Jak dużym zagrożeniem dla zdrowia jest hiperwitaminoza? 

Witaminy to związki organiczne, które są dostarczane organizmowi wraz z pożywieniem. Dzięki temu może on prawidłowo funkcjonować. Wiele osób skupia się na tym, aby nie dopuścić do niedoboru witamin. Przez to często uzupełniają dietę o suplementy i to bez uprzedniej konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Skutkiem tego dochodzi do hiperwitaminozy, czyli wzrostu poziomu witamin powyżej normy. Jak rozpoznać hiperwitaminozę? Czy objawy są jednakowe przy nadmiarze każdej witaminy?  

Czym jest hiperwitaminoza? 

Mimo że ludzki organizm jest niezwykłym mechanizmem, to w wielu obszarach funkcjonuje niedoskonale. Jednym z jego mankamentów jest niezdolność do samodzielnego syntezowania większości witamin. Składniki te muszą zostać dostarczone mu wraz z pożywieniem, aby mógł sprawnie funkcjonować. Dlatego tak dużo uwagi specjaliści poświęcają hipowitaminozie, czyli niedoborowi witamin w organizmie. 

Niestety powszechny dostęp do suplementów diety i ich niekontrolowane przyjmowanie (bez konsultacji ze specjalistą i uprzednich badań krwi) może doprowadzić do sytuacji odwrotnej – hiperwitaminozy, czyli przeładowania organizmu określonymi witaminami. 

Nie jest prawdą, że lepiej, aby w organizmie znalazło się za dużo witamin niż gdyby miało ich zabraknąć. Oba stany są niekorzystne dla zdrowia. Hiperwitaminoza, tak jak i hipowitaminoza może stwarzać zagrożenie dla życia.  

Jakie są objawy hiperwitaminozy? 

Nie można mówić o objawach hiperwitaminozy jako takiej. Symptomy nadmiaru witamin są inne w zależności od tego, z nadmiarem, którego związku organizm musi się zmagać. Hiperwitaminoza dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Wszystko dlatego, że dość dobrze radzi on sobie z regulacją poziomu związków rozpuszczalnych w wodzie – wydalana je wraz z moczem. Nie znaczy to jednak, że hiperwitaminoza witamin innych niż A, D, E i K się nie zdarza. Owszem – jeśli będziesz przyjmować suplementy profilaktycznie i w dużych dawkach bez porozumienia z lekarzem lub dietetykiem, bardzo szybko odczujesz dolegliwości spowodowane nadmiarem witamin z grupy B i C.  

Hiperwitaminoza witaminy A 

Typowym objawem nadmiaru witaminy A są zmiany skórne. Wzmaga się jej suchość i rogowacenie, zmienia się koloru na pomarańczowy, pękają wargi warg, a także zwiększa się łamliwość paznokci i wypadanie włosów. 

Przy hiperwitaminozie witaminy A mogą rozwinąć się bóle kostno-stawowe. Nierzadko powiększa się też wątroba i śledziona. Ponadto może Ci nieustannie towarzyszyć senność i brak apetytu. 

Przy bardzo znacznym przekroczeniu normy mogą wystąpić: 

• bóle głowy, 
• nudności, 
• wymioty, 
• światłowstręt, 
• drgawki. 

U dzieci nadmiar witaminy A skutkuje wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego i uciskiem na nerw wzrokowy, co doprowadza do zaburzeń widzenia. 

Hiperwitaminoza witamin z grupy B 

Witamina B to nie jeden związek, ale aż kilkanaście! Dlatego też w zależności od rodzaju witaminy, która stosowana jest w nadmiarze – inne będą objawy hiperwitaminozy: 

• B1 – bóle głowy, drżenie mięśni, arytmia serca; 
• B2 – nudności i wymioty, 
• B3 –  świąd i pieczenie skóry, arytmia serca, wzrost poziomu glukozy we krwi, a w skrajanych przypadkach nawet martwica wątroby, 
• B5 – dolegliwości ze strony układu trawiennego (przede wszystkim biegunka) i reakcje alergiczne, 
• B6 – zaburzenia ze strony układu nerwowego, 
• B9 – zaburzenia ze strony układu nerwowego i trawiennego, a także alergie skórne, 
• B12 – reakcje alergiczne. 

Hiperwitaminoza witaminy C 

Witamina C przyjmowana w dużych dawkach może wywołać: 

• częstszą potrzebę oddawania moczu, 
• zakwaszenie moczu, 
• tworzenie się kamieni nerkowych, 
• zaburzenie pracy układu pokarmowego. 

