Haptoglobina – rola w organizmie, badanie i interpretacja. Objawy hemolizy

Haptoglobina jest białkiem wiążącym hemoglobinę, czyli barwnik czerwonych krwinek. Rozpadowi erytrocytów towarzyszy uwolnienie hemoglobiny, która łączy się z haptoglobiną – i tak powstały kompleks jest wyłapywany przez wątrobę i śledzionę. Badanie poziomu haptoglobiny wykonywane jest przy podejrzeniu nasilonego rozpadu krwinek czerwonych, czyli hemolizy.

Czym jest haptoglobina?

Haptoglobina jest białkiem z grupy alfa-globulin, syntetyzowanym w wątrobie. Jest to białko ostrej fazy, co oznacza, że syntetyzowane jest w większych ilościach w przebiegu stanów zapalnych. Najważniejszą funkcją haptoglobiny w organizmie jest wiązanie hemoglobiny i transportowanie jej do wątroby i śledziony. Hemoglobina to czerwony barwnik krwi odpowiedzialny za wiązanie tlenu. To właśnie dzięki obecności hemoglobiny krwinki czerwone mają zdolność wiązania tlenu i transportowania go wraz z krwią z płuc do komórek ciała. Średni czas życia krwinki czerwonej to około 120 dni. Po tym czasie erytrocyty są wyłapywane przez makrofagi zlokalizowane w wątrobie i śledzionie.

Niekiedy jednak dochodzi do rozpadu krwinek czerwonych w świetle naczyń krwionośnych, czemu towarzyszy uwolnienie wolnej hemoglobiny do krwi. Zjawisko to określane jest mianem hemolizy. Białko to tworzy kompleks z haptoglobiną, po czym dociera do docelowych narządów odpowiedzialnych za dalsze przemiany hemoglobiny – wątroby oraz śledziony. Haptoglobina, tworząc taki kompleks, minimalizuje niepożądany wpływ wolnego hemu hemoglobiny na organizm, związany m. in. ze wzmożoną syntezą wolnych rodników. Gdy wyczerpane zostaną wszystkie zasoby haptoglobiny, wówczas za wiązanie pozostałej wolnej hemoglobiny odpowiada inne białko – hemopeksyna.

Kiedy badać haptoglobinę?

Wskazaniem do oznaczenia poziom haptoglobiny jest przede wszystkim podejrzenie hemolizy wewnątrznaczyniowej. Podejrzenie hemolizy mogą nasunąć następujące objawy:

• bladość lub zażółcenie skóry,
• kołatanie serca,
• senność,
• osłabienie,
• dezorientacja,
• szybka męczliwość,
• przyspieszenia akcji serca,
• gorączka,
• ciemna barwa moczu,
• żółte zabarwienie błon śluzowych czy twardówki oka.

A kiedy może dojść do hemolizy? Wrodzona hemoliza towarzyszy takim schorzeniom jak talasemia oraz anemia sierpowata. Choroby te cechują się nieprawidłową budową krwinek czerwonych, sprzyjających ich rozpadowi. Wrodzone postacie hemolizy mogą być inicjowane przez następujące czynniki:

• infekcje bakteryjne lub pasożytnicze,
• stosowanie niektórych leków,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• obecność przeciwciał skierowanych przeciwko krwinkom czerwonym,
• choroby autoimmunologiczne,
• przetaczanie krwi,
• schorzenia śledziony,
• sztuczna zastawka serca.

Poza podejrzeniem hemolizy wskazaniem do wykonania badania haptoglobiny jest ocena, czy zalecane jest usunięcie śledziony, a także ocena skuteczności tego zabiegu.

Badanie haptoglobiny – przygotowanie, przebieg, cena

Poziom haptoglobiny oznaczany jest w próbce krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. Przygotowanie do badania haptoglobiny sprowadza się jedynie do przybycia do laboratorium na czczo. Oznacza to, że przed badaniem należy powstrzymać się co najmniej 12 godzin od spożywania posiłku. Samo badanie trwa chwilę i polega na pobraniu próbki krwi. Badanie nie jest refundowane, cena badania haptoglobiny może różnić się między poszczególnymi placówkami. Średni koszt wykonania badania to 45–55 zł. Większość laboratoriów wykonuje to oznaczenie. Czas oczekiwania na wynik to 1–3 dni.

