Infekcje dróg oddechowych – jak leczyć i rozpoznać ich rodzaje?

Infekcje dróg oddechowych występują powszechnie w każdej grupie wiekowej. Zakażenia te mogą mieć charakter infekcji górnych dróg oddechowych bądź infekcji dolnych dróg oddechowych. Najczęściej infekcje dróg oddechowych spowodowane są przez wirusy, rzadziej przyczyną są bakterie czy grzyby. Wirusowe infekcje dróg oddechowych zazwyczaj wymagają leczenia objawowego, czyli stosowania leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Natomiast bakteryjne infekcje dróg oddechowych wymagają zastosowania antybiotyku.

Infekcje górnych dróg oddechowych – przyczyny

Górne drogi oddechowe obejmują jamę nosową, gardło i krtań, a także zatoki przynosowe i ucho środkowe. Infekcja górnych dróg oddechowych ma najczęściej podłoże wirusowe. Najczęstszym zakażeniem górnych dróg oddechowych jest przeziębienie, wywołane przez wirusy Rhinovirus. Przeziębienie może być także wywołane przez adenowirusy – takie przeziębienie to najczęściej występująca wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych u dzieci. Częste infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci to także wirusowe zapalenie migdałków. Kolejna wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych to grypa, której podłożem jest infekcja wirusami grypy A i B. Wirusowe zapalenie gardła to infekcja wywoływana przez wirusy przeziębienia (rhinowirusy i adenowirusy), a także wirusy Coxsackie oraz wirusy paragrypy. Z kolei wirusowe zapalenie krtani spowodowane jest przez wirusy grypy i paragrypy, a także adenowirusy. Do infekcji górnych dróg oddechowych zaliczane są także zapalenie zatok przynosowych oraz zapalenie ucha środkowego.

Zakażenie górnych dróg oddechowych może być konsekwencją infekcji o podłożu bakteryjnym. Infekcje bakteryjne górnych dróg oddechowych najczęściej wywołane są przez:

• Streptococcus pyogenes,
• Streptococcus pneumoniae,
• Staphylococcus aureus,
• Haemophilus influenzae.

Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych u dorosłych mogą być konsekwencją refluksu żołądkowo-przełykowego, a także narażenia na dym tytoniowy. Z kolei częste infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci mogą rozwijać się w efekcie alergii wziewnych, próchnicy zębów czy przerostu migdałków. Wówczas zaobserwować można przewlekłe infekcje górnych dróg oddechowych, na podłożu których rozwijają się poważne stany zapalne.

Infekcje dolnych dróg oddechowych – przyczyny

Dolne drogi oddechowe obejmują tchawicę, oskrzela, oskrzeliki oraz płuca. Podobnie jak w przypadku górnych dróg oddechowych, także infekcje dolnych dróg oddechowych spowodowane są głównie przez wirusy. Znacznie rzadziej infekcje mają podłoże bakteryjne, a najrzadziej wywołane są przez grzyby. Zapalenie oskrzeli rozwija się najczęściej na podłożu infekcji wywołanej przez wirusy grypy A i B, a także paragrypy. Ponadto schorzenie to może rozwinąć się jako powikłanie infekcji górnych dróg oddechowych, spowodowanej przez koronawirusy czy rhinowirusy. Te same wirusy, które wywołują zapalenie oskrzeli, mogą być także przyczyną wirusowego zapalenia oskrzelików. Także w przypadku wirusowego zapalenia płuc lista czynników etiologicznych jest taka sama.

Bakteryjne zapalenie płuc może być spowodowane przez paciorkowce Streptococcus pneumoniae (pneumokokowe zapalenie płuc), gronkowca złocistego Staphylococcus aureus, pałeczki Gram ujemne (Klebsiella pneumoniae, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa). Atypowe zapalenia płuc rozwijają się na podłożu infekcji Mycoplasma pneumoniae.

Grzybicze zapalenie płuc to rzadki typ infekcji dolnych dróg oddechowych, rozwijający się u pacjentów z nieprawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym. Do rozwoju grzybiczego zapalenia płuc, wywoływanego przez Pneumocystis carinii dochodzi np. u chorych na AIDS, z niedoborami immunologicznymi, po przeszczepie narządów czy cierpiących na schorzenia autoimmunologiczne.

Infekcje dróg oddechowych – objawy

Objawy infekcji dróg oddechowych są różne w zależności od miejsca zakażenia, a także podłoża infekcji. W przypadku infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych objawy obejmują zazwyczaj:

• katar,
• kaszel,
• ból gardła,
• trudności z przełykaniem,
• ból ucha,
• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• wymioty (zwłaszcza u małych dzieci).

W przypadku bakteryjnej infekcji górnych dróg oddechowych także obserwowany jest ból gardła, ma on jednak większe nasilenie, pojawia się także wyższa gorączka. Charakterystyczne jest występowanie ropnej wydzieliny z nosa, trudności z przełykaniem śliny i chrypy, brak jest natomiast kaszlu.

Infekcje dolnych dróg oddechowych najczęściej manifestują się silnym kaszlem z odkrztuszaniem wydzieliny i uczuciem duszności, gorączką, bólem w klatce piersiowej oraz ogólnym osłabieniem.

Infekcje dróg oddechowych – leczenie

Sposób leczenia infekcji dróg oddechowych uwarunkowany jest przede wszystkim od tego, jaki czynnik zakaźny leży u podłoża infekcji. W przypadku wirusowych zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych, stosowane jest jedynie leczenie objawowe. Można sięgać po leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, aerozole do nosa, tabletki do ssania. Istotne znaczenie ma także wypoczynek, odpowiednia ilość snu, a także nawodnienie organizmu. Z powodzeniem można stosować domowe metody walki z przeziębieniem i innymi infekcjami wirusowymi, np. płukanki czy napary ziołowe.

Bakteryjne infekcje dróg oddechowych wymagają leczenia antybiotykiem. Dobór leku uzależniony jest od wyniku posiewu z wymazu, a także antybiogramu. Ropne zapalenie gardła poddaje się leczeniu penicyliną fenoksymetylową, cefaklorem czy makrolidami. Z kolei bakteryjne zapalenie płuc leczone jest amoksycyliną lub makrolidami.

Bibliografia:

• Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne, Urban&Partner, 2000.