Hiperlipidemia – przyczyny, objawy i leczenie. Jaką dietę powinny mieć osoby z zaburzeniami gospodarki lipidowej?

Hiperlipidemia jest coraz częściej pojawiającym się schorzeniem towarzyszącym chorobom układu krążenia, otyłości oraz braku aktywności fizycznej. Zignorowanie wysokiego poziomu cholesterolu i trójglicerydów może być zagrożeniem dla zdrowia i życia.

Hiperlipidemia pojawia się wówczas, gdy poziom trójglicerydów oraz cholesterolu (frakcji LDL) jest zbyt wysoki. Do najczęstszych przyczyn tego zjawiska należą siedzący tryb życia, nieprawidłowa dieta oraz predyspozycje genetyczne. W surowicy krwi obserwuje się zwiększone stężenie LDL lub ale też obu naraz. Medycy dokonali jej podziału na hiperlipidemię mieszaną, hipertrójglicerydemię oraz hipercholesterolemię.

Co to jest hiperlipidemia?

Obecność hiperlipidemii świadczy o zaburzeniu metabolizmu lipidów (tłuszczów). Badania wykonuje się z krwi pobranej z żyły łokciowej. Cholesterol określany jako LDL to powszechnie znany „zły cholesterol”, w odróżnieniu od „dobrego cholesterolu”, czyli HDL. Większość cholesterolu produkowana jest przez wątrobę, jednak gdy w diecie jest zbyt dużo tłuszczów, organ ten nie jest w stanie całkowicie zaprzestać jego produkcji i przez to nadmiar LDL odkładany jest w skórze, a z czasem i w naczyniach układu krwionośnego. O stanie hiperlipidemii mówi się wówczas, gdy przynajmniej dwa odczyty z lipidogramu wykonywane w odstępach około miesiąca są podwyższone. Aby wynik był miarodajny, należy pamiętać o kilku zasadach:

• na około dwa tygodnie przed pobraniem krwi nie należy drastycznie zmieniać diety, odchudzać się ani rozpoczynać intensywniejszych niż zwykle treningów fizycznych;
• badania można wykonywać, jeśli w ciągu około 3 tygodni przed nimi nie wystąpiły żadne przeziębienia, zatrucia ani infekcje;
• na kilka dni przed wykonaniem lipidogramu należy powstrzymać się od picia alkoholu.

Przyczyny oraz objawy hiperlipidemii

Dwiema najczęściej wymienianymi przyczynami hiperlipidemii są niewłaściwa dieta i uwarunkowania genetyczne. Dieta przy hiperlipidemii powinna być bogata w warzywa i owoce, a uboga w pokarmy pochodzenia zwierzęcego. Im mniej tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, tym lepiej, gdyż nadmierne ich spożywanie sprzyja otyłości, a ta z kolei jest przyczynkiem do powstania hiperlipidemii. Oprócz diety czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się zaburzenia jest brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Hiperlipidemia częściej pojawia się u osób starszych, u dzieci ma prawie wyłącznie postać wrodzoną. Hiperlipidemia rodzinna dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Jako przyczynę naukowcy podają mutacje w genie receptora dla LDL – LDLR oraz genu apolipoproteiny B-100. Nie istnieją typowe objawy hiperlipidemii. Nadmiar zarówno cholesterolu LDL, jak i trójglicerydów wpływa jednak na rozwój wielu chorób, które wywołują wiele niejednorodnych symptomów. Do takich chorób zalicza się miażdżycę, cukrzycę, zespół policystycznych jajników, niedoczynność tarczycy, bulimię, choroby nerek, udar niedokrwienny, zator czy zawał serca. Niepokojące powinny być również żółtaki, inaczej drobne guzki, które lokalizują się na łokciach, powiekach oraz kolanach.

Leczenie hiperlipidemii

Lekarz po ocenie wyników badań krwi decyduje o metodach leczenia hiperlipidemii. Bez względu na rodzaj włączonej farmakoterapii, osoby z podwyższonym poziomem LDL oraz triglicerydów muszą przejść na radykalną dietę wymagającą wdrożenia nowych nawyków żywieniowych, a także rozpocząć aktywność fizyczną. Pacjenci z bardzo dużą otyłością zmuszeni są do pozbycia się nadmiernej liczby kilogramów. Często wymaga to konsultacji z dietetykiem żywieniowym. Kluczowe jest ograniczenie produktów, które zawierają w swoim składzie duże ilości tłuszczów trans, szczególnie produktów mięsnych. Dania powinny być lekkostrawne, wzbogacone o błonnik, z dużą ilością warzyw i owoców. Zamiast smażenia zaleca się duszenie na parze oraz pieczenie. Znaczenie ma także ilość przyjmowanych posiłków, zaleca się 4–5 dziennie w regularnych odstępach czasu. Unikanie obfitej i późnej kolacji jest także sprzymierzeńcem dobrej diety.

Normy stężeń cholesterolu i trójglicerydów

Odczytując wyniki poziomu stężeń cholesterolu oraz trójglicerydów należy zwrócić uwagę na średnie wartości przyjęte jako normy:

• cholesterol LDL – mniej niż 3,5 mmol/l (135 mg/dl),
• cholesterol HDL – kobiety: więcej niż 1,3 mmol/l (50 mg/dl),
• cholesterol HDL – mężczyźni: więcej niż 0,9 mmol/l (35 mg/dl),
• cholesterol całkowity – mniej niż 5,2 mmol/l (200 mg/dl),
• Trójglicerydy – mniej niż 1,7 mmol/l (150 mg/dl).