Infekcyjne zapalenie wsierdzia – przyczyny, objawy, leczenie

Infekcyjne zapalenie wsierdzia to zakażenie obejmujące takie struktury serca jak zastawki, duże naczynia krwionośne, komory i przedsionki. Schorzenie mogą wywołać bakterie. Inne postacie choroby to reumatyczne lub grzybicze zapalenie wsierdzia. Objawy zapalenia wsierdzia mogą różnić się w zależności od zajętych przez zakażenie struktur serca. Chorobę leczy się farmakologicznie, a niekiedy konieczna może być operacja.

Zapalenia wsierdzia – co to jest?

Wsierdzie jest położoną najbardziej od wewnątrz warstwą ściany serca. Ta łącznotkankowa błona wyściela wewnętrzne powierzchnie przedsionków i komór. Wsierdzie ukrwione jest przez sieć naczyń włosowatych. Jeżeli do wsierdzia wraz z krwią dotrze czynnik infekcyjny – rozwija się stan zapalny. Najczęściej za rozwój zapalenia wsierdzia odpowiadają bakterie:

• gronkowce Staphylococcus aureus oraz Staphylococcus epidermidis,
• paciorkowce Streptococcus viridans,
• bakterie Gram-ujemne,
• enterokoki.

Najpierw w efekcie zaburzenia przepływu krwi dochodzi do uszkodzenia śródbłonka. W miejscu uszkodzenia kumulują się płytki krwi, erytrocyty i fibrynogen, które tworzą jałowy twór ze zgromadzonymi komórkami zapalnymi. Jeżeli w to miejsce dotrą bakterie – rozwija się bakteryjne zapalenie wsierdzia.

Znacznie rzadsze przyczyny infekcyjnej choroby wsierdzia to grzyby, mykobakterie, mykoplazmy, riketsje czy chlamydie. Reumatyczne zapalenie wsierdzia rozwija się w przebiegu gorączki reumatycznej prowadzącej do stanu zapalnego tkanki łącznej. Gorączka reumatyczna pojawia się w efekcie odpowiedzi immunologicznej organizmu na zakażenie paciorkowcem hemolizującym grupy A. Powstają wówczas nacieki zapalne w obrębie tkanki łącznej.

Przyczyny infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Istnieje kilka czynników predysponujących do rozwoju zapalenia wsierdzia. Przede wszystkim – choroba może rozwinąć się u osób z zaburzeniami odporności – stosujących leki immunosupresyjne czy zakażonych wirusem HIV. Na rozwój zapalenia wsierdzia narażone są osoby z wadami serca, takimi jak wypadanie płatka zastawki mitralnej, przetrwały przewód tętniczy Bottala czy dwupłatkowa zastawka aortalna.

Kolejne istotne czynniki ryzyka to długotrwałe cewnikowanie żył centralnych, wszczepienie sztucznych zastawek serca czy elektrod wewnątrzsercowych. Do rozwoju infekcyjnego zapalenia wsierdzia może ponadto dojść w efekcie dożylnego przyjmowania narkotyków, zabiegów stomatologicznych przebiegających z przerwaniem ciągłości dziąseł czy obecności takich chorób serca jak kardiomiopatia przerostowa. Profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia polega na stosowaniu antybiotyków u osób z grup ryzyka, poddawanych zabiegom operacyjnym czy inwazyjnym procedurom stomatologicznym.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia u dzieci

Przypadki infekcyjnego zapalenia wsierdzia u najmłodszych pacjentów zdarzają się rzadko. Zazwyczaj schorzenie rozwija się u dzieci z wrodzonymi wadami serca, a także w konsekwencji zabiegów kardiochirurgicznych. Inną przyczyną jest posocznica. Zapalenie wsierdzia ma przede wszystkim podłoże bakteryjne, bardzo rzadko – grzybicze. Objawy infekcyjnego zapalenia wsierdzia u dzieci są bardzo niespecyficzne i mogą przypominać zwykłą infekcję – pojawia się osłabienie, wymioty, stany podgorączkowe czy utrata wagi.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – objawy

W przebiegu infekcyjnego zapalenia wsierdzia mogą wystąpić takie symptomy jak gorączka i dreszcze, brak łaknienia i spadek masy ciała, bóle głowy, mięśni i stawów. Przedmiotowe objawy zapalenia wsierdzia to szmery nad sercem, powiększona śledziona czy tzw. palce dobosza (koniuszki palców są pogrubione). Jak jeszcze objawia się zapalenie wsierdzia sercowego? Objawy mogą się różnić w zależności od lokalizacji stanu zapalnego – zajęcia lewej lub prawej części serca.

W przypadku zapalenia wsierdzia zlokalizowanego w lewej części serca, dostarczającej krew do wszystkich narządów poza płucami, mogą wystąpić takie zaburzenia jak pogorszenie lub utrata widzenia w jednym oku, silny ból brzucha z nudnościami i wymiotami, udar (porażenie połowicze, zaburzenia mowy, utrata świadomości) czy ból i mrowienie w kończynie. Z kolei zapalenie wsierdzia prawej części serca, odpowiedzialnej za pompowanie krwi do krążenia płucnego to kaszel, duszności i ból w klatce piersiowej.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – leczenie

U pacjentów, u których zdiagnozowano infekcyjne zapalenie wsierdzia, wytyczne dotyczące leczenia są ściśle określone. Zapalenie wsierdzia czy zapalenie zastawek serca leczone jest przede wszystkim farmakologicznie. Leczenie ustalane jest na podstawie wyników posiewu krwi. Jeżeli posiew potwierdzi bakteryjne podłoże infekcji, wówczas leczenie polega na wdrożeniu odpowiedniego antybiotyku. Lek podawany jest dożylnie, a terapia trwa od czterech do sześciu tygodni. Jeżeli uzyskany zostanie ujemny wynik posiewu krwi, stosowana jest antybiotykoterapia empiryczna. Profilaktycznie podawane są leki przeciwzakrzepowe oraz przeciwgrzybicze.

Niekiedy konieczne jest leczenie operacyjne. Mowa m.in. o sytuacji, gdy dochodzi do znacznej niedomykalności zastawek, powstania ropnia serca, zatorowości czy udaru.

W przebiegu zapalenia wsierdzia rokowania zależą od czynnika wywołującego chorobę, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta. istotne znaczenie ma także szybka diagnostyka i niezwłoczne wdrożenie leczenia.

Bibliografia:

[1] Paczkowski K. i in., Infekcyjne zapalenie wsierdzia u dzieci – wzrastający problem; Folia Cardiologica, 2019

[2] Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w pigułce. Leczenie infekcyjnego zapalenia wsierdzia; 2015