Niekiedy dochodzi też do hemolizy erytrocytów (rozpadu czerwonych krwinek). Ma to miejsce szczególnie wówczas gdy hiperwitaminozie witaminy C towarzyszy niedobór (najczęściej genetyczny) dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, ważnej dla przetwarzania glukozy w energie i ochrony erytrocytów przed procesem utleniania. 

Hiperwitaminoza witaminy D 

Podstawowym źródłem witaminy D jest synteza skórna aktywowana przez promieniowanie słoneczne. Niestety od września do kwietnia w Polsce wspomniane źródło jest niewystarczające (jest zimno i zakrywamy większe partie ciała), dlatego w tym okresie zalecana jest suplementacja w dawkach dostosowanych do wieku i płci. Niestety rzadko kto wykonuje badania krwi przed rozpoczęciem suplementacji, by stwierdzić wyjściowy poziom witaminy D. Może się okazać, że zapasy w organizmie są na tyle duże, że suplementacja nie jest Ci jeszcze potrzebna.  

Jeśli mimo prawidłowego poziomu będziesz ją stosować, to może dojść do hiperwitaminozy, której objawami są:

• osłabienie mięśni, 
• bóle stawów, 
• spadek apetytu, 
• nudności, 
• wymioty, 
• zaparcia lub biegunka, 
• bóle brzucha, 
• zwapnienie serca, płuc i nerek (w konsekwencji zwiększone wydalanie wapnia wraz z moczem), 
• dezorientacja, 
• apatia, 
• senność, 
• nerwowość, 
• zwiększone wydalanie moczu, 
• odwodnienie, 
• silne pragnienie, 
• nieregularny rytm serca. 

Hiperwitaminoza witaminy E 

Nadmiar witaminy E w organizmie (w początkowym stadium hiperwitaminozy) wywołuje zmęczenie, osłabienie siły mięśni, bóle głowy i pogorszenie widzenia. Jeśli wówczas podaż związku nie zostanie ograniczona i poziom witaminy E w organizmie nadal będzie się zwiększał, wówczas może dojść do ograniczenia krzepliwości krwi, ponieważ związek ten osłabia działanie witaminy K. 

Hiperwitaminoza witaminy K 

Hiperwitaminoza witaminy K doprowadza do nadmiernej krzepliwości krwi oraz zaburza pracę wątroby. Do tego, jeśli podawana jest dożylnie, może wywołać reakcję alergiczną, skoki ciśnienia oraz ból serca. 

W przypadku noworodków hiperwitaminoza doprowadza do anemii hemolitycznej, żółtaczki i hiperbilirubinemii, czyli nadmiernego poziomu bilirubiny we krwi. 

Jak leczyć hiperwitaminozę? 

Przede wszystkim skonsultuj niepokojące Cię objawy, mogące świadczyć o hierwitaminozie, z lekarzem rodzinnym lub dietetykiem. Z pewnością specjalista skieruje Cię na badania, aby zyskać pewność co do przekroczenia zalecanego poziomu witamin i rozpoznać skale problemu. 

Dopiero na podstawie danych z wywiadu, badań i wyników analizy laboratoryjnej próbki krwi zaleci odpowiednią terapię. Podstawą będzie odstawienie suplementów diety stosowanych bez wyraźnych ku temu wskazań. Konieczne może też okazać się czasowe ograniczenie spożycia produktów bogatych w witaminę, której w Twoich organizmie jest za dużo. Dopiero po przywróceniu równowagi będzie możliwe ponowne włączenie wykluczonych produktów. 

Nie lecz hiperwitaminozy na własną rękę. To prosta droga do… rozwoju niedoborów innych składników ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. 

Bibliografia 

1. Abendrot M., Merks P., Kalinowska-Lis U., Opieka farmaceutyczna – witaminy i minerały, informacje niezbędne farmaceucie w prawidłowej opiece nad pacjentem, Farmacja Polska, 2019, nr 75 (9), s. 510–518. 
2. Krełowska-Kułas M., Szkodliwy wpływ niedoboru lub nadmiaru witamin na organizm człowieka, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 2008, nr 781, s. 33–45. 
3. Nowosad K., Witamina D: metabolizm, funkcje oraz toksyczność, Nauki Przyrodnicze i Medyczne, 2020, nr 4/30 s. 46–53 
4. Zasada M., Adamczyk A., Witamina A. Budowa i mechanizm działania, Kosmetologia Estetyczna, 2018, vol. 7, nr 5, s. 517–521.