Oftalmoskop w okulistyce. Co to za urządzenie diagnostyczne?

Oftalmoskop to przyrząd wykorzystywany powszechnie w diagnostyce okulistycznej, który pozwala na dokładną ocenę stanu oka, jak i wykrycie wielu chorób ogólnoustrojowych. Badanie jest krótkie, bezbolesne i w pełni bezpieczne. Na czym dokładnie polega? 

Co to jest oftalmoskop? Rodzaje oftalmoskopii 

Oftalmoskop, nazywany także wziernikiem okulistycznym, to jeden z przyrządów wykorzystywanych w diagnostyce okulistycznej, który służy od badania dna oka. Historia oftalmoskopii sięga XIX wieku, w którego połowie niemiecki lekarz i naukowiec Hermann von Helmholtz wynalazł pierwszy oftalmoskop nazywany wówczas „szklanym okiem”. Urządzenie to było przez kolejne lata udoskonalane aż do początku XX wieku, kiedy to skonstruowano pierwsze oftalmoskopy wyposażone w bezpośrednie światło. 

Tzw. oftalmoskopia bezpośrednia pozwala na przestrzenne obejrzenie wnętrza oka, rozpoznanie zaburzeń ogólnoustrojowych, a także nieprawidłowości w siatkówce, błonie naczyniowej czy nerwie wzrokowym. Poza oftalmoskopią bezpośrednią wyróżnia się także oftalmoskopię pośrednią, która wprowadzona została niemal w tym samym czasie.

Oftalmoskop bezpośredni a pośredni – różnice 

Oftalmoskopia bezpośrednia porównywana jest często do badania dna oka przy pomocy małej latarki. Wynika to z samej budowy wziernika, który wyposażony jest w źródło światła, system powiększających soczewek, pryzmat lub lusterko. Dla lepszego obrazu i obserwacji włókien nerwowych oraz naczyń siatkówki, oftalmoskop bezpośredni ma system różnokolorowych filtrów. Oftalmoskop pośredni jest to zaś urządzenie wykorzystujące lampę szczelinową i soczewkę skupiającą, pozwalające na uzyskanie szerokiego obrazu dna oka. Dzięki niemu możliwe jest obuoczne badanie przestrzenne, tzw. stereoskopowe.

Badanie oftalmoskopem – przebieg i wskazania 

Badanie oftalmoskopem nie jest bolesne, ale ze względu na konieczność zastosowania kropli rozszerzających źrenice w przypadku metody pośredniej może wywoływać dyskomfort. Krople takie zniekształcają widzenie, a co za tym idzie, utrudniają wykonywanie codziennych czynności nawet przez kilka godzin.  

Światło oftalmoskopu koncentruje się kolejno na strukturach oka, tj. ciałku szklistym, tarczy nerwu, naczyniach krwionośnych, obwodowej części siatkówki i plamce. Impuls światła na tej ostatniej części może być dla pacjenta nieprzyjemny, bo ma postać nagłego i intensywnego błysku. Warto podkreślić, że zarówno podczas metody bezpośredniej, jak i pośredniej nie dochodzi do bezpośredniego kontaktu z gałką oczną. Urządzenie znajduje się jedynie bardzo blisko oka pacjenta. 

W jakim celu przeprowadza się badanie dna oka? Najczęściej jest to po prostu element badania okulistycznego, które powinno być wykonywane regularnie. Warto pamiętać, że pozwala ono na wykrycie szeregu chorób ogólnoustrojowych, np. cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego, ale też sprawdzić kondycję i budowę oka – naczyń krwionośnych, siatkówki, nerwu wzrokowego.  

Oftalmoskopia powinna zostać ponadto wykonana po urazach głowy lub utracie przytomności, przy zaburzeniach widzenia lub równowagi oraz nawracających bólach głowy. Jest także badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia guzów wewnątrzczaszkowych, ale też u osób z zezem czy dużą krótkowzrocznością. Oftalmoskopia pośrednia jest zaś jednym z rutynowych badań wykonywanych u wcześniaków w celu wykluczenia retinopatii. Jest to choroba siatkówki zaliczana do najważniejszych przyczyn ślepoty u dzieci. 

Bibliografia: 

1. Glasner P., Siebert K., Glasner L., Nowoczesne metody obrazowania dna oka, Wybrane Problemy Kliniczne, Via Medica 2016.
   
2. Gotz-Więckowska A., Pawlak M., Gadzinkowski J., Retinopatia wcześniaków – aktualna wiedza na temat patogenezy, diagnostyki i leczenia, Nowa Pediatria 2014, 1.  
3. Maggs D. J., Podstawowe techniki diagnostyczne, Okulistyka weterynaryjna, Wydawnictwo Edra Urban & Partner.