Hormony szyszynki – rodzaje, funkcje i znaczenie dla organizmu  

Szyszynka jest gruczołem, który zmniejsza się wraz z wiekiem. U dzieci może mieć przekrój blisko 10 mm, podczas gdy u dorosłych przypomina ziarnko grochu. Nad jej rolą głowiono się od dawna. Główną funkcją szyszynki jest synteza melatoniny i serotoniny oraz udział w uwalnianiu hormonów przez inne struktury organizmu. 

Jakie hormony wydziela szyszynka? 

W szyszynce wydzielane są melatonina i serotonina. Ponadto uczestniczy ona w procesie syntezy wazopresyny, somatotropiny, hormonów tarczycy, oksytocyny, gonadotropiny i hormonu adrenokortykotropowego. To całkiem sporo funkcji jak na gruczoł o średnicy nieprzekraczającej 10 mm i wadze do 0,2 g. Co ciekawe, wraz z wiekiem szyszynka zmniejsza się do zaledwie kilku milimetrów. Ma szaro-czerwony kolor i znajduje się w mózgu. 

Szyszynka swym stożkowatym kształtem przypomina szyszkę i tak jak ona uznawana była przez wieki za symbol płodności i obfitości, tak i omawiany gruczoł ma szczególne znaczenie. Już w czasach starożytnych dostrzegano w niej symbol duchowości i oświecenia, a Kartezjusz uznał ją za „siedzibę duszy”.

Funkcje hormonów szyszynki 

Jak wspomniano, szyszynka wydziela melatoninę i serotoninę. Warto przyjrzeć się tym dwóm hormonom, ponieważ ich wpływ na organizm, pokazuje równocześnie, jak ważną rolę odgrywa gruczoł. Ponadto szyszynka zawiera enzymy niezbędne do syntezy dimetylotryptaminy (DMT). Jak dotąd nie wyizolowano tego związku z ludzkiego mózgu. Badania prowadzone na szczurach wykazały jednak, że poziom DMT wzrasta po zatrzymaniu pracy serca. To sugeruje, że ma znaczenie w występowaniu doświadczeń przedśmiertnych (halucynacji). Potwierdzenie tej teorii wymaga jednak dalszych badań. 

Melatonina na sen 

Melatonina (zwana również hormonem snu) wytwarzana jest z serotoniny. Odpowiada za prawidłowy rytm dobowy, a więc zarządza reakcjami organizmu w zależności od warunków oświetleniowych. Innymi słowy, powoduje senność w ciemności i pobudza, gdy jest jasno. Zaburzenia wydzielania melatoniny skutkują wieloma poważnymi dolegliwościami, jak choćby nadciśnienie, nadwaga i otyłość czy zespoły metaboliczne. 

Serotonina to hormon szczęścia 

Serotonina (zwana hormonem szczęścia) wytwarzana jest z tryptofanu. Odpowiada za dobre samopoczucie i spokojny sen, ale również ogranicza wrażliwość na ból. Przy niedostatkach światła dziennego serotonina przekształcana jest w melatoninę. Stąd też tak często odczuwane są senność i przygnębienie w okresie jesienno-zimowym czy podczas pracy nocą.

Funkcje hormonów, w których syntezie uczestniczy szyszynka 

Szyszynka nie tylko uwalnia melatoninę i serotoninę (oraz być może dimetylotryptaminę), ale również uczestniczy w procesach syntezy innych hormonów, które zostały wymienione i opisane pokrótce poniżej. 

Wazopresyna – hormon podwzgórza 

Wazopresyna (hormon antydiuretyczny) produkowana jest w podwzgórzu, ale magazynowana i uwalniana przez przysadkę mózgową, na którą z kolei oddziałuje szyszynka. Rolą hormonu jest przede wszystkim zagęszczanie moczu i regulowanie równowagi elektrolitowej poprzez nasilanie wchłaniania zwrotnego wody w kanalikach nerkowych. 

Somatotropina – hormon przysadki 

Somatotropina (hormon wzrostu) wydzielana jest przez przysadkę mózgową, na którą oddziałuje szyszynka. Rolą hormonu jest pobudzanie organizmu do wzrostu i zwiększania masy ciała, jest więc szczególnie istotna dla dzieci. 

Gonadotropiny – hormony przysadki mózgowej 

Gonadotropiny syntezowane są w przysadce mózgowej i odpowiadają za dojrzewanie organów płciowych. Wysoki poziom melatoniny powoduje opóźnienie tego procesu, ponieważ hormon ma działanie antygonadotropowe. 

Oksytocyna – hormon podwzgórza 

Oksytocyna (hormon miłości) uwalniana jest przez przysadkę mózgową (a produkowana w podwzgórzu), na którą oddziałuje szyszynka. Jest to hormon szczególnie ważny podczas porodu oraz laktacji, ponieważ pobudza macicę do skurczów, a potem stymuluje produkcję mleka. 

Hormony tarczycy a szyszynka 

Hormony tarczycy wydzielane są w zmienionym stężeniu w zależności od poziomu melatoniny syntezowanej przez szyszynkę (wpływa ona na produkcje TSH w przysadce mózgowej). Dlatego też osoby zmagające się z niedoczynnością gruczołu tarczowego nie powinny stosować długotrwałe syntetycznej melatoniny, w celu wspomagania zasypania. 

ACTH – hormon nadnerczy 

Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) uwalniany jest w nadnerczach i pobudza je do zwiększonej syntezy tzw. hormonów stresu. Proces ten ponownie warunkowany jest przez szyszynkę. 

Bibliografia: 

1. https://myalgan.pl/uploads/images/pdf/serotonina.pdf [dostęp 5.03.2024]. 
2. https://www.czytelniamedyczna.pl/2770,znaczenie-kliniczne-melatoniny.html [dostęp 5.03.2024]. 
3. Limmer S., Täuber-Rusch B., Szyszynka – siedziba duszy i wiecznej młodości, tłum. Rzepka M., Studio Astropsychologii, Białystok 2018. 
4. Szewczyk P., Dziuba A., Poniewierka E., Melatonin – metabolism and therole of pineal hormone, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 2018, nr 8(2), s. 135-139.