Hormony przysadki mózgowej i ich najważniejsze funkcje

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka jest uzależnione od zbilansowanej gospodarki hormonalnej, a za ich wydzielanie odpowiada szereg gruczołów dokrewnych. Z artykułu dowiesz się, jakie hormony przysadki mózgowej są ważne dla twojego ciała i co warto o nich wiedzieć.
Czym jest przysadka mózgowa?
Przysadka mózgowa to bardzo niepozorny gruczoł dokrewny, którego wielkość można porównać do ziarnka grochu. Jest ulokowana w dole przysadki poniżej podwzgórza i za zatokami nosowymi. Pomimo niewielkich rozmiarów, pełni niezwykle istotne funkcje, produkując szereg hormonów. Zarówno jej nadczynność, jak i niedoczynność może być źródłem poważnych problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń wzrostowych (niedoczynność jest przyczyną karłowatości, zaś nadczynność – gigantyzmu).
Jakie hormony produkuje przysadka mózgowa?
Przysadka mózgowa jest podzielona na trzy części – przednią, środkową i tylną. Każda z nich odgrywa inną rolę, regulując procesy zachodzące w organizmie poprzez produkcję lub – w przypadku części tylnej – magazynowanie hormonów. Przyjrzyjmy się każdej z nich.
Hormony wydzielane przez przednią część przysadki mózgowej
Przednia część przysadki mózgowej jest odpowiedzialna za wydzielanie aż siedmiu różnych hormonów. Działanie niektórych spośród wymienionych substancji wywiera odmienny skutek u kobiet i mężczyzn:
- hormon wzrostu (GH) – odpowiada za procesy wzrostowe organizmu i zwiększanie masy ciała, reguluje gospodarkę węglowodanową, a pośrednio poziom glukozy we krwi, zwiększa syntezę białka, a także wspiera zatrzymywanie wapnia i fosforu niezbędnych do procesu mineralizacji kości;
- prolaktyna (PRL) – odpowiada za pobudzenie procesu laktacji oraz hamuje owulację i menstruację poprzez inhibicję estrogenów;
- hormon luteinizujący (LH) – odpowiada za produkcję hormonów płciowych, czyli progesteronu u kobiet oraz testosteronu u mężczyzn;
- hormon folikulotropowy (FSH) – u mężczyzn pobudza wydzielanie plemników (spermatogenezę) oraz jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania testosteronu. U kobiet FSH zwiększa wydzielanie estrogenów i wspiera dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych;
- tyreotropina (TSH) – jest odpowiedzialna za pobudzanie wydzielania hormonów tarczycy, tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3), a więc pośrednio metabolizmu. Zwiększenie poziomu T3 i T4 prowadzi do obniżenia poziomu TSH;
- hormon adrenokortykotropowy (ACTH) – jego funkcja polega na zwiększaniu produkcji hormonów syntetyzowanych w nadnerczach, głównie kortyzolu. Kiedy poziom hormonu stresu wzrasta, zostaje zahamowana sekrecja ACTH. Kortykotropina jest uwalniana do krwi pod wpływem kortykoliberyny (CRH) wytwarzanej w podwzgórzu;
- endorfiny (PEA) – hormony odpowiedzialne za dobre samopoczucie, zadowolenie i uczucie szczęścia. Są endogennymi opioidami, hamującymi doświadczanie bólu.
Jakie hormony wydziela środkowa część przysadki mózgowej?
Część środkowa przysadki jest odpowiedzialna za wytwarzanie dwóch hormonów. Są to:
- melatonina (MSH) – pobudza komórki skóry do wydzielania melaniny, barwnika działającego jak filtr ochronny, zabezpieczający organizm przed szkodliwym działaniem promieniowania UV znajdującego się w świetle słonecznym;
- proopiomelanokortyna (POMC) – jest prekursorem peptydów opioidowych (alfa-, beta- oraz gamma-endorfiny), a także peptydów nieopioidowych (m.in. ACTH, CLIP oraz beta-LPH). Ze względu na wielość produktów rozpadu POMC, związek ten bierze udział w wielu procesach powiązanych m.in. regulacją masy ciała, pigmentacją skóry czy działaniem osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA).
Jaką funkcję pełni tylna część przysadki?
Tylna część przysadki jako jedyna nie pełni funkcji wydzielniczej. Jej zadaniem jest magazynowanie hormonów produkowanych przez podwzgórze, niewielką strukturę znajdującą się w międzymózgowiu i pełniącej funkcję wydzielniczą.
W tylnej części przysadki gromadzone są oksytocyna oraz wazopresyna. Oksytocyna bierze udział w procesie zapłodnienia oraz powoduje skurcze mięśni macicy, ułatwiając akcję porodową siłami natury. Z kolei wazopresyna, zwana hormonem antydiuretycznym, zapobiega odwodnieniu organizmu, zwiększając wchłanianie zwrotne wody w nefronach.
Jak rozpoznać zaburzenia w produkcji hormonów przysadki?
O zaburzeniach funkcjonowania przysadki mózgowej mogą świadczyć takie objawy jak:
- uczucie zmęczenia,
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
- problemy ze wzwodem u mężczyzn,
- nieuzasadniony spadek lub wzrost masy ciała.
Niestety, większość objawów towarzyszących zaburzeniom pracy przysadki mózgowej jest niespecyficzna, ponieważ poszczególne hormony – jak mogłaś przekonać się, czytając artykuł, odpowiadają za wiele procesów życiowych. Dlatego w razie pogorszonego stanu zdrowia warto skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który zleci odpowiednie badania i w razie podejrzenia problemów z układem hormonalnym skieruje cię do specjalisty endokrynologa.
Bibliografia:
- https://medlineplus.gov/pituitarydisorders.html [dostęp 20.03.2024].
- Nowacki P., Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, Polski Przegląd Neurologiczny 2009, tom 5, nr 1.
- Konturek S., Fizjologia człowieka, wyd 3. 2019, wydawnictwo Edra Urban & Partner.
Podoba Ci się ten artykuł?
Polecamy

Pomogła zajść w ciążę 400 kobietom. Jak? Dzięki ustabilizowaniu hormonów

„Hashimoto niemal ośmiokrotnie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn”. Iwona Kozak-Michałowska o chorobie, która może się ujawnić w każdym wieku

Hashimoto a prawidłowe TSH. Czy taki wynik jest możliwy?

Niepłodność pierwotna może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn
się ten artykuł?