Hipokalcemia – objawy, leczenie. Co obniża poziom wapnia we krwi?

Wapń jest jednym z najważniejszych składników mineralnych, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego największym depozytem są kości, niewielka ilość jest także we krwi.  Zbyt niski poziom wapnia to hipokalcemia. Ponieważ wapń reguluje pobudliwość układu nerwowego, krzepliwość krwi czy skurcze mięśni, niedobór wapnia daje wiele poważnych objawów. Najbardziej charakterystycznym symptomem jest tężyczka. Jak rozpoznać niedobór wapnia?

Co to jest hipokalcemia?

Hipokalcemia to stan, w którym poziom wapnia we krwi jest obniżony. Wapń to pierwiastek, którego zawartość w organizmie to około 1200 g. Niemal 98-99 proc. całkowitej jego puli skumulowane jest w kościach i zębach. Pozostała ilość wapnia znajduje się we krwi i płynie pozakomórkowym. We krwi wapń występuje w dwóch postaciach. Połowa wapnia związana jest z albuminą, a połowa to wapń zjonizowany. Co to znaczy? Wapń zjonizowany to frakcja wapnia wolnego, czyli nie związanego z białkami, stanowiąca aktywnie metaboliczną postać wapnia.

Wapń całkowity – normy we krwi

Prawidłowy poziom wapnia całkowitego we krwi powinien mieścić się w przedziale 2,25-2,62 mmol/ l, a wapnia zjonizowanego 0,95-1,13 mmol/ l. Gdy poziom wapnia obniży się poniżej 2,25 mmol/l albo poziom wapnia zjonizowanego jest mniejszy niż 0,95 mmol/ l, wówczas mówimy o hipokalcemii.

Jakie są przyczyny hipokalcemii?

Do rozwoju hipokalcemii dochodzi wówczas, gdy mamy do czynienia z nadmierną utratą wapnia z organizmu lub nie jest on dostarczany w wystarczających ilościach. Co powoduje niedobór wapnia? Jedną z przyczyn hipokalcemii może być zbyt niska podaż wapnia w diecie. Najbogatsze naturalne źródła wapnia to:

• mleko,
• jogurty i kefiry,
• sery żółte,
• sardynki,
• twaróg,
• figi suszone,
• migdały,
• jarmuż,
• natka pietruszki.

Przyczyną zbyt niskiego poziomu wapnia mogą być zaburzenia wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, najczęściej na podłożu zespołów złego wchłaniania lub niedoboru witaminy D. Niedobór tej witaminy może być konsekwencją niewystarczającej ekspozycji skóry na słońce, braku suplementacji, a także chorób wątroby czy nerek. Z kolei do zaburzeń wchłaniania może dojść w przebiegu celiakii, choroby Leśniowskiego-Crohna czy choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Kolejną przyczyną hipokalcemii może być ostre zapalenie trzustki, któremu towarzyszy nasilone odkładanie się wapnia w tkankach wapnia.

Co obniża poziom wapnia we krwi?

Jednym z istotnych czynników jest nasilona utrata wapnia wraz z moczem, co ma miejsce podczas stosowania diuretyków lub kwasicy cewkowej. Jedną z najczęstszych przyczyn obniżonego poziomu wapnia we krwi jest niedobór parathormonu PTH. Jest to hormon wydzielany przez przytarczyce, odpowiadający za regulowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej. Obniżeniu jego poziomu sprzyja usunięcie przytarczyc, ich uszkodzenie po urazie lub radioterapii tarczycy, a także schorzenia autoimmunologiczne lub nowotworowe.

Niedobór wapnia – objawy hipokalcemii

Gdy rozwinie się hipokalcemia, objawy wynikają przede wszystkim z zaburzeń przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. W przypadku niewielkiego obniżenia poziomu wapnia we krwi objawy zazwyczaj nie występują. Natomiast obniżenie wapnia całkowitego poniżej 0,9 mmol/l prowadzi do wystąpienia tężyczki, charakteryzującej się następującymi symptomami:

• drętwienie ust oraz palców dłoni i stóp,
• symetryczne skurcze mięśni rąk,
• skurcz mięśni wokół ust oraz mięśni powiek,
• światłowstręt lub podwójne widzenie,
• migrena,
• bóle brzucha,
• omdlenia,
• zaburzenia rytmu serca.

W przypadku stopniowo narastającej, przewlekłej hipokalcemii może pojawić się pogorszenie kondycji włosów i paznokci, zaćma, zaburzenia neurologiczne (padaczka).

Diagnostyka hipokalcemii

Aby potwierdzić hipokalcemię, należy oznaczyć poziom wapnia całkowitego i zjonizowanego we krwi. Z kolei w celu zdiagnozowania przyczyn hipokalcemii pomocne może być oznaczenie poziomu PTH oraz witaminy D we krwi. Po potwierdzeniu hipokalcemii konieczne jest wykonanie badań oceniających, w jakim stopniu niedobór wapnia wpływa na funkcjonowanie nerek czy serca. Oznaczany jest m. in. poziom kreatyniny i mocznika, witaminy D, fosfatazy zasadowej, magnezu. Konieczne może być także wykonanie badania EKG oraz gazometrii.

Na czym polega leczenie hipokalcemii?

Postępowanie terapeutyczne w przebiegu hipokalcemii sprowadza się do wyleczenia przyczyny tego zaburzenia, a także leczenia objawowego. Leczenie łagodnych postaci hipokalcemii polega na suplementacji wapnia i witaminy D. Wskazane jest ponadto zmodyfikowanie sposobu odżywiania tak, aby dieta dostarczała więcej wapnia. Ponadto w przebiegu niedoboru wapnia można stosować tiazydowe leki moczopędne. Jeśli pojawi się napad tężyczkowy, należy jak najszybciej podać dożylnie chlorek wapnia lub glukonian wapnia.

Bibliografia:

1. Jakubas-Kwiatkowska W., Błachowicz A., Franek E., Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy i leczenie, Choroby Serca i Naczyń, 2005, tom 2, nr 4.
2. Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych, MediPage, 2011.