Jak leczyć płaskostopie? Klasyczne i innowacyjne metody na płaskostopie

Wkładki do butów i ćwiczenia na płaskostopie często nie wystarczą do cofnięcia zmiany budowy stopy. Metody leczenia płaskostopia uzależnione są od przyczyn, aktualnego stanu anatomicznych zmian i wieku chorego. Jak wyleczyć płaskostopie u dorosłych, a jakie metody stosuje się na płaskostopie u dzieci?

Płaskostopie polega na obniżeniu naturalnych łuków stopy pod wpływem czynników pierwotnych lub wtórnych. U dzieci mówi się o płaskostopiu powyżej 5. roku życia. Do tego czasu, obserwuje się u nich fizjologicznie płaskie stopy. Nieleczone płaskostopie może wpływać na pogorszenie jakości chodu, wystąpienie dokuczliwych objawów i rozwój wad postawy.

Płaskostopie – rodzaje i objawy

Płaskostopie jest zaburzeniem fizjologicznych sklepień podeszwy stopy, w których przebiegu wyróżnia się:

• płaskostopie poprzeczne, czyli stopę poprzecznie płaską, wynikającą z obniżenia lub spłaszczenia łuku poprzecznego stopy i zmiany punktu jej podparcia z I kości śródstopia na II i III;
• płaskostopie podłużne, czyli charakterystyczną stopę podłużnie płaską, dawniej nazywaną platfusem, wynikającą najczęściej ze zniesienia podłużnego łuku podeszwy.

Płaskostopie może być wynikiem wady genetycznej wywołującej wiotkość systemu stawowo-więzadłowego stóp bądź skutkiem czynników wtórnych, m.in. zaburzeń układu neurologicznego, wad postawy, otyłości, urazów i mikrourazów struktur stawowych stopy. Objawy wskazujące na płaskostopie poprzeczne lub podłużne to:

• zgrubienia naskórka i modzele;
• palce młotkowate;
• obrzęki;
• stany zapalne kostek i grzbietu stopy;
• deformacje podeszwy stopy;
• ból przodostopia i przyśrodkowego brzegu stopy;
• dyskomfort podczas chodzenia nasilający się przy ruchu wspięcia na palce;
• koślawe kolana;
• dolegliwości bólowe bioder i kręgosłupa lędźwiowego.

Dolegliwości i objawy mogą nasilać się wraz z postępem zmian strukturalnych i odkształcania się stopy. Zespół objawów jest wskazaniem do podjęcia leczenia.

Leczenie płaskostopia u dorosłych i dzieci

Leczenie płaskostopia i rokowania zależą od stopnia zaawansowania zmian. W doborze metod leczenia największe znaczenie ma szczegółowa diagnostyka dostarczająca niezbędnych informacji o dokonanych zmianach. Pedoskopia to badanie oceniające kształt podeszwy i zmiany skórne, z kolei pedobarografia szacuje czynne i bierne obciążenia stopy.

W przebiegu leczenia wykorzystuje się wiele metod, m.in:

Metoda zachowawczo-objawowa, łagodząca występujące objawy i zapobiegająca progresji deformacji, w której przebiegu stosuje się:

• wkładki na płaskostopie poprzeczne i wkładki do butów na płaskostopie podłużne. Tego typu pomoce ortopedyczne mają na celu podniesienie zapadniętej konstrukcji sklepienia do fizjologicznej wysokości. Rynek oferuje wiele typów wkładek – od żelowych i silikonowych, po korkowe, skórzane i piankowe; wkładki ortopedyczne na płaskostopie stanowią uzupełnienie postępowania leczniczego płaskostopia;
• buty na płaskostopie poprzeczne i podłużne o profilowanych wkładkach, podeszwach i cholewkach, amortyzujące wstrząsy i wspierające łuki podeszwy; obuwie na płaskostopie, