Hiperkeratoza skóry- przyczyny, objawy i leczenie

Hiperkeratoza skóry to zaburzenie, w którym dochodzi do znacznego pogrubienia warstwy rogowej naskórka. Nadmierne rogowacenie skóry na rękach, paznokciach i stopach obserwuje się u chorych z łuszczycą, chorobami alergicznymi skóry czy nadwagą i otyłością. Pacjenci zmagają się z bolesnymi pęknięciami skóry, modzelami i bruzdami. Jakie są przyczyny rogowacenia dłoni i stóp i co zrobić, by pozbyć się tego uciążliwego problemu?

Hiperkeratoza – co to jest? 

Hiperkeratoza (łac. hyperkeratosis) to nadmierne rogowacenie naskórka. W schorzeniu tym dochodzi do pogrubienia warstwy rogowej naskórka, czyli najbardziej zewnętrznej warstwy skóry. W prawidłowych warunkach naskórek odbudowuje się w czasie 26-28 dni. Powstające w warstwie podstawnej komórki nazywane keratynocytami przemieszczają się ku powierzchni naskórka, ich cytoplazma zamienia się w keratynę, a keratynocyty ulegają złuszczeniu. W procesie hiperkeratonicznym obserwuje się wzmożone namnażanie się komórek warstwy rogowej. Przykładowo w łuszczycy, której jednym z objawów jest hiperkeratoza, cykl dojrzewania i obumierania komórek skraca się do 3-4 dni. Wyróżnia się hiperkeratozę: skóry dłoni, stóp, głowy i paznokci (hiperkeratoza podpaznokciowa). 

Rogowacenie skóry dłoni, stóp i głowy – przyczyny 

Do przyczyn hiperkeratozy zalicza się: 

• uwarunkowania genetyczne – schorzenie to występuje w przebiegu: łuszczycy, rogowacenia przymieszkowego, rybiej łuski, rogowca dłoni i stóp; 
• narażenie na czynniki drażniące takie jak: ucisk – w przypadku źle dobranego obuwia często tworzą się modzele, nagniotki i odciski; tarcie skóry, np. podczas frezowania podeszew stóp; inne podrażnienia mechaniczne, skaleczenie skóry, oparzenia, odmrożenie, kontakt z substancjami chemicznymi;  
• zniekształcenia stopy, nieprawidłowości w budowie kostnej stopy – występowanie palucha koślawego, palucha sztywnego i palców młotkowatych; 
• zaburzenia hormonalne; 
• nadwaga i otyłość; 
• infekcje bakteryjne i grzybicze; 
• nieprawidłowa pielęgnacja skóry; 
• nadmierna suchość skóry.

Rogowacenie skóry na dłoniach i stopach często towarzyszy innym schorzeniom i dolegliwościom, np. cukrzycy, chorobom wątroby, reumatyzmowi, chorobom alergicznym skóry (alergia kontaktowa, wyprysk kontaktowy), nadmiernej potliwości stóp. 

Hiperkeratoza skóry – objawy 

Nadmierne rogowacenie skóry dłoni w przebiegu łuszczycy objawia się grudkami pokrytymi biało-srebrnymi łuskami. Po zdrapaniu zmienionej chorobowo skóry pojawia się punktowe krwawienie. Rogowiec dłoni daje z kolei takie symptomy jak żółtawe, pękające zgrubienia na skórze oraz pogrubienie i uniesienie płytki paznokciowej ku górze. 

Zmiany w przebiegu hiperkeratozy paznokci pojawiają się na łożysku paznokcia i pod wolną częścią paznokcia (hyponychium). Płytka staje się krucha i łamliwa, występują też na niej niewielkie rowki i wgłębienia. Hiperkeratoza podpaznokciowa może powodować oddzielanie się płytki paznokciowej od łożyska Proces ten nazywany jest onycholizą. Występuje wtedy białe zabarwienie paznokcia i krwawienie. 

W przypadku hiperkeratozy skóry głowy dochodzi do nadmiernej suchości skóry i jej łuszczenia się. Chorzy zauważają wtedy łupież i pogorszenie kondycji włosów, które stają się matowe i cienkie, częściej łamią się i mają rozdwojone końcówki. Nawarstwiający się rogowaciejący naskórek sprawia, że skóra głowy przy dotyku jest szorstka, a włosy zaczynają wypadać. 

Hiperkeratoza – leczenie 

Leczenie rogowacenia naskórka dłoni, stóp czy skóry dłoni powinno być przyczynowe. W celu zastosowania odpowiedniej terapii konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych w kierunku chorób przebiegających z hiperkeratozą. Diagnoza stawiana jest na podstawie badań dermatologicznych, często uzupełnionych biopsją i badaniem histopatologicznym. W łuszczycy podstawą leczenia są środki keratolityczne, glikokortykosteroidy i analogi witaminy D3. Rogowiec dłoni i stóp wymaga smarowania skóry maścią z kalcypotriolem i retinoidami.

Przy rogowaceniu skóry rąk i stóp ważne są działania profilaktyczne. Przede wszystkim należy unikać czynników drażniących oraz zadbać o odpowiednią pielęgnację skóry. Na zrogowacenia na dłoniach i stopach polecane są preparaty o działaniu nawilżającym i natłuszczającym, zawierające w swoim składzie ceramidy, kwas hialuronowy i skwalan. Zaleca się również stosowanie substancji o działaniu keratolitycznym (złuszczającym), takich jak: mocznik, kwas salicylowy i kwas mlekowy. Chorzy powinni pamiętać o noszeniu wygodnego obuwia i skarpet wykonanych z przewiewnych materiałów.

Bibliografia: 

1. A. Batycka-Baran i in., Zmiany na dłoniach i stopach, Medycyna po Dyplomie 2010
2. A. Garncarczyk i in., Zmiany hiperkeratotyczne w obrębie stóp, Pol J Cosmetol 2018, 21(3): 240-243