Hiperglikemia – objawy i postępowanie. Skutki hiperglikemii

Wysoka hiperglikemia zagraża życiu. Najczęstszą jednostką chorobową związaną z hiperglikemią jest cukrzyca. Nadmiar cukru we krwi może jednak wynikać z innych schorzeń czy współistniejących czynników ryzyka.

Hiperglikemia jest stanem wysokiego poziomu cukru (glukozy) we krwi. Hiperglikemia oznacza, że poziom glukozy we krwi wynosi więcej niż przewiduje norma, tzn. przekracza 110 mg/dl (6,1 mmol/l) na czczo. Po posiłku następuje naturalny wzrost poziomu glukozy we krwi, jednak po 2 godzinach powinien on ulec normalizacji. Jeśli poziom cukru we krwi przekracza 250 mg/dl (13,9 mmol/l), wtedy mogą pojawić się objawy m.in. w postaci nudności, wymiotów, bólu głowy. Wysoki poziom glukozy we krwi jest toksyczny dla układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, a także dla innych układów i narządów. Nie może być więc lekceważony.

Co to jest hiperglikemia?

Fizjologicznie człowiek przy spożywaniu posiłku wchłania m.in. glukozę z przewodu pokarmowego. Trafia ona do komórek ciała, ale by do nich wniknąć potrzebuje odpowiedniego poziomu insuliny (hormonu wydzielanego przez trzustkę). Glukoza może by też uwalniana z komórek pod wpływem niektórych hormonów. Hiperglikemia to nadmiar glukozy we krwi – może to być pojedynczy incydent związany np. z posiłkiem lub stresem. Może jednak być stanem przewlekłym, związanym z konkretnym schorzeniem. Jeśli poziom insuliny jest właściwy, wpływa ona na utrzymanie odpowiedniego stężenia glukozy we krwi, pomagając komórkom właściwie spożytkować cukier. Nieleczona przewlekła hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia komórek i tkanek, a w efekcie do upośledzenia funkcji wielu układów i narządów.

Objawy hiperglikemii

Pojedynczy incydent nadmiernego wzrostu poziomu glukozy we krwi może nie dawać istotnych objawów klinicznych. Jeśli jednak znacznie przekracza granice normy, pojawiają się wymioty, ból głowy, zaburzenia świadomości. W przypadku przewlekłego nadmiaru cukru we krwi obserwuje się takie objawy, jak nadmierne pragnienie, zmęczenie, zaburzenia widzenia, utrata masy ciała, częste oddawanie moczu, zwiększona podatność na infekcje.

Jakie są przyczyny hiperglikemii?

Hiperglikemia po posiłku może być nie zaburzeniem, a fizjologicznym wzrostem poziomu glukozy we krwi, szybko ulegającym normalizacji. Może również rozwinąć się tzw. hiperglikemia stresowa, związana z nadmiernym wydzielaniem hormonów stresu zwiększających poziom cukru. Przyczyną hiperkaliemii może być również choroba, najczęściej cukrzyca. Wyróżnia się cukrzycę typu 1 oraz cukrzycę typu 2. Istotnym problemem jest również cukrzyca ciężarnych. W patomechanizmie cukrzycy istotną rolę odgrywa zaburzenie wydzielania insuliny przez trzustkę oraz obwodowa oporność tkanek na działanie insuliny, co określa się mianem insulinooporności. Wśród innych schorzeń mogących wywołać hiperglikemię wymienia się zespół Cushinga, czyli schorzenie endokrynologiczne związane ze zbyt wysokim poziomem hormonów steroidowych produkowanych przez nadnercza. Hiperglikemia może występować wraz z zapaleniem trzustki, nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu, niektórymi lekami czy schorzeniami wątroby.

Postępowanie przy podejrzeniu hiperglikemii

Podstawowym badaniem pozwalającym wykryć hiperglikemię jest sprawdzenie jej poziomu we krwi. Ważne w interpretacji wyniku jest to, kiedy osoba badana ostatnim razem spożywała posiłek. Najlepiej, by poziom glukozy był sprawdzany na czczo. To oznacza, że na 8 godzin przed badaniem należy całkowicie zrezygnować z przyjmowania posiłków. Można również w diagnostyce wykorzystać test doustnego obciążenia glukozą, polegający na tym, że pacjent wypija roztwór glukozy, a następnie po godzinie i po dwóch ma kontrolowany poziom cukru. Aby wiarygodnie określić, w jaki sposób poziom glukozy we krwi zachowywał się w czasie ok. 3 miesięcy, wykonuje się badanie hemoglobiny glikowanej, również oznaczanej z krwi. W domowych warunkach można wykorzystać do pomiaru glukometr.

Hiperglikemia – pierwsza pomoc i leczenie

Hiperglikemia przewlekła, wywołana stanem chorobowym, powinna być leczona przyczynowo. Stan hiperglikemii leczy się, włączając do leczenia insulinę, najczęściej w pompie, gdy poziom cukru jest zbyt wysoki. W przypadku osób chorych na cukrzycę powinno się wezwać jak najszybciej zespół pogotowia ratunkowego. Pierwsza pomoc przedmedyczna nie obejmuje obowiązku podania insuliny. Można co najwyżej pomóc choremu ją podać, gdy jest przytomny.

Dieta przy hiperglikemii

W przypadku ryzyka hiperglikemii konieczne jest stosowanie diety cukrzycowej. Polega ona na racjonalnym, zbilansowanym odżywianiu dostosowanym do wieku i zapotrzebowania, ale przede wszystkim na wykluczeniu produktów, które powodują nadmierny wzrost poziomu cukru we krwi. Zalicza się tu wszystkie źródła cukrów prostych, czyli przede wszystkim słodycze i niektóre owoce. Warto zawsze skonsultować się z dietetykiem – zapozna on chorego z listą produktów o wysokim indeksie glikemicznym, których należy unikać.