Hiperinsulinemia – czy warto ją diagnozować? Jakie leczenie podjąć?

Hiperinsulinemia stanowi nieodłączny element nieprawidłowej diety u osób z postępującym stanem przedcukrzycowym. Często pojawia się również u pacjentek z zespołem policystycznych jajników.

Hiperinsulinemia (hiperinsulinizm), czyli nadmiar insuliny we krwi, może pojawić się w przebiegu inslinooporności, czyli oporności tkanek na insulinę, a także w wyniku zbyt dużego wyrzutu insuliny przez trzustkę. Jest to spowodowane np. obecnością guza trzustki, który może skutkować nadmiernym spadkiem poziomu glukozy we krwi.

Hiperinsulinemia – przyczyny i objawy

Insulina jest hormonem produkowanym przez komórki beta trzustki. Wpływa na procesy metaboliczne, przy czym największą zależność obserwuje się w związku z wpływem insuliny na poziom glukozy. Pod wpływem insuliny glukoza może wnikać do komórek organizmu. Niestety zdarza się, że komórki stają się oporne na działanie insuliny. Wtedy też obserwuje się wysoki poziom glukozy we krwi, co stymuluje trzustkę do dalszego wyrzutu insuliny. Insulina pośredniczy również w procesach syntezy białek, a także wpływa na gospodarkę tłuszczową. Pozwala na przekształcenie glukozy w zapasy tłuszczu, co z kolei przyczynia się do powstawania otyłości.

W warunkach fizjologicznych poziom insuliny jest adekwatny do poziomu glukozy we krwi. W momencie wyrzutu insuliny poziom glukozy powinien się zmniejszyć. Przyczyną wysokiego poziomu insuliny jest nie tylko insulinooporność, lecz przede wszystkim nieodpowiednia dieta obfitująca w posiłki o wysokim indeksie glikemicznym, które powodują nagłe zmiany poziomu cukru we krwi i nadmiernie stymulują trzustkę do pracy. Nadmierny poziom insuliny obserwuje się również w przypadku insulinomy, czyli guza trzustki rozwijającego się z komórek beta. Wtedy też hiperinsulinizm nie ma związku z poziomem glukozy we krwi, który zresztą zazwyczaj jest nawet za niski.

Hiperinsulinemia obserwowana jest w tzw. stanach przedcukrzycowych, gdyż w wyniku ciągłej stymulacji trzustki do wyrzutu insuliny i oporności tkanek na jej działanie z czasem dochodzi do rozwoju jej niewydolności i drugiej skrajnej sytuacji – niedoboru insuliny. Rozwija się wtedy cukrzyca typu 2.

Zdarzają się objawy hiperinsulinizmu wrodzonego, który jest rzadkim zjawiskiem uwarunkowanym genetycznie i ujawniającym się już u niemowląt.

Jak rozpoznać hiperinsulinemię?

Rzadko kiedy w praktyce klinicznej bada się poziom insuliny, chyba że podejrzewa się cukrzycę. Ocenę pracy trzustki dokonuje się na podstawie poziomu glukozy we krwi. Krzywe wydzielania insuliny w momencie stanów przedcukrzycowych i narastającej insulinooporności mogą wyjść nieprawidłowe, jednak nie zmienia to postępowania. Dieta i postępowanie farmakologiczne nie odnosi się do poziomu insuliny, lecz do poziomu glukozy we krwi, by był on najstabilniejszy. W przypadku powszechnego schorzenia u kobiet, jakim jest zespół policystycznych jajników, zdarza się narastająca obwodowa insulinooporność. Tu również badanie poziomu insuliny nic nie zmienia, mimo że panuje trend na jej określenie.

Hiperinsulinizm a otyłość

Insulina, jak wcześniej wspomniano, nasila proces tworzenia tłuszczu i odkładania się tkanki tłuszczowej. W związku z tym mamy błędne koło – otyłość sprzyja insulinooporności, insulinooporność powoduje hiperinsulinizm, a hiperinsulinizm przyczynia się do otyłości. Dlatego też bardzo ważne jest, by zapobiec otyłości. Odpowiednia aktywność fizyczna i dieta pozwolą na redukcję masy ciała i przerwanie błędnego koła.

Hiperinsulinemia a ciąża

Kobiety w ciąży szczególnie powinny uważać na poziom cukru we krwi. Nadmiar glukozy przyczynia się do nadmiernego przyrostu masy ciała i rzeczywiście przekłada się na powikłania okołoporodowe, jednak istotniejsze wydaje się to, że nadmiar insuliny wywołany zaburzeniami gospodarki węglowodanowej jest dla ciąży zagrożeniem. Insulina w przeciwieństwie do glukozy przenika do płodu i ze względu na anaboliczne właściwości może przyczynić się do powstania makrosomii płodu, czyli nadmiernej masy ciała, i wielu innych powikłań.

Hiperinsulinemia – leczenie i dieta

Hiperinsulinizm leczy się w zależności od przyczyny. Wrodzona hiperinsulinemia wymaga obserwacji celem zapobiegania incydentom hipoglikemii. Pierwotną hiperinsulinemię w większości leczy się zabiegowo, a wtórną – dietą. Absolutnie należy ograniczyć cukry proste i syrop glukozowo-fruktozowy, unikać wysoko przetworzonych potraw, słodkich przekąsek. Należy jeść regularne posiłki o niskim indeksie glikemicznym, które nie powodują nadmiernego wzrostu poziomu glukozy we krwi, a tym samym nadmiernego wyrzutu insuliny. Ograniczyć należy tłuszcze nasycone. Dąży się do utrzymania prawidłowej masy ciała, bez nadwagi i otyłości.