Hipoglikemia reaktywna – objawy, diagnostyka i leczenie

Hipoglikemia reaktywna to stan charakteryzujący się nagłym spadkiem stężenia glukozy we krwi po spożyciu posiłku. Jest to rodzaj zaburzenia metabolicznego, który występuje nie tylko u osób chorujących na cukrzycę. Jej przyczyną mogą być nieodpowiednie nawyki żywieniowe, dlatego ważne jest przestrzeganie odpowiedniej diety.

Prawidłowy poziom stężenia glukozy we krwi wynosi 70–90 mg/dl. Jeżeli wartość spadnie poniżej, stan ten określa się mianem hipoglikemii. Zmagają się z nią najczęściej osoby, które chorują na cukrzycę i biorą lekarstwa zbijające cukier. Niekiedy zdarza się, że u zdrowych osób w kilka godzin po spożyciu posiłku pojawiają się charakterystyczne objawy: uczucie osłabienia, wilczy głód, drżenie rąk, kołatanie serca i potliwość. Mogą one wskazywać na hipoglikemię reaktywną. Diagnostyka polega na wykonaniu testu tolerancji glukozy.

Co to jest hipoglikemia reaktywna?

Hipoglikemia reaktywna nazywana jest także hipoglikemią poposiłkową. Jest to stan, który charakteryzuje się nagłym spadkiem stężenia glukozy we krwi w ciągu 2–4 godzin po spożyciu posiłku. Dzieje się tak zwłaszcza, gdy spożyty pokarm zawierał duże ilości węglowodanów. Schorzenie i jego objawy zostały opisane po raz pierwszy w 1924 r. przez amerykańskiego lekarza, Seale Harrisa. W prawidłowych warunkach po posiłku stężenie glukozy we krwi wzrasta i łagodnie obniża swoją wartość w ciągu kilku godzin, pozostając w granicach normy, która wynosi 70–90 mg/dl. U osób, u których zdiagnozowano hipoglikemię reaktywną, wartość poposiłkowa gwałtownie wzrasta (zwykle przekracza normę) i równie gwałtownie spada, często znacznie poniżej prawidłowego poziomu, co objawia się charakterystycznymi dolegliwościami.

Objawy hipoglikemii reaktywnej

Pierwsze objawy hipoglikemii reaktywnej pojawiają się zwykle, gdy poziom stężenia glukozy we krwi spadnie poniżej 50 mg/dl. Osoba chora odczuwa wtedy osłabienie, silne uczucie głodu, dyskomfort w jamie brzusznej, ból głowy, trudności w koncentracji i niepokój. Zwykle symptomy szybko ustępują po ponownym spożyciu węglowodanów. Im większe obniżenie wartości glukozy, tym dolegliwości są bardziej uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia:

• uczucie kołatania serca,
• drżenie dłoni,
• nasilający się niepokój i nerwowość,
• uczucie gorąca,
• zimne dłonie i stopy,
• nadmierne pocenie się lub zlewne poty,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia widzenia i zawroty głowy,
• uczucie senności,
• zaburzenia nastroju i emocji (drażliwość, agresja, płaczliwość).

Przyczyny występowania hipoglikemii reaktywnej

Bezpośrednią przyczyną hipoglikemii reaktywnej jest gwałtowny wyrzut insuliny do krwi, który następuje w odpowiedzi na spożycie posiłku. Insulina obniża poziom stężenia glukozy, dlatego jeżeli cały proces przebiega nagle, pojawiają się objawy niedocukrzenia. Hipoglikemia reaktywna może pojawić się u osób:

• po zabiegach chirurgicznych w obrębie żołądka – dochodzi do szybkiego opróżniania żołądka i nadmiernego wydzielania insuliny,
• z wrodzoną nietolerancją fruktozy, galaktozy lub leucyny,
• bez żadnych dolegliwości, najczęściej młodych, szczupłych i tych, które w ostatnim czasie sporo schudły; czynnikami ryzyka może być nieregularne spożywanie posiłków, głodzenie się i unikanie śniadań.

Bardzo często duży spadek stężenia glukozy we krwi w ciągu kilku godzin po posiłku jest pierwszym objawem cukrzycy typu 2 i wiąże się z insulinoopornością.

Hipoglikemia reaktywna – diagnostyka

Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej obejmuje zebranie dokładnego wywiadu lekarskiego oraz wykonanie testu tolerancji glukozy (tzw. krzywa cukrowa) w nieco zmodyfikowanej formie niż w przypadku podejrzenia cukrzycy – glikemię kontroluje się po 120, 150, 180 i 240 minutach po doustnym spożyciu roztworu 75 g glukozy. Jednym z głównych kryteriów diagnostycznych jest występowanie hipoglikemii po posiłku zawierającym dużą ilość węglowodanów.

Hipoglikemia reaktywna – dieta

Leczenie hipoglikemii reaktywnej polega na zmianie stylu życia, zmodyfikowaniu diety i dostosowaniu się do zasad dotyczących spożywania posiłków. Nie istnieją leki przeznaczone do terapii spadku stężenia glukozy we krwi spowodowanego spożyciem węglowodanów. W momencie wystąpienia objawów należy spożyć niewielką ilość cukrów prostych – kostkę cukru, cukierka lub coca-colę, a następnie dostarczyć organizmowi pełnowartościowy posiłek.

Dieta w hipoglikemii reaktywnej polega na:

• spożywaniu 4–5 niewielkich posiłków w regularnych odstępach (np. co 3 godziny),
• jedzeniu śniadania,
• dostarczaniu pokarmów, które zawierają węglowodany złożone, białko i tłuszcz,
• unikaniu cukrów prostych, czyli przede wszystkim słodyczy i słodkich napojów, a także niektórych owoców,
• zrezygnowaniu ze smażenia – potrawy należy piec, dusić lub gotować na parze,
• dostarczaniu wraz z pokarmem dużej ilości błonnika (otręby, płatki owsiane, jabłka, marchew, groch, produkty pełnoziarniste: grube kasze, chleb, ryż i makaron brązowy),
• spożywaniu pokarmów o niskim indeksie glikemicznym,
• unikaniu żywności wysoko przetworzonej, fast foodów, dań typu instant,
• zaprzestaniu picia alkoholu.