Integracja sensoryczna – czym jest i jak leczyć jej zaburzenia?

Integracja sensoryczna jest naturalnym, tzn. fizjologicznym, procesem, podczas którego dochodzi do odbierania, przetwarzania oraz generowania odpowiedzi na bodźce napływające ze środowiska zewnętrznego.

Integracja sensoryczna jest jedną z podstawowych czynności układu nerwowego. Znaczenie integracji bodźców zmysłowych warunkuje zarówno zachowanie, jak i możliwość odczuwania człowieka w codziennych sytuacjach. Zaburzenia integracji sensorycznej są efektem uszkodzeń zaburzeń zmysłów, spowodowanych m.in. niedosłuchem lub wadą wzroku.

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci

Do zaburzeń integracji sensorycznej może dojść na każdym etapie rozwojowym dziecka. Możliwą przyczyną zaburzeń integracji jest zbyt mała lub zbyt duża ilość bodźców, które napływają do niego ze środowiska zewnętrznego. W konsekwencji maluch nie tylko nieprawidłowo odbiera bodźce, ale i w sposób niewłaściwy dochodzi do ich przetworzenia. Następstwem jest wykazywanie niewłaściwych reakcji. Wraz z wiekiem takie zaburzenia jeszcze się pogłębiają. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że nie są one spowodowane wadą fizyczną narządów.

Objawy integracji sensorycznej przejawiają się na wiele sposobów. Dziecko może wykazywać nadmierne reakcje na bodźce – płakać na pojawienie się hałasu, unikać zakładania określonych ubrań, jedzenia konkretnych potraw, reagować paniką na czynność mycia włosów, a nawet wykazywać zachowanie destrukcyjne (np. uderzać zabawkami o ciało). Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym mogą się również objawiać problemami w nauce nowych rzeczy przez zbytnie rozproszenie uwagi. Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na jednej rzeczy. Ponadto wykazuje pewne zaburzenia w mowie, a także w aktywności ruchowej (jest zbyt lub za mało ruchliwe). Możliwymi symptomami są agresja i brak umiejętności dostosowania się do nowych sytuacji.

Terapia integracji sensorycznej

Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej dokonywana jest za pomocą testów wykonywanych podczas zabawy. Terapeuta ocenia wówczas poziom integracji sensorycznej. Do oceny niezbędny jest również wywiad z rodzicami. Dobór określonej metody leczenia zależy przede wszystkim od stopnia zaburzenia. Techniki terapeutyczne przeznaczone są głównie dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym. Niektórzy terapeuci podejmują się jednak pracy z niemowlętami. Celem takiej terapii jest modyfikowanie liczby bodźców sensorycznych poprzez zabawę. Ćwiczenia z integracji sensorycznej zazwyczaj trwają 2 razy w tygodniu przez około 60 minut. W większości przypadków nie jest to wystarczające. Konieczne jest również przeniesienie nauki na warunki domowe.

Rodzaje ćwiczeń sensorycznych

Dokładny przebieg terapii leczenia zaburzeń sensorycznych ustala lekarz. Ich celem jest usprawnienie układu nerwowego poprzez niwelowanie zaburzeń. Każdy zestaw ćwiczeń jest dobierany indywidualnie przez lekarza. Coraz popularniejsza staje się również dieta sensoryczna. Nie należy jednak mylić jej z jedzeniem. Jest to technika stworzona przez Willbargera i opiera się na założeniach, że każdy potrzebuje innego zestawu wrażeń sensorycznych. Dieta sensoryczna opiera się na pobudzeniu receptorów czucia głębokiego. Dzieciom z nadwrażliwością dotykową zaleca się wykonywanie masażu specjalnymi szczoteczkami. Za pomocą terapii sensorycznych leczy się w Polsce dzieci od początku lat 90. ubiegłego wieku. W trakcie terapii ze specjalistą konieczna jest obecność rodzica. Obserwuje on wówczas zachowanie pociechy.

Propozycji ćwiczeń do wykonywania w domu jest dużo. Oto kilka przykładowych.

1. Dotykowe pudełko

Ta prosta zabawa niesie wiele korzyści. Do zwykłego pudełka po butach należy włożyć poszewkę (może być taka na poduszkę). Rodzic może w środku poszewki umieścić różne przedmioty, a dziecko ma za zadanie włożyć do niej rękę i zgadnąć, co trzyma w dłoni.

      2. Gotowanie

Tak prozaiczna czynność jak gotowanie może być dla dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej doskonałą okazją do smakowania nowych potraw, poznawania zapachów czy wyczuwania konsystencji. Warto zatem angażować je do tych prac domowych.

      3. Malowanie stopami i dłońmi

Tworzenie arcydzieł za pomocą stóp i dłoni to wspaniała zabawa dla całej rodziny. Jeśli zabawa odbywa się na dworze, nie ma praktycznie żadnych ograniczeń, gdyż nie istnieje ryzyko zachlapania ścian.