Hepatomegalia – przyczyny, objawy i leczenie powiększonej wątroby

Hepatomegalia (powiększenie wątroby) to objaw, który występuje w wielu chorobach.  Wyczuwana palpacyjnie lub obserwowana w USG zmiana wielkości wątroby może wynikać z zapalenia, infekcji czy schorzeń dróg żółciowych. Ze względu na liczne funkcje pełnione przez wątrobę, hepatomegalia może stanowić duży problem zdrowotny. Czy powiększona wątroba może boleć i jakie inne objawy towarzyszą hepatomegalii?

Czym jest hepatomegalia?

Hepatomegalia, czyli powiększenie wątroby, to jeden z objawów chorobowych, który może wskazywać na wiele różnych schorzeń. Wątroba jest największym narządem jamy brzusznej. Znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej i w dużej części jest osłaniana przez  żebra. Ze względu na przyleganie wątroby do przepony, położenie narządu zmienia się podczas oddychania: wdech powoduje obniżenie wątroby, a wydech jej uniesienie. Wątroba pełni w organizmie bardzo ważne funkcje, m.in. produkuje żółć, magazynuje witaminy, wytwarza glukozę i odpowiada za przemiany hemu.

Hepatomegalia – przyczyny

Zmiany w wielkości wątroby mogą wynikać z:

• zapalenia wątroby spowodowanego infekcjami wirusowymi: wirusem Ebsteina- Barr, wirusem cytomegalii, wirusem zapalenia wątroby typu A, B,C, D, E,
• zakażeń bakteryjnych i pasożytniczych,
• autoimmunologicznego zapalenia wątroby,
• alkoholowego zapalenia wątroby,
• alkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby,
• niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby,
• guzów: w tym raka wątrobowokomórkowego (HCC),
• marskości wątroby,
• cukrzycy,
• zaburzeń metabolicznych w przebiegu hemochromatozy, choroby Wilsona, choroby spichrzeniowej glikogenu, porfirii,
• zaburzeń infiltracyjnych u osób z amyloidozą i sarkoidozą,
• chorób dróg żółciowych: raka trzustki, raka dróg żółciowych, pierwotnej marskości żółciowej, pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych, kamicy przewodowej,
• chorób hematologicznych: białaczki, chłoniaka, anemii hemolitycznej, talasemii, defektów krwinek czerwonych, anemii sierpowatej,
• stosowania określonych leków: statyn, makrolidów, amodiaronu, paracetamolu,
• zespołu Budd-Chiarri, czyli zakrzepicy żył wątrobowych.

Przyczyną powiększonej wątroby u dziecka najczęściej są infekcje. Zazwyczaj obserwuje się wtedy także powiększenie węzłów chłonnych oraz podwyższony poziom CRP, białka ostrej fazy będącego markerem procesów zapalnych.

Powiększona wątroba – objawy

Przyczyny powiększonej wątroby są bardzo zróżnicowane, dlatego szeroki jest wachlarz objawów towarzyszących hepatomegalii. U chorych mogą pojawić się nudności, biegunki, spadek apetytu, gorączka, bóle mięśniowo-stawowe czy zmęczenie. Czasem odczuwany jest ból w okolicy wątroby, uczucie pełności w brzuchu i świąd. Inne symptomy mogące wskazywać na hepatomegalię to zmiana zabarwienia stolca i ciemne zabarwienie moczu.

Jak wyczuć powiększoną wątrobę? Duża zmiana w wielkości narządu może zostać rozpoznana palpacyjnie przy badaniu nadbrzusza pod prawym łukiem żebrowym. Hepatomegalię stwierdza się m.in. gdy wątroba wyczuwalna jest ponad dwa centymetry poniżej prawego łuku żebrowego. Bada się też twardość narządu, kształt brzegu i ewentualną tkliwość. Warto wiedzieć o tym, że wymiary wątroby zależą od płci, wieku, wzrostu, masy ciała i typu budowy ciała, dlatego najlepszym sposobem oceny tego narządu, jest badanie USG. Określa się w nim wymiar podłużny i przednio-tylny obydwu płatów wątroby. Prawidłowy wymiar wątroby w pomiarze przednio-tylnym zwykle wynosi do 12 cm, czasem jednak dopuszcza się także wartości do 15 cm. Dzięki ultrasonografii możliwa jest ocena struktury narządu. Wzmożona echogeniczność wątroby wskazuje na toczący się proces chorobowy.

Powiększona wątroba – jak leczyć?

Hepatomegalia może oznaczać obecność różnych chorób, dlatego leczenie uzależnione jest od postawionej diagnozy. Oprócz środków farmakologicznych zwykle konieczna jest modyfikacja diety. Chorym zaleca się dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu. Pacjenci muszą wykluczyć z jadłospisu produkty ciężkostrawne i wzdymające, ograniczyć spożycie potraw smażonych i wysokoprzetworzonych oraz zrezygnować z alkoholu. Czy powiększona wątroba może się zmniejszyć? Podjęte leczenie może zmniejszyć stopień otłuszczenia narządu i wspomóc jego regenerację. Mając na uwadze fakt, ze powiększona wątroba to objaw groźnych chorób, takich jak stłuszczenie wątroby czy rak, nie należy zwlekać z udaniem się do lekarza.

Bibliografia:

1.  A. Pawłowska-Kamieniak i wsp., Powiększenie wątroby u dzieci, Pediatria po Dyplomie, 2019.
2. I. Damjanov, Patofizjologia, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2010.