Hipotermia – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc

Jeśli temperatura ciała człowieka spada poniżej 35℃, można mówić o zjawisku hipotermii. Podczas wychłodzenia może ona obniżyć się nawet do 24℃ – wówczas istnieje poważne zagrożenie dla życia. Jak rozpoznać jej objawy i w jaki sposób pomóc przemarzniętym osobom?

Hipotermia jest poważnym problemem. Wystarczy zimne i przemoczone ubranie, aby doprowadzić do wychłodzenia ciała. Dlatego też należy pamiętać, aby ubierać się odpowiednio do temperatury i pogody na zewnątrz. Jak się okazuje, do hipotermii może dojść nawet przy temperaturze 20℃, przy zimnym i gwałtownym wietrze.

Hipotermia – przyczyny 

Do hipotermii dochodzi wówczas, gdy w zbyt szybkim czasie następuje nadmierne wychłodzenie ciała. Może wpłynąć na to deszczowa i wietrzna pogoda oraz zanurzenie w zbyt zimnej wodzie – w niej dochodzi do wychłodzenia 20 razy szybciej niż na powietrzu.

Na hipotermię narażone są zwłaszcza osoby z przewlekłymi chorobami i po urazach oraz wszyscy zmagający się z zaburzeniami termoregulacyjnymi (czyli głównie starsi ludzie i dzieci w wieku niemowlęcym). Hipotermia częściej dotyka również osoby po alkoholu lub zażyciu leków.

Bezpośrednia przyczyna wychłodzenia to najczęściej promieniowanie, które jest efektem różnicy temperatur między ciałem człowieka a jego otoczeniem. Ciepło jest przewodzone z organizmu do chłodnych przedmiotów poprzez bezpośredni kontakt z zimnymi nawierzchniami, np. ubraniami, wodą czy śniegiem. Może też go ubywać w organizmie człowieka w wyniku chłodnych nawiewów.

Hipotermia – objawy

W pierwszym stadium hipotermii, czyli tzw. fazie obronnej, ciało ma temperaturę 34–35℃. Pojawiają się wówczas dreszcze (organizm chroni się przed utratą ciepła poprzez ruchy mięśni) i gęsia skórka – najczęściej widoczna na kończynach. Osoba z hipotermią łagodną czuje się osłabiona, spowolnione są także jej funkcje motoryczne.

Drugie stadium tego stanu, czyli tzw. hipotermia umiarkowana, wiąże się z dodatkowymi objawami. Zaczynają boleć ręce i nogi, pojawiają się zawroty głowy, niepokój i dezorientacja, nieustanne uczucie marznięcia. W momencie, gdy temperatura ciała spada do 29–32℃, można zaobserwować zaburzenia mowy oraz spowolnienie psychoruchowe. Ustają drżenia mięśni.

W trzecim stadium hipotermii pojawiają się zaburzenia rytmu serca, spowolnienie oddechu, dochodzi do niedotlenia mózgu, a nawet do utraty świadomości. Od 24–28℃ można mówić o hipotermii głębokiej – skóra przybiera wówczas zabarwienie sinozielone. Potrzebna jest natychmiastowa hospitalizacja – zarówno w przypadku hipotermii u dzieci, jak i u osób dorosłych.

Czwarte stadium hipotermii wiąże się ze spadkiem temperatury poniżej 24℃ – zatrzymuje się wówczas krążenie. Piąte stadium oznacza hipotermię nieodwracalną, czyli śmierć.

Hipotermia – pierwsza pomoc przy wychłodzeniu

Aby pomóc przemarzniętym osobom, należy je stopniowo ogrzewać, a najlepiej przetransportować je od razu do ciepłego pomieszczenia – nigdy nie wolno zostawiać chorego na otwartej przestrzeni, nawet jeśli będzie okryty. Trzeba pomóc mu zdjąć ubranie oraz przykryć ciepłym kocem. Jeżeli ochłodzenie nie jest zbyt wielkie, należy podać ciepłą herbatę. Poszkodowany nie powinien w tym momencie brać ciepłych kąpieli, gorącego prysznica, pić alkoholu, kawy ani palić papierosów.

Kiedy przemarznięta osoba straci przytomność, należy jak najszybciej zadzwonić po pogotowie, a także rozpocząć reanimację. Gdy nie ma możliwości przewieźć poszkodowanego szybko do szpitala, należy ułożyć go blisko źródła ciepła.

Osoby, które w wyniku przemarznięcia nie są świadome tego, co się dzieje, powinny pozostać w pozycji leżącej. Nie należy rozcierać ich kończyn, ponieważ w wyniku wykonywania tej czynności zimna krew może po dojściu do mięśnia sercowego doprowadzić do zatrzymania krążenia.

Leczenie hipotermii w szpitalu – wykorzystanie płucoserca

Podstawą leczenia hipotermii jest zastosowanie efektywnego sposobu ogrzewania. Zaawansowane stadia wychłodzenia wymagają jednak użycia specjalnych technik. Bardzo skuteczną metodą w leczeniu szpitalnym hipotermii jest krążenie pozaustrojowe. Do tętnic i żył poszkodowanego podłącza się kaniule, określane często mianem wenflonów. W ten sposób krew z ciała odprowadzana jest do aparatu ECMO (ang. extracorporeal membrane oxygenation – pozaustrojowe utlenowanie krwi), który działa jak płucoserce. Urządzenie to podgrzewa krew do 6–9℃ i utlenia ją, a następnie oddaje do organizmu pacjenta. Efektem tej terapii jest stopniowe podnoszenie temperatury ciała oraz pobudzenie narządów wewnętrznych do pracy.