Haluksy – przyczyny, zapobieganie, wkładki, operacja na haluksy

Leczenie haluksów przyjmuje bardzo różne postaci w zależności od stopnia zaawansowania problemu. Haluksy to choroba zwyrodnieniowa objawiająca się deformacją stawu dużego palca u stóp. W rozwoju haluksów znaczenie mają zarówno uwarunkowania genetyczne, jak i dobór niewłaściwego obuwia.

Czym są haluksy?

Haluksy (paluch koślawy) to choroba zwyrodnieniowa, objawiająca się deformacją stawu dużego palca u stóp. W dużej mierze powstaje w drodze dziedziczenia, jednak jej rozwojowi także sprzyjają codzienne nawyki.

Haluksy to dolegliwość, którą w języku medycznym nazywamy paluchem koślawym. W ten sposób określamy deformację stopy, która objawia się nienaturalnym skierowaniem dużego palca stopy w stronę pozostałych, a w konsekwencji zmiany ułożenia pierwszej kości śródstopia w kierunku przyśrodkowym. Wśród przyczyn ich występowania w pierwszej kolejności można wymienić czynniki genetyczne, do których zaliczamy nieprawidłowe ustawienie kości śródstopia czy zbytni rozrost palucha względem drugiego palca stopy – komentuje lek. med. Ryszard Stawicki, ortopeda

Drugą grupę stanowią tzw. czynniki zewnętrzne, wśród których wyróżniamy m.in. nadwagę, otyłość czy niedostateczną ilość aktywności fizycznej. Jednym z powodów, dla którego halluksy dotyczą częściej kobiet niż mężczyzn, jest zbyt częste noszenie nieodpowiedniego obuwia (buty na wysokich obcasach, o ciasnych i szpiczastych noskach). Permanentny nacisk na duży palec i łuk poprzeczny stopy może bowiem doprowadzić do zmiany kształtu stopy, dolegliwości bólowych czy przeniesienia ciężaru ciała do przodu stopy. Ostatni czynnik może natomiast skutkować osłabieniem mięśni czy więzadeł i tym samym zwiększać ryzyko wystąpienia haluksów – dodaje ekspert.

Przyczyny haluksów

Najczęstsze nawyki, które prowadzą do powstania haluksów, to:

• noszenie obuwia na bardzo wysokim obcasie,
• nadwaga,
• unikanie ruchu,
• zbyt intensywne obciążanie stóp,
• stojący tryb pracy.

Stopnie zaawansowania rozwoju haluksów

1. I stopień – odchylenie palucha nie przekracza 20 stopni. Może pojawić się stan zapalny. Na tym etapie najlepiej jest zgłosić się do ortopedy, aby wdrożyć środki zapobiegawcze.
2. II stopień – odchylenie palucha mieści się w granicach 20-30 stopni. Możliwy stan zapalny oraz odczuwany ból.
3. III stopień –odchylenie palucha może dochodzić nawet do 50 stopni. Regularnie odczuwany ból. Na tym etapie konieczna jest wizyta w gabinecie ortopedycznym.
4. IV stopień – najbardziej zaawansowany poziom rozwoju halluksów. Odchylenie palucha przekracza 50 stopni. Wymagana interwencja chirurgiczna, ponieważ spowodowane haluksami silne bóle utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Ważne, by nie dopuścić do ostatniej fazy rozwoju haluksów, gdyż wtedy niezbędna okazuje się operacja. We wcześniejszych stopniach możliwe są opcje powstrzymania choroby poprzez masaż czy ćwiczenia lub korzystanie z aparatu na haluksy. Dlatego jeśli zauważysz na stopach początki choroby, nie zwlekaj, działaj.

Haluksy – leczenie nieoperacyjne

Bezoperacyjne leczenie haluksów jest możliwe, gdy schorzenie nie jest mocno zaawansowane. Wczesna wizyta u specjalisty i wdrożenie odpowiedniego postępowania mogą przyczynić się do zahamowania rozwoju schorzenia i uniknięcia w przyszłości konieczności wykonania operacji. Obecnie jest dużo metod i sposobów na haluksy. Stosuje się m.in.:

• aparat na haluksy – skuteczny w profilaktyce, leczeniu i znoszeniu bólu, wykorzystywany również w rehabilitacji po operacji haluksa. Większość modeli nosi się przez całą dobę, także w obuwiu;
• wkładki na haluksy – unoszą sklepienie stopy, dzięki czemu korygują położenie palucha koślawego w butach, spowalniając tym samym rozwój schorzenia;
• peloty i nakładki na haluksy – zapewniają prawidłowe ułożenie stopy i przeciwdziałają rozwojowi deformacji palucha koślawego. Można je nosić także w obuwiu na wysokim obcasie w celach profilaktycznych;
• orteza na haluksy – stabilizator stawu, który reguluje prawidłowe ustawienie palucha, hamuje nadmierny rozrost główki kości nasadowej i zapobiega w ten sposób zniekształcaniu palców. W zależności od potrzeb i wybranego modelu zakłada się ją na noc lub w ciągu dnia;
• opaska na haluksy – żelowe wkładki, które zabezpieczają skórę na haluksie przed otarciami i korygują ułożenie palucha w bucie, przez co zmniejszają ryzyko deformacji i wzmacniają mięśnie;
• plastry na haluksy – dzięki zawartym olejkom i środkom leczniczym zmniejszają stany zapalne i ból haluksa oraz chronią przed otarciami;
• separator na haluksy – oddziela zachodzące na siebie palce stóp za pomocą klinów międzypalcowych i w ten sposób przywraca ich prawidłowe ułożenie oraz hamuje deformację stopy. Pomaga przy bolących haluksach i zapobiega powstawaniu otarć związanych z nachodzeniem na siebie palców;
• szyna na haluksy – sztywna lub dynamiczna, dostosowująca się do ciała. Koryguje płaskostopie poprzeczne, które może przyczyniać się do rozwoju haluksów, oraz reguluje rozkład nacisku w stopie.

