Czy guzki tarczycy są groźne? Na czym opiera się diagnostyka?

Guzki tarczycy to zmiany w budowie gruczołu tarczowego, które wyczuć można w badaniu palpacyjnym. Większość z nich ma charakter łagodny, lecz nie warto bagatelizować problemu, gdyż część z nich może wymagać leczenia. Jak powstają guzki tarczycy? W jaki sposób się je diagnozuje oraz na czym polega leczenie? Zapraszam do lektury artykułu, w którym wyjaśniam te kwestie.

Budowa i funkcje tarczycy 

Tarczyca to niewielki gruczoł ulokowany u podstawy szyi. Składają się na nią dwa płaty połączone cieśnią. To właśnie tutaj powstają i są uwalniane do organizmu dwa kluczowe hormony: trijodotyronina (T3) i tyroksyna (T4). Pełnią one istotną funkcję w regulacji funkcji większości tkanek, wpływając zarówno na metabolizm, jak i termogenezę, czyli wytwarzanie ciepła. Kontrola nad działaniem tarczycy jest zadaniem przysadki mózgowej, która wydziela hormon tyreotropowy (TSH), stymulujący opisywany gruczoł.

Czym są guzki tarczycy i jak powstają? 

Guzki tarczycy to różnego rodzaju zmiany w strukturze tego narządu. Mogą być zarówno lite (zawierające komórki), jak i wypełnione płynem (tworzące torbiele). Są wyczuwalne podczas badania palpacyjnego szyi. Dokładniejszą ich ocenę zapewnia badanie USG. Warto jednak zaznaczyć, że nie wszystkie wykryte za pomocą ultrasonografii zmiany ogniskowe są nazywane guzkami. 

Przyczyny powstawania guzków nie są jednoznacznie ustalone. Nierzadko stwierdza się je u członków jednej rodziny, co sugeruje pewne uwarunkowania genetyczne. Poza tym inne czynniki predysponujące do powstania guzków to m.in. niedobór jodu w diecie. Choroba Hashimoto również jest wymieniana jako jedna z potencjalnych przyczyn.

Jak często występują guzki tarczycy? 

Guzki tarczycy stanowią powszechną patologię tego narządu i są częstym problemem, który skłania pacjentów do wizyty u endokrynologa. Guzki tarczycy występują u około 6% kobiet i 1% mężczyzn (w krajach, w których podaż jodu jest prawidłowa). W Polsce szacuje się, że objawy wola guzkowego mogą dotyczyć nawet miliona kobiet, a zmiany ogniskowe wykrywane za pomocą ultrasonografii stwierdza się jeszcze częściej. Warto podkreślić, że przeważająca większość guzków ma charakter łagodny, a jedynie niewielki odsetek przypadków rozpoznaje się jako nowotwór tarczycy.  

Jak objawiają się guzki tarczycy? 

Objawy wywołane guzkami tarczycy można zaklasyfikować do dwóch kategorii: miejscowe, związane z rozmiarem guzków i gruczołu tarczowego oraz te wynikające z zaburzeń w produkcji hormonów tarczycy. Większość zmian jest na tyle niewielka, że nie manifestuje żadnych miejscowych objawów – często są one wykrywane przypadkowo podczas rutynowego badania. Na zmiany ogniskowe w tarczycy natrafia się także w trakcie ultrasonografii.  

W przypadku znacznego powiększenia guza lub wola guzkowego mogą pojawić się trudności z przełykaniem i oddychaniem, spowodowane uciskiem na przełyk i tchawicę. Pacjenci mogą również doświadczać  chrypki oraz bólu okolic szyi promieniującego do uszu. W części przypadków mogą nadmiernie produkować hormony tarczycy, co prowadzi do objawów nadczynności tarczycy. W przypadku guzków powstałych na tle choroby Hashimoto pojawić się może niedoczynność tarczycy.

