Hipersplenizm – objawy, przyczyny, leczenie. Czym różni się od splenomegalii?

Hipersplenizm, zwany też „zespołem hipersplenii”, towarzyszy czasem powiększeniu śledziony – nie jest jednak z tym zjawiskiem tożsamy. Nie oznacza to również, że można go ignorować – w przypadku zauważenia jego objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Czym jest hipersplenizm? Jakie są jego przyczyny i jak go leczyć? W tym artykule znajdziesz odpowiedź.

Co to jest hipersplenizm?

Hipersplenizm to zespół, dla którego charakterystyczne jest zmniejszenie ilości oraz niedobór elementów morfotycznych krwi. Z reguły obejmuje on wszystkie linie komórkowe. Raczej rzadko się zdarza, aby niszczył on np. jedną z nich lub dwie.

Hipersplenizm to nie jest – wbrew pozorom – powiększenie śledziony (choć często towarzyszy temu zjawisku). Powiększenie tego narządu to tzw. splenomegalia. Wspomniana śledziona nie wykazuje przy tym wzmożonej aktywności. Jeżeli jednak dojdzie do powiększenia śledziony i jej aktywności związanej z nadmiernym niszczeniem krwinek przez makrofagi śledzionowe, można mówić o hipersplenizmie. Ważne jest to, że zespół hipersplenii może być również efektem splenomegalii.

Hipersplenizm nie zależy od samego powiększenia śledziony, ale od przyczyn, które to zjawisko wywołały. Nie pojawia się on np. podczas przerzutów nowotworowych. Jeżeli jednak do powiększenia śledziony doszło za sprawą nadciśnienia wrotnego, nasilenie hipersplenizmu może być bardzo duże.

Hipersplenizm – objawy

Najważniejsze objawy hipersplenizmu to:

• leukopenia – stan polegający na obniżeniu ilości leukocytów w krwi obwodowej,
• anemia – zaburzenie to zwane jest również „niedokrwistością”,
• trombocytopenia – to zaburzenie związane z niedoborem płytek krwi.

Symptomy te mogą pojawiać się pojedynczo lub razem. Niestety – każdy z nich wiąże się z pewnymi konsekwencjami. Skutkiem leukopenii jest obniżenie odporności, anemia wiąże się z osłabieniem, a trombocytopenia – z krwawieniem z nosa, dziąseł i przewodu pokarmowego, a także z dużym krwawieniem podczas zabiegów, jak również z powstawaniem wybroczyn.

Do tego wraz z hipersplenizmem pojawiają się takie symptomy jak:

• wymioty,
• nudność,
• dyskomfort w obrębie brzucha.

Bardzo charakterystyczna dla hipersplenizmu jest, jak już powiedzieliśmy, powiększona śledziona. Zlokalizowana jest ona pod lewym łukiem żebrowym – można ją wyczuć palcami. Jest to o tyle istotne, że zdrowej śledziony nie da się zauważyć w ten sposób. Znamienny dla tego zespołu jest również spadek poziomu krwinek we krwi, a także przerost różnych układów, które odpowiadają konkretnym liniom komórkowym w badaniu szpiku kostnego.

Przyczyny powiększenia śledziony

Do powiększenia śledziony prowadzą:

• ropnie śledziony;
• urazy śledziony;
• torbiele śledziony;
• zakażenia o podłożu wirusowym, bakteryjnym i pierwotniakowym (np. dur brzuszny, gruźlica, toksoplazmoza, leiszmanioza, malaria, cytomegalia, paradury, wirusowe zapalenie wątroby, różyczka, AIDS, mononukleoza zakaźna);
• nadciśnienie wrotne (z reguły związane z marskością wątroby);
• choroby autoimmunologiczne (np. amyloidoza, reumatoidalne zapalenie stawów, sarkoidoza, toczeń rumieniowaty układowy, małopłytkowość autoiommunologiczna);
• niedokrwistości hemolityczne;
• białaczki ostre i przewlekłe (limfoblastyczne i mieloblastyczne).

Do samego powiększenia śledziony prowadzą też przerzuty nowotworowe oraz choroby spichrzeniowe, które nie wywołują jednak hipersplenizmu.

Leczenie hipersplenizmu

Leczenie hipersplenizmu polega na wyeliminowaniu choroby, która doprowadziła do jego powstania. Niekiedy pojawia się konieczność usunięcia śledziony. W tym celu wykonuje się zabieg operacyjny, zwany splenektomią, który przeprowadza się poprzez laparotomię lub laparoskopowo. Zanim do takiego zabiegu dojdzie, sprawdza się, czy niszczenie krwinek faktycznie ma miejsce w śledzionie. Stosuje się wówczas badanie izotopowe z podaniem technetu, które pomaga wykazać zwiększoną aktywność makrofagów śledzionowych odpowiedzialnych właśnie za destrukcję krwinek. Warto tutaj zaznaczyć, że można żyć bez śledziony. Po ewentualnym usunięciu tego organu jej funkcje przejmuje wątroba.

Jeśli istnieje podejrzenie hipersplenizmu, wykonuje się badania sprawdzające przyczynę powiększenia śledziony oraz jej wzmożonej aktywności. Przeprowadza się np. badanie przedmiotowe i podmiotowe, morfologię krwi, a także biopsję aspiracyjną szpiku kostnego. Istotne są także badania obrazowe, które pozwalają ocenić wielkość śledziony, a także wykryć ewentualne śledziony dodatkowe. Mowa tutaj o badaniu ultrasonograficznym oraz tomografii komputerowej jamy brzusznej.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5038876/ (dostęp: 23.03.2022).
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23454561/ (dostęp: 23.03.2022).