Wybór odpowiedniej metody na haluksy zależny jest od stopnia zaawansowania schorzenia. Dobre efekty przynoszą także domowe sposoby, takie jak ćwiczenia na haluksy czy dobór odpowiedniego obuwia, które zapewni jak najbardziej swobodne i naturalne ułożenie stopy. Lekarz może również skierować pacjenta na fizykoterapię. Wspomagająco, w leczeniu obrzęków i otarć, stosuje się maść na haluksy. Jej zadaniem jest łagodzenie powstałych stanów zapalnych.

Leczenie domowe haluksów

Leczenie haluksów domowymi sposobami w dużej mierze opiera się na odpowiednim masażu stóp. Do tego celu można wykorzystać samodzielnie wykonany olejek lawendowy, który doskonale zwalcza ból powodowany przez haluksy oraz łagodzi zapalenie zdeformowanego stawu.

Wystarczy kilka suszonych kwiatów lawendy dodać do oliwy z oliwek lub olejku migdałowego. Całość należy podgrzać i przelać przez sitko. Olejek należy przetrzymywać z szklanej i hermetycznie zamykanej butelce.

Masaż olejkiem lawendowym jest jednym z najlepszych sposobów naturalnego leczenia haluksów. Stopy należy nim nacierać każdego wieczora, łącząc ten zabieg z delikatnym masażem. Podobny masaż można wykonać olejkiem liliowym. Aby samodzielnie go wykonać, wystarczy kilka liści liliowych zanurzyć w brandy i podgrzać.

Dobrym domowym sposobem na leczenie haluksów są także kąpiele z solą Epsom. Do miski z wodą należy wrzucić jedną garść soli i moczyć stopy przez około 20 minut. Ulga gwarantowana.

Do codziennej kąpieli stóp można dodać również rutę zwyczajną. Roślina ta cechuje się właściwościami przeciwbólowymi. Łagodzi także stany zapalne przy reumatyzmie. Poleca się ją w leczeniu zwyrodnieniowego zapalenia stawów. Do kąpieli można również dodać olejek eukaliptusowy lub rozmarynowy.

Masaż stóp po kąpieli powinien być wykonywany w następujący sposób:

• masaż stóp okrężnymi ruchami przez 3 minuty,
• ucisk każdego z palców w trzech miejscach (płytka paznokciowa, staw, nasada palca),
• masaż całej stopy od palców w kierunku pięty aż do kostki.

Haluksy – leczenie naturalne jodem

Leczenie haluksów bez operacji często opiera się na kuracji jodowej. Jod miesza się z aspiryną i taką mieszankę nakłada się bezpośrednio na zmienione stawy. Jod można połączyć również z sokiem z cytryny i podobnie, jak w przypadku mieszanki z aspiryną, należy go nakładać bezpośrednio na haluksy.

Liście laurowe jako sposób na leczenie haluksów

Do naturalnego leczenia haluksów można wykorzystać również liście laurowe. Posiadają one cenne właściwości. Przede wszystkim pozwalają na zwalczanie haluksów od zewnątrz i od wewnątrz. Kuracja liśćmi laurowymi powinna trwać około 2 miesięcy, natomiast pierwsze efekty zauważalne są już po niecałych dwóch tygodniach.

Napar z liści laurowych (300 ml wody i łyżka proszku z liści laurowych) należy pozostawić w termosie na noc, rano przelać go przez sitko i popijać cały dzień małymi łyczkami. Napar pije się trzy dni z rzędu, a potem następuje tygodniowa przerwa. Należy pamiętać o codziennym zaparzeniu świeżego naparu.

Czy domowe leczenie haluksów wystarczy?

Naturalne metody leczenia haluksów przede wszystkim łagodzą objawy zwyrodnienia, nieco je zmniejszają i przynoszą ulgę w bólu. Nie są w stanie ich zupełnie cofnąć. Trzeba zdawać sobie sprawę, że w zaawansowanym stadium najprawdopodobniej konieczne okaże się chirurgiczne usunięcie haluksów.

Jak działa aparat korygujący haluksy?