Diagnostyka guzków tarczycy 

W procesie diagnostycznym guzków tarczycy uwzględnia się kilka kluczowych elementów: 

• wywiad lekarski – lekarz dokładnie pyta pacjenta o wszelkie objawy, aby precyzyjnie postawić diagnozę, 
• badanie palpacyjne tarczycy – powiększenie tarczycy oraz obecność guzków można zazwyczaj wyczuć palcami, co pozwala określić ich położenie, wielkość, twardość oraz powiększenie węzłów chłonnych, 
• badania laboratoryjne – służą do oceny funkcji tarczycy. Warto wykonać tzw. panel tarczycowy, a także badanie przeciwciał antyTPO i antyTG w celu wykluczenia choroby Hashimoto, 
• ultrasonografia tarczycy (USG) – jest używana do szczegółowego zobrazowania lokalizacji guzka i jego charakterystyki, 
• biopsja cienkoigłowa – to kluczowe badanie w kontekście wykrywania nowotworów tarczycy. Komórki guzka pobiera się za pomocą cienkiej igły, a uzyskany materiał poddawany jest badaniu histopatologicznemu. Umożliwia to ocenę, czy dana zmiana jest łagodna, czy złośliwa, 
• scyntygrafia tarczycy – opiera się na podaniu osobie badanej radioaktywnych izotopów jodu i technetu. Guzki nienowotworowe nadmiernie produkujące hormony tarczycy absorbują większą ilość izotopu, podczas gdy guzki gromadzące niewielką ilość tych izotopów częściej okazują się nowotworowe.

Leczenie guzków tarczycy – jakie masz możliwości? 

Postępowanie terapeutyczne ustala się na podstawie czynników takich jak rodzaj guzka i stan chorego. W przypadku małych nienowotworowych zmian, które nie wywołują żadnych dolegliwości, zwykle wybiera się postępowanie wyczekujące, polegające na okresowej obserwacji guzków. Jeśli jednak guzkom towarzyszą zaburzenia w czynności gruczołu, niezbędne jest leczenie farmakologiczne. Niedoczynność tarczycy leczy się lewotyroksyną, natomiast w nadczynności zaleca się stosowanie tyreostatyków. 

Guzki gorące, czyli produkujące nadmiar hormonów, można leczyć jodem radioaktywnym. Wyjątek stanowią kobiety w ciąży i w okresie laktacji oraz osoby planujące potomstwo. Leczenie operacyjne podejmuje się w celu usunięcia pojedynczych dużych guzów, licznych małych guzków wpływających na rozmiar tarczycy oraz zmian nowotworowych. Usunąć można zarówno pojedynczy płat tarczycy, jak i cały gruczoł. Po zabiegu operacyjnym konieczne będzie przyjmowanie hormonów tarczycy.

Jakie działania możesz podjąć, by uniknąć zachorowania? 

Aby promować zdrowy styl życia i minimalizować ryzyko wystąpienia problemów z tarczycą, warto podjąć następujące kroki: 

1. Dostarczanie odpowiedniej ilości jodu – w Polsce wprowadzono obowiązek jodowania soli kuchennej, co przyczynia się do zabezpieczenia większości populacji przed niedoborem jodu. Zaleca się również spożywanie pokarmów bogatych w jod, takich jak ryby morskie oraz stosowanie preparatów doustnych z jodem przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. 
2. Zaniechanie palenia papierosów – wykazano związek pomiędzy paleniem papierosów a występowaniem guzków tarczycy. Zaprzestanie palenia stanowi istotny krok w redukcji tego ryzyka. 
3. Uwzględnienie dziedziczności – autoimmunologiczne choroby tarczycy, takie jak choroba Gravesa-Basedowa oraz choroba Hashimoto mają podłoże genetyczne. Choć na dziedziczenie genów nie mamy wpływu, należy koniecznie informować lekarzy o przypadkach chorób tarczycy w rodzinie. To pozwala unikać przyjmowania leków, które mogą doprowadzić do rozwoju tych schorzeń. 

Bibliografia: 

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/thyroid-nodules/symptoms-causes/syc-20355262 [dostęp 13.11.2023]. 
2. Kant R., Davis A., Verma V., Thyroid Nodules: Advances in Evaluation and Management, American Family Physician 2020, t. 102, nr 5, s. 298-304. 
3. Wong R., Farrell S. G., Grossmann M., Thyroid nodules: diagnosis and management, Medical Journal of Australia 2018, t. 209, nr 2, s. 92-98.