Wyróżnia się cztery stopnie kandydozy przełyku:

• stopień I: zmiany plamiste są nieliczne, białe i drobne, błona śluzowa jest przekrwiona, ale nie występują na niej owrzodzenia i obrzęk,
• stopień II: zmiany plamiste mają średnicę powyżej dwóch milimetrów, są mnogie i uniesione, występuje obrzęk i przekrwienie,
• stopień III: obecne są zmiany plamiste linijne lub guzkowe oraz przekrwienie błony śluzowej i owrzodzenie,
• stopień IV: widoczne są zmiany swoiste dla stopnia III, błona śluzowa jest krucha.

Różnicowanie kandydozy przełyku polega na wykluczeniu następujących chorób: ciężkiego refluksowego zapalenia przełyku, opryszczkowego zapalenia przełyku, zakażenia cytomegalowirusem (CMV), zakażenia HSV, zapalenia polekowego oraz zapalenia po przebytej radioterapii. Do potwierdzenia diagnozy konieczne jest wykonanie badania mikrobiologicznego, które pozwala na określenie gatunku grzyba bytującego na śluzówce oraz jego lekowrażliwości.  Materiał do badań pobiera się za pomocą aparatu ze szczoteczką i kleszczyków, a następnie wykonuje posiew mykologiczny. Badanie RTG nie zawsze pozwala na wykrycie choroby, ponieważ obraz radiologiczny może wskazywać zarówno na grzybicę przełyku, jak i zapalenie wirusowe.

Kandydoza przewodu pokarmowego – leczenie

W leczeniu grzybicy przełyku stosuje się flukonazol przez okres od dwóch do trzech tygodni. W przypadku złej tolerancji leku, pacjenci leczeni są dożylnie flukonazolem, echinokandyną  lub amfoterycyną B. U osób z grzybem opornym na flukonazol podaje się itrakonazol, pozakonazol lub worykonazol. Zastosowanie odpowiedniej farmakoterapii pozwala na skuteczną eliminację patogenu. Leki na grzybicę bez recepty dostępne są jedynie w przypadku grzybicy paznokci, jamy ustnej czy pochwy. Nie istnieją również domowe sposoby na grzybicę przełyku. Płukanki z wyciągami z ziół pomogą jedynie wtedy, gdy grzybicy przełyku towarzyszy grzybica jamy ustnej.

Istotnym elementem terapii kandydozy przełyku jest leczenie współistniejących schorzeń i stanów chorobowych, w tym niedożywienia, infekcji wirusowych oraz cukrzycy. Powikłania pochorobowe występują rzadko – czasem obserwuje się krwawienie i zwężenie przełyku.

Grzybica przewodu pokarmowego – dieta

Chorzy z kandydozą przełyku powinni zmodyfikować swój dotychczasowy sposób żywienia. Przede wszystkim należy ograniczyć spożycie cukrów prostych, które stanowią pożywienie dla grzybów i prowadzą do wzrostu ich populacji. W diecie niskowęglowodanowej dla osób z drożdżycą należy wyeliminować produkty zawierające białą mąkę i cukier rafinowany oraz ograniczyć spożycie owoców z wysokim indeksem glikemicznym (np. banany, winogrona). Węglowodany złożone pochodzące z pełnoziarnistych produktów zbożowych i warzyw również podlegają restrykcjom. Na czas leczenia grzybicy warto zrezygnować z ziemniaków i zmniejszyć ilość spożywanych warzyw skrobiowych. W jadłospisie nie powinny znajdować się sery pleśniowe czy chleb na drożdżach. Niewskazany jest nabiał zawierający znaczną ilość laktozy: mleko i produkty mleczne, jogurty i sery twarogowe.

Co jeść w grzybicy przewodu pokarmowego? Dozwolone są produkty mięsne, jaja, ryby oraz większość warzyw. Do diety warto włączyć oleje roślinne (olej rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek) oraz orzechy. Leczenie można wspomóc probiotykami zawierającymi szczepy Lactobacillus fermentum, L. rhamnosus i L.plantarum.

Bibliografia:

1. P. Rogalski, Kandydoza przewodu pokarmowego — fakty i mity, Gastroenterologia Kliniczna, t. 2, nr 3 2010.
2. I. Paczkowska, A. Wójtowicz, A. Malm, Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz, Terapia i leki, t. 66, nr 8, 2010.