Aparaty korekcyjne na haluksy najczęściej powstają we współpracy ze specjalistami, najlepszymi ortopedami, a działanie aparatów potwierdzają liczne badania. Aparat ortopedyczny na haluksy ma za zadanie działać zapobiegawczo na łagodne zmiany, opóźniać proces dalszego zniekształcania, a także zmniejszać bolesność spowodowaną przez zwyrodnienie.

Aparat korygujący haluksy:

• hamuje proces rozwoju zniekształcenia,
• pozwala przez długi czas unikać zabiegu chirurgicznego,
• chroni przed chorobą zwyrodnieniową,
• zmniejsza ryzyko nawracającego zapalenia stawów.

Jak wygląda aparat na haluksy?

Aparat ortopedyczny na haluksy składa się z bandażu i odpowiedniej podkładki. Połączenie tych dwóch elementów pozwala na utrzymanie kości śródstopia w nieruchomej pozycji oraz ustabilizowanie łuku poprzecznego stopy. Dzięki temu rozwiązaniu aparat na haluksy pozwala ustabilizować pozycję stopy i przywrócić jej właściwe ułożenie. Podkładka jest miękka, więc nie wywołuje poczucia dyskomfortu, natomiast regulowane bandaże pozwalają na dostosowanie ułożenia aparatu do kształtu stopy.

Skuteczność aparatu na haluksy

Aparat na haluksy uchodzi za jedno ze skuteczniejszych narzędzi stosowanych w walce z rozwojem zwyrodnienia. Można go użytkować praktycznie w każdym rodzaju obuwia, przez cały dzień.

Ta forma profilaktyki i leczenia nie wymaga rezygnacji z aktywności fizycznej, codziennego planu dnia. Korekcja, jaką zapewnia aparat na haluksy, odbywa się przede wszystkim podczas chodzenia, tym bardziej więc jest wskazane codzienne korzystanie z aparatu.

Bierna korekcja stawu śródstopno-palcowego z wykorzystaniem aparatu na haluksy jest już jednak dużo mniej skuteczna. Dla działania tego narzędzia konieczny jest bowiem ruch i odpowiednia praca z naciskiem masy ciała na stopy.

Za najlepsze uważa się te aparaty na haluksy, które są wyposażone w system przegubowy z osią pokrywającą się z osią stawu śródstopno-palcowego. Dzięki temu możliwe jest idealne dopasowanie aparatu do anatomicznego kształtu stopy.

Czy tylko aparat korekcyjny na haluksy może pomóc?

Aparat korekcyjny to tylko jedna z wielu możliwości, do jakich obecnie dostęp mają pacjenci. Aparatu na haluksy nie powinno się mylić z:

• plastrami na haluksy – to często żelowe osłony, które nasączone są olejkami o działaniu leczniczym; ich celem jest przede wszystkim ochrona bolącego miejsca;
• klinami międzypalcowymi – ich celem jest zmniejszenie bólu i tarcia przez przywrócenie palcom ich właściwego ustawienia;
• pelotami – to wkładki, półwkładki zapobiegające płaskostopiu poprzecznemu i hamujące rozwój koślawości palucha;
• silikonowymi wkładkami metatarsalnymi – korygującymi ustawienie koślawego palca;
• opaską na haluksy – chroniącą przed otarciami i utrzymującą paluch we właściwej pozycji; osłabiającą siłę deformacji i zniekształcenia kości;
• hallufixem – szyną, którą wykorzystuje się w leczeniu haluksów w fazie początkowej; jej celem jest korekcja płaskostopia bezpośrednio przyczyniającego się do rozwoju haluksów.

Aparat na haluksy jest więc tylko jedną z co najmniej kilku możliwość prowadzenia leczenia i profilaktyki związanej z haluksami. Warto pamiętać, żeby nie dokonywać wyboru jednej z tych metod samodzielnie, ale skonsultować się z lekarzem podologiem lub ortopedą, który zaleci najlepszą formę leczenia.

Operacja haluksów – metody

W zależności od zaawansowania schorzenia operacja na haluksy może być wykonywana różnymi metodami. W leczeniu niewielkich deformacji przeprowadza się częściową resekcję główki kości nasadowej palucha oraz korekcję ścięgien i torebki stawowej. Przy bardziej zaawansowanych zniekształceniach wykonuje się osteotomię klinową bądź półkolistą, polegającą na wycięciu części kości i umieszczeniu jej w innym miejscu. Przy wykorzystaniu metody Scarfa nie stosuje się gipsu, pacjent może już w 3. dobie po operacji obciążać stopę, jednak przez 6 kolejnych tygodni może używać jedynie rehabilitacyjnych butów na haluksy. Najrzadziej wykonuje się osteotomię Chevrona, obejmującą kości śródstopia.

W leczeniu haluksów bardzo ważne są działania zapobiegające rozwojowi deformacji kości i wczesne reagowanie. Także po operacji należy przestrzegać zaleceń profilaktycznych, aby nie doszło do odnowienia schorzenia.

Źródła:

1. S.D. Waldman: Atlas zespołów bólowych. Wrocław: Elsevier Urban&Partner, 2009, s. 363–365.
2. D.E. Brown, R.D. Neumann: Sekrety ortopedii. Wrocław: Urban&Partner, 2006, s. 452–454.