Wykonując oznaczenie poziomu haptoglobiny we krwi należy pamiętać, że jednocześnie warto oznaczyć inne parametry pozwalające ocenić obecność oraz stopień zaawansowania hemolizy. Mowa o takich badaniach krwi jak: morfologia krwi z rozmazem, poziom bilirubiny całkowitej i pośredniej.

Haptoglobina – norma

Prawidłowy poziom haptoglobiny to 70–150 mg/dl. Warto podkreślić, że każde laboratorium określa własne normy i to w oparciu o ten konkretny przedział wartości prawidłowych należy dokonywać interpretacji wyniku badania. Parametr zazwyczaj określany jest na wyniku jako Hp lub HPT.

Wysoka haptoglobina – przyczyny

Podwyższony poziom haptoglobiny ma mniejsze znaczenie kliniczne niż obniżone wartości tego białka. Haptoglobina ponad normą może wskazywać na stan zapalny, gdyż jest to białko ostrej fazy. Oznacza to, że wzrost poziomu haptoglobiny może towarzyszyć rozmaitym infekcjom i stanom zapalnym. Jednak białko to nie znajduje zastosowania w rozpoznawaniu czy monitorowaniu przebiegu stanów zapalnych.

Wysoki poziom haptoglobiny może towarzyszyć cukrzycy lub chorobom dróg żółciowych. Kolejną przyczyną jest palenie papierosów. Warto pamiętać, że podniesieniu poziomu haptoglobiny sprzyja stosowanie niektórych leków. Dotyczy to glikokortykosteroidów oraz leków o działaniu androgennym.

Co oznacza obniżona haptoglobina?

Niski poziom haptoglobiny wskazuje najczęściej na hemolizę. Wówczas uwolniona z rozpadających się erytrocytów hemoglobina wiąże się z haptoglobiną – a to skutkuje obniżeniem poziomu tego białka. Hemolizie towarzyszą także zmiany w innych parametrach krwi. Ponieważ dochodzi do rozpadu krwinek czerwonych, oczywistą zmianą w morfologii krwi jest spadek liczby erytrocytów, oznaczanych jako RBC (red blood cells). Kolejną zmianą w morfologii krwi jest spadek poziomu hematokrytu oraz hemoglobiny we krwi. Jest to konsekwencja spadku liczby krwinek czerwonych. Zwiększeniu ulega z kolei ilość retikulocytów, czyli niedojrzałych postaci krwinek czerwonych powstałych w szpiku. Nagłemu rozpadowi erytrocytów we krwi towarzyszy kompensacyjny wzrost ich produkcji w szpiku.

Hemoliza nie jest jedynym zaburzeniem prowadzącym do spadku poziomu haptoglobiny we krwi. Możliwą przyczyną jest zaburzenie pracy wątroby. Wówczas obniżenie haptoglobiny wynika ze współdziałania dwóch mechanizmów. Pierwszym z nich jest wzmożone wychwytywanie kompleksu haptoglobiny z hemoglobiną, a drugim – zmniejszona synteza haptoglobiny w wątrobie.

Obniżenie poziomu haptoglobiny możliwe jest także podczas stosowania niektórych leków. Dotyczy to przede wszystkim doustnych leków antykoncepcyjnych, streptomycyny, izoniazydu oraz chinidyny.

Źródła:

1. Carter K., Haptoglobine: a review of the major allele frequiencies worldwide and their association with diseases, Int J Lab Hematol, 2007, Apr 29(2): 92–110, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17474882 (dostęp: 28.03.2022).
2. https://www.sysmex.pl/materialy-naukowe/biblioteka/documents/detail/hemoliza.html (dostęp: 22.03.2022).