Hipoksja to inaczej niedotlenienie organizmu. Co warto o niej wiedzieć?

Hipoksja – niedotlenienie – to stan, kiedy komórki organizmu nie mają wystarczającej ilości tlenu, potrzebnej im do właściwej pracy. Przyczyna może tkwić w patologii układu oddechowego, ale także krążenia. Jakie mogą być skutki przedłużającej się hipoksji? Czy niedotlenienie organizmu stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia? Sprawdź także objawy, na jakie powinnaś zwrócić szczególną uwagę.

Co to jest hipoksja? Rodzaje

Niedotlenienie organizmu może mieć różne przyczyny, wynikające zarówno z patologii obejmującej układ oddechowy, jak i krążeniowy. W związku z tym klasyfikacja tej dolegliwości opiera się o to, co stoi za hipoksją tkanek organizmu. Są to m.in.:

• hipoksja hipoksyczna,
• hipoksja anemiczna,
• hipoksja krążeniowa,
• hipoksja dyfuzyjna.

Hipoksja hipoksyczna

U ludzi chorych hipoksja hipoksyczna występuje jako efekt chorób wpływających na pracę pęcherzyków płucnych, niekiedy stanowi powikłanie chorób zapalnych układu oddechowego. Najbardziej znaną i niebezpieczną chorobą tego typu jest POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc dotykająca osoby palące tytoń oraz e-papierosy. U zdrowych osób występuje inny wariant tej dolegliwości, hipoksja wysokościowa, która pojawia się np. podczas wspinaczek górskich.

Hipoksja anemiczna

O hipoksji anemicznej mówi się, kiedy czerwone krwinki nie są w stanie wiązać atomów tlenu w odpowiedniej liczbie, aby doprowadzić je do wszystkich komórek organizmu. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy erytrocytów jest za mało – a więc kiedy doszło do silnego, obfitego krwawienia, ale także w przebiegu chorób nowotworowych wpływających na cykl życia czerwonych krwinek oraz ich budowę. Do hipoksji anemicznej dochodzi także wtedy, gdy pacjent zatruje się tlenkiem węgla.

Hipoksja krążeniowa

Hipoksja krążeniowa pojawia się u pacjentów, którzy cierpią na zaburzenia układu krążenia. Ma miejsce, gdy z jakiegoś powodu krew nie przepływa w odpowiednim tempie oraz ilości, a więc najczęściej w sytuacji, kiedy dochodzi do problemów związanych z pracą serca.

Hipoksja dyfuzyjna

Hipoksja dyfuzyjna to stan, który obserwuje się niekiedy podczas znieczulenia podtlenkiem azotu. Może się to zdarzyć w sytuacji, kiedy nieprzytomny pacjent zamiast tlenu w czystej postaci otrzymuje powietrze o pełnym składzie. W ostatniej fazie znieczulenia podtlenek azotu może przeniknąć z krwi do pęcherzyków płuc i wtedy dochodzi do niedotlenienia.

Hipoksja a hipoksemia – czym się różnią te dwa pojęcia?

Jak wspomniano, o hipoksji mówi się, kiedy dochodzi do niedotlenienia komórek organizmu. Z kolei pojęcie hipoksemii dotyczy zbyt niskiego stężenia tlenu we krwi tętniczej. Oba stany, nieleczone oraz ignorowane, mogą prowadzić do śmierci, zatem konieczna jest właściwa diagnoza i wdrożenie leczenia, które pomoże przywrócić prawidłowe funkcje organizmu.

Hipoksja – objawy, na które należy zwrócić uwagę

W zależności od rodzaju czy przyczyny hipoksji, objawy mogą się od siebie nieco różnić. Na przykład, jeżeli dojdzie do krwotoku, to u chorego pojawi się słabość charakterystyczna dla niedotlenienia, ale także nagła bladość skóry. Ale hipoksja wywołana patologią płuc nie da tak charakterystycznego symptomu, dlatego w większości przypadków konieczne będzie przeprowadzenie dodatkowej diagnostyki. Objawy, na które powinnaś zwrócić uwagę, to:

• zmęczenie, osłabienie organizmu,
• problemy z oddychaniem, uczucie duszności,
• bóle i zawroty głowy,
• uczucie niepokoju.

Kiedy hipoksja stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia, pojawia się wspomniana wcześniej nagła bladość skóry, a także kołatanie serca, utrata przytomności, sinienie błon śluzowych. W skrajnych przypadkach pacjent zapada w śpiączkę. Wystąpienie tych symptomów wymaga wezwania karetki.

Jak wygląda diagnostyka hipoksji?

Jeżeli masz problemy z oddychaniem, a do tego obserwujesz u siebie inne z wymienionych wyżej symptomów, umów się na wizytę do lekarza rodzinnego. Tam, na podstawie wywiadu i podstawowego badania, lekarz postawi wstępną diagnozę, a następnie zleci specjalistyczne badania w celu zidentyfikowania przyczyny niedotlenienia. Diagnostyka może obejmować m.in.:

• badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub RTG klatki piersiowej,
• pulsoksymetrię, pozwalającą ocenić poziom natlenienia krwi tętniczej,
• badania czynnościowe płuc,
• test wysiłkowy, np. marsz na bieżni, pozwalający ocenić reakcję organizmu na wysiłek fizyczny,
• spirometrię.

Leczenie hipoksji zależy od diagnozy

Leczenie niedotlenionego pacjenta opiera się przede wszystkim na wyeliminowaniu przyczyny hipoksji, a więc postępowanie może być naprawdę zróżnicowane. Celem jest tutaj każdorazowo przywrócenie lub poprawienie funkcji układu oddechowego. Niekiedy konieczne jest dodatkowe podawanie tlenu.

Bibliografia:

1. Bhutta B. S., Alhoula F., Berim I., Hypoxia, StatPearls 2022.
2. Franklin E., Anjum F., Incentive Spirometer and Inspiratory Muscle Traning, StatPearls 2023.
3. https://www.mayoclinic.org/symptoms/hypoxemia/basics/definition/sym-20050930 [dostęp 16.09.2023].
4. Lumb A. B., Chater 22 – Hypoxia, Nunn’s Applied Respiratory Physiology (Eighth Edition) 2017, p. 327-334.
5. Manninen P. H., Unger Z. M., Chapter 21 – Hypoxia, Complications in Neuroanesthesia 2016, p. 169-180.