Hormony nadnerczy odpowiadają za ważne procesy – jak zbadać ich poziom?

Hormony nadnerczy wydzielane są przez parzyste gruczoły zlokalizowane tuż ponad nerkami. Są to m.in. kortyzol, dopamina i aldosteron. Mają one niebagatelne znacznie dla funkcjonowania całego organizmu. Jakie są powikłania zaburzeń w uwalnianiu hormonów nadnerczy? Co może być ich przyczyną? Jak je rozpoznać?

Czym są nadnercza? 

Nazwa nadnercza nie jest przypadkowa. Odnosi się do ulokowania dwóch gruczołów znajdujących się powyżej nerek. Mają niewielkie rozmiary – około 5 cm na 3 cm i grubość nieprzekraczającą 1 cm. Waga natomiast waha się od 10 g do 18 g, z czego aż koło 80-90 proc. stanowi kora nadnerczy, a rdzeń nie więcej niż 10-20 proc.

Jakie hormony produkują nadnercza? 

Za wydzielanie hormonów odpowiada zarówno kora nadnerczy, jak i rdzeń. Hormonami kory nadnerczy są: 

• aldosteron i dezoksykortykosteron wytwarzane w warstwie kłębkowatej, 
• kortyzol i kortyzon wytwarzane w warstwie pasmowatej, 
• dehydroepiandrosteron (DHEA), androstendion i testosteron wytwarzane w warstwie siatkowatej. 

Natomiast hormony rdzenia nadnerczy to katecholaminy:  

• noradrenalina, 
• adrenalina, 
• dopamina.

Czym są spowodowane zaburzenia wydzielania hormonów kory nadnerczy? 

Najczęstszymi zaburzeniami diagnozowanymi w obrębie nadnerczy są niedoczynność kory nadnerczy, zespół Cushinga (przewlekła nadczynność nadnerczy), przełom nadnerczowy, incydenatoloma oraz hiperaldosteronizm. Możliwe przyczyny wymienionych patologii mogą być następujące:

Kiedy lekarz może zlecić ci wykonanie badania hormonów nadnerczy? 

Lekarz może zlecić ci oznaczenie poziomu niektórych hormonów uwalnianych przez nadnercza, jeśli będzie podejrzewał, że obserwowane u ciebie zaburzenia mają związek z dysfunkcjami systemu endokrynnego. A o patologiach w obrębie gruczołów mogą świadczyć poniższe objawy:

Na czym polega badanie hormonów nadnerczy? 

W zależności od zaburzenia, które podejrzewa lekarz, konieczne jest wykonanie innych badań hormonów nadnerczy. Podstawą jest oznaczenie we krwi poziomu kortyzolu i ACTH. Ponadto lekarz może zlecić oznaczenie kortyzolu w dobowej zbiórce moczu. 

Przy podejrzeniu przewlekłego uwalniania hormonów kortykosteroidów przez nadnercza (co jest charakterystyczne dla zespołu Cushinga) wartościowe jest wykonanie przesiewowego testu hamowania deksametazonem. Po przyjęciu 1 mg deksametazonu przed snem (o godz. 23:00-24:00) pomiar kortyzolu wykonuje się rankiem następnego dnia (8:00-9:00). Jeśli uwalnianie kortyzolu nie zostało zahamowane przez deksametazon – sugeruje to zespół Cushinga. 

Dla potwierdzenia przypuszczeń lekarz może zlecić wykonanie klasycznego testu hamowania deksametazonem. Wówczas badanie ma dwa etapy. Pierwszy polega na podawaniu 0,5 mg deksametazonu co sześć godzin przez dwie doby (łącznie podaje się 2 mg deksametazonu). W drugim etapie podawane jest po 2 mg deksametazonu co sześć godzin przez dwie doby (łącznie podaje się 8 mg deksametazonu).

Jaka jest cena badania hormonów nadnerczy? 

Cena badania hormonów nadnerczy jest zależna od parametru poddawanego diagnostyce. Oznaczenie poziomu kortyzolu kosztuje około 40 zł, aldesteronu – około 60 zł, a DHEA – około 50 zł. Są to jednak ceny badań prywatnych. Jeśli w ramach wizyty refundowanej otrzymasz od lekarza skierowanie – wówczas również koszty diagnostyki laboratoryjnej zostaną zrefundowane. 

Bibliografia: 

1. Januszewicz W., Dworzański W., Prejbisz A., Pierwotny hiperaldosteronizm — diagnostyka i leczenie w świetle ostatnich wytycznych, Choroby Serca i Naczyń 2010, t. 7, nr 2, s. 57-61. 
2. Jawiarczyk-Przybyłowska A., Wybrane zaburzenia funkcji nadnerczy – podstawy diagnostyki i leczenia – prezentacja, Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami. 
3. Zdrojowy-Wełna A., Bednarek-Tupikowska B., Postępowanie w przewlekłej niewydolności kory nadnerczy – rola lekarza rodzinnego, Family Medicine & Primary Care Review 2013, t. 15, nr 3, s. 486-490.