Nietrzymanie moczu (inkontynencja) – przyczyny, rodzaje i leczenie

Nietrzymanie moczu, zwane także inkontynencją, jest mimowolnym opróżnieniem pęcherza moczowego (częściowo bądź całkowicie). Kiedy nietrzymanie moczu występuje? Jakie są jego objawy i jak sobie z nim radzić? 

Mikcja, fizjologia

Mocz, produkowany przez nerki, spływa do pęcherza moczowego, znajdującego się w dole brzucha. Gdy się zapełnia, do mózgu wysyłany jest sygnał wywołujący konieczność opróżnienia pęcherza. Mocz zatrzymywany jest przez mięśnie dna miednicy – gdy następuje mikcja, mięśnie ulegają rozluźnieniu. Nietrzymanie moczu jest jednym z wielu zaburzeń mogących wystąpić, gdy podczas wymienionych wyżej etapów występują nieprawidłowości (zdarza się, że jest ono powodowane chorobami układu nerwowego).

Nietrzymanie moczu – charakterystyka

Nietrzymanie moczu występuje zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, niezależnie od wieku. Zdecydowanie częściej problem ten dotyczy jednak kobiet (na nietrzymanie moczu powyżej 80 roku życia cierpi co druga kobieta i co trzeci mężczyzna). Niestety, tylko część osób informuje o problemie swojego lekarza.

Nietrzymanie moczu bez wątpienia jest problemem niezwykle krępującym. Jako, że zdecydowanie częściej dotyka ono osób starszych wiele z nich traktuje ten problem jako objaw starzenia się organizmu. Nic bardziej mylnego – przyczynę nietrzymania moczu należy starać się zdiagnozować (gdy uda się to zrobić, istnieje możliwość wdrożenia skutecznego leczenia).

Nietrzymanie moczu w młodym wieku

Choć powszechnie uważa się, że nietrzymanie moczu dotyczy kobiet w średnim i starszym wieku, problem popuszczania moczu diagnozuje się już u trzydziestolatek. Jak wskazują badania, z problemem tym walczy 12 proc. kobiet w  wieku 30-39 lat.  Lekarze uważają jednak, że skala problemu jest znacznie większa.przyczyny problemu u wszystkich są podobne.

Nietrzymanie moczu – przyczyny i rodzaje

Przyczyny nietrzymania moczu są zróżnicowane. Chorobę dzieli się na co najmniej kilka różnych typów, w zależności od przyczyn schorzenia. Najpopularniejsze to:

• Nietrzymanie moczu w trakcie ciąży: kobiety w ciąży często skarżą się na konieczność częstego oddawania moczu. Przyczyną jest rosnący nacisk na pęcherz, który z tego powodu nie może się napełnić do końca. W takiej sytuacji może dojść także do nietrzymania moczu, zwłaszcza, jeśli poruszające się dziecko zacznie naciskać okolice pęcherza moczowego. Nietrzymanie moczu w trakcie ciąży dotyczy głównie ostatniego trymestru, niektóre kobiety borykają się jednak z tym problemem już od 5 miesiąca ciąży.
• Poporodowe nietrzymanie moczu: jak sama nazwa wskazuje, bezpośrednią przyczyną jest poród, a właściwie rozluźnienie mięśni miednicy, które występuje w okresie poporodowym. Poród siłami natury dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nietrzymania moczu spowodowanego urazem krocza. Im cięższe dziecko i więcej przebytych ciąż, tym bardziej zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia nietrzymania moczu po porodzie. Poporodowe nietrzymanie moczu może być spowodowane ciążą i porodem, a jednocześnie przynależeć do typu wysiłkowego;
• Wysiłkowe nietrzymanie moczu: określa się tak problem z nietrzymaniem moczu wywoływany nawet niewielkim wysiłkiem fizycznym, np. ćwiczeniami, podnoszeniem ciężkich przedmiotów, wchodzeniem po schodach lub też kaszlem czy czkawką. Wysiłkowemu nietrzymaniu moczu sprzyja otyłość, kiepska forma fizyczna, palenie papierosów, praca fizyczna oraz ciąża i poród.
• Naglące nietrzymanie moczu: pojawia się w wyniku ucisku zgromadzonego moczu na pęcherz oraz cewkę. Może występować u kobiet i mężczyzn. Przyczyną może być nadwrażliwy pęcherz lub przebyte infekcje cewki moczowej. U mężczyzn dodatkowo to schorzenie może być spowodowane powiększeniem się gruczołu krokowego. Dodatkowo u niektórych osób naglące nietrzymanie moczu może być uaktywnione przez wyuczony odruch, np. widok muszli klozetowej albo samo wejście do łazienki.
• Przemijające nietrzymanie moczu: pojawia się z powodu przebytej choroby układu moczowego lub przyjmowania leków Przemijające nietrzymanie moczu może utrzymywać się od jednego dnia do nawet kilku miesięcy. W przypadku tego typu schorzenia ważne jest wyeliminowanie czynników moczopędnych lub sprzyjających rozwojowi choroby, a więc napojów z kofeiną (kawa, mocna herbata) i alkoholu.
• Nietrzymanie moczu z przepełnienia: w wyniku przepełnienia pęcherza moczowego może dojść do nietrzymania moczu, zazwyczaj w niewielkich ilościach. W tym przypadku schorzenie można łatwo wyeliminować, dbając o regularne oddawanie moczu, a tym samym nie doprowadzając do przepełnienia pęcherza.
• Nietrzymanie moczu u dzieci: może mieć różne przyczyny, także psychologiczne. Zdrowe dziecko w wieku 3-4 lat powinno już kontrolować potrzebę oddawania moczu, zdarza się jednak, że tzw. moczenie nocne trwa nawet do 10. roku życia lub dłużej. Często nagłe pojawienie się nietrzymania moczu u dzieci wywołane jest stresem, np. rozpoczęciem szkoły, rozwodem rodziców.

Nietrzymanie moczu – jak postąpić w przypadku wystąpienia objawów?

Jeśli zauważymy u siebie objawy nietrzymania moczu powinniśmy udać się do lekarza rodzinnego. Nie należy ignorować objawów – tylko lekarz jest w stanie wdrożyć skuteczne leczenie. Już na wstępie – po opisaniu występujących objawów – jest w stanie ustalić typ nietrzymania moczu (w przypadku kobiet przeprowadza się dodatkowo badanie ginekologiczne, a w przypadku mężczyzn – badanie prostaty palcem).

Nietrzymanie moczu – leczenie

Leczenie dobierane jest indywidualnie po określeniu typu oraz przyczyny nietrzymania moczu. Niezależnie jednak od tego, jaka jest przyczyna nietrzymania moczu, warto rozważyć zmianę stylu życia. Jeśli zmniejszymy spożycie napojów alkoholowych oraz z dodatkiem kofeiny oraz w przypadku występowania otyłości pozbędziemy się jej, problem nietrzymania moczu powinien naturalnie zmniejszyć swoją intensywność.

Nietrzymanie moczu jest wstydliwą przypadłością. Na szczęście istnieje wiele sposobów, dzięki którym można się pozbyć problemu. Najważniejsza jest jednak prawidłowa diagnoza, zmiana stylu życia oraz wdrożenie skutecznego leczenia.

Leczenie laserowe nietrzymania moczu ‒ jak to działa?

Zabieg laserowy na nietrzymanie moczu wykonuje się u kobiet, które preferują inne rozwiązania niż leczenie operacyjne i farmakoterapię. Użycie lasera ma wiele zalet. Jest to zabieg mało inwazyjny, trwający kilka minut. Nie jest bolesny i trwale usuwa problem nietrzymania moczu. Poleca się go zarówno młodym kobietom po porodzie, jak i paniom po menopauzie.

Laser zwiększa elastyczność, napięcie i obkurczenie ścian pochwy, stymulując wytwarzanie kolagenu w jej błonie śluzowej. W wielu przypadkach wykorzystuje się go także do biorewitalizacji pochwy i zewnętrznych narządów rodnych, aby załagodzić podrażnienia i piekący ból.

Nietrzymanie moczu ‒ operacja

Przy problemie takim jak wysiłkowe nietrzymanie moczu operacja jest rzadkością. Leczenie operacyjne stosuje się w momencie, gdy zawiodą inne metody, a farmakoterapia okazuje się niewystarczająca. Operację chirurgiczną wykonuje się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, najczęściej u pacjentów z naglącym rodzajem nietrzymania moczu. Zabiegi taśm kieruje się głównie do kobiet. U 80 proc. z nich odnotowuje się złagodzenie dolegliwości.

Zabiegi z użyciem taśmy wykonuje się dwoma metodami: metodą TVT (taśmy umieszcza się na skórze ponad spojeniem łonowym) i metodą TOT (taśmy umiejscawia się w pachwinach).

Inne stosowane metody operacyjne to:

• operacje igłowe ‒ pacjentkom zakłada się szwy na okolicę okołocewkową i mocuje je do mięśni prostych brzucha;
• implantacja sztucznego zwieracza cewki moczowej;
• operacja metodą Burcha ‒ tkanki okolicy szyi pęcherza moczowego podwiesza się do wiązadeł biodrowo-grzebieniowych;
• podwieszenie cewki moczowej do spojenia łonowego;
• założenie szwów podcewkowych (metoda podporowa Kelly’ego);
• plastyka przedniej ściany pochwy.

Z niektórych metod operacyjnych korzystają także mężczyźni, u których krępująca dolegliwość powstała w wyniku zabiegów chirurgicznych gruczołu krokowego. W początkowych stadiach nietrzymania moczu u mężczyzn leczenie jest zachowawcze. Pacjentom podaje się leki zmniejszające parcie na pęcherz.

Zła kondycja mięśni Kegla u panów skutkuje problemami z erekcją i oddawaniem moczu. Dlatego w nietrzymaniu moczu u mężczyzn ćwiczenia są bardzo wskazane.

Źródła:

1. P. Dębiński, Klasyfikacja nietrzymania moczu i sposoby leczenia, “Przegląd Urologiczny” 2014/5 (87).
   2. A. M. Borowicz, K. Wieczorowska-Tobis, Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu nietrzymania moczu, “Gerontol. Pol.” 2010; 18, 3: 114-119.