Terapia z koniem, czyli hipoterapia. Komu jest zalecana?

Hipoterapia to jedna z metod rehabilitacji znana już od starożytności. Pomaga zwalczać przede wszystkim umysłowe i fizyczne dysfunkcje rozwojowe, ale bywa wykorzystana też w leczeniu innych dolegliwości neurologicznych czy ortopedycznych. Na czym dokładnie polega? Kto powinien z niej korzystać? Jak wyglądają przykładowe ćwiczenia w hipoterapii? 

Co to jest hipoterapia? 

Hipoterapia to rodzaj rehabilitacji ruchowej z wykorzystaniem koni. Słowo wywodzi się z języka greckiego od hippos, czyli koń i therapeia, oznaczającego terapia. Jest to proces wieloprofilowy, co oznacza, że w jednym momencie oddziałuje na pacjenta sensorycznie, psychomotorycznie, psychoruchowo, społecznie i psychicznie.  

Dla kogo jest hipoterapia?  

Hipoterapia dla dzieci może być prowadzona już w wieku 3. lat, ale choć jest kierowana głównie do osób poniżej 18. roku życia, może z niej skorzystać tak naprawdę każdy. Terapię z koniem poleca się w szczególności osobom: 

• z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim i umiarkowanym; 
• z problemami ortopedycznymi – skoliozą, koślawością kolan lub bioder, po amputacji; 
• neuroróżnorodnym (z autyzmem lub z ADHD); 
• z problemami emocjonalnymi, w tym nerwicami. 

Hipoterapię u dzieci najczęściej stosuje się przy porażeniu mózgowym, autyzmie czy zespole Downa. Z kolei w przypadku dorosłych najczęstszym wskazaniem do hipoterapii są dolegliwości neurologiczne i ortopedyczne. Terapia oparta na kontakcie z koniem pomaga przy takich problemach jak: 

• choroba Parkinsona; 
• stwardnienie rozsiane; 
• urazy czaszkowo-mózgowe; 
• neuropatie; 
• przepuklina rdzeniowo-mózgowa; 
• przebyta choroba Heinego-Medina. 

Jakie są cele hipoterapii? 

 Hipoterapia pozwala osiągnąć pacjentowi następujące cele: 

• poprawa orientacji przestrzennej i orientacji swojego ciała; 
• zmniejszenie spastyczności mięśni; 
• skorygowanie postawy ciała; 
• poprawa równowagi; 
• zmniejszenie zaburzeń lękowych; 
• wzrost poczucia własnej wartości; 
• nauka prawidłowego chodu; 
• rozluźnienie i wzmocnienie mięśni. 

Rodzaje hipoterapii w Polsce 

Hipoterapia w Polsce może być realizowana w kilku formach, w zależności od potrzeb pacjenta. Najprostszą postacią jest sam kontakt z koniem. Pacjent nawiązuje więź emocjonalną ze zwierzęciem poprzez dotyk, głaskanie, czesanie. Jest to szczególnie polecane osobom, u których występują przeciwwskazania do jazdy konnej. 

Kolejne formy hipoterapii są już związane z dosiadaniem konia. Zaliczają się do nich hipoterapia bierna i czynna. Hipoterapia bierna to terapia ruchem zwierzęcia – pacjent siedzi na grzbiecie, biernie poddając się jego ruchom. Hipoterapia czynna to fizjoterapia na koniu. Poza dobroczynnym oddziaływaniem ruchu zwierzęcia, dla pacjenta ważna jest też tutaj gimnastyka prowadzona pod okiem fizjoterapeuty. Podopieczny wykonuje na grzbiecie ćwiczenia, które przykładowo polegają na dosięganiu i dotykaniu poszczególnych części konia – ogona, łopatek, głowy. 

Innym wymienianym rodzajem hipoterapii jest psychopedagogiczna jazda konna, czyli zespół działań, które podejmuje się w celu usprawnienia poznawczego, emocjonalnego, fizycznego i intelektualnego.  Działania mogą odbywać się zarówno na koniu, jak i przy koniu. 

Jakie konie używane są do hipoterapii? 

Nie każdy koń nadaje się do hipoterapii. Zwierzętom wykorzystywanym w rehabilitacji stawia się liczne wymagania. Koń powinien być łagodny, niepłochliwy, ułożony, chętny do słuchania poleceń opiekuna i wykonywania jednostajnych ruchów. Optymalny wiek konia do hipoterapii to 5 lat, a wzrost do 150 cm. W uzasadnionych przypadkach korzysta się z koni nieco młodszych (4 lata), starszych (20 lat) lub wyższych i niższych. Jako rasy najlepiej sprawdzające się w hipoterapii wymienia się: 

• konie huculskie; 
• haflingery; 
• koniki polskie; 
• konie wielkopolskie. 

Najczęściej w hipoterapii korzysta się z pracy wałachów, czyli wykastrowanych ogierów. Za szczególnie wrażliwe w pracy z osobami niepełnosprawnymi uznaje się klacze, te jednak ze względu na okres okołoporodowy nie zawsze mogą uczestniczyć w zajęciach, a według specjalistów zajmujących się hipoterapią, zmiana konia to dla pacjenta dodatkowy stres. 

Ile kosztuje hipoterapia? 

Z hipoterapii można korzystać w ośrodkach jeździeckich i ośrodkach rehabilitacyjnych. Najniższa cena za 30 minut hipoterapii to 30 zł, chociaż w niektórych ośrodkach za pół godziny zajęć trzeba zapłacić nawet 100 zł lub więcej. Hipoterapia nie należy do świadczeń refundowanych przez NFZ, ale w niektórych ośrodkach, po spełnieniu określonych kryteriów, można z niej skorzystać za darmo dzięki refundacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub innych podmiotów. 

Bibliografia: 

1. Bilke R., Hipoterapia i jej wpływ na dzieci i młodzież, Zeszyty Studenckiego Ruchu Naukowego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach 2017, tom 26, część 1: 19-27. 
2. Ciechanowicz I.,  Lubkowska A., Efekty hipoterapii. Przegląd aktualnych doniesień (2013–2017), Pomeranian Journal of Life Sciences 2018, 64(3). 
3. Palacz R., Ciesla A., Charakterystyka rasowa i biometryczna koni użytkowanych w hipoterapii na przykładzie dwóch ośrodków terapeutycznych, Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego 2007, 3(2): 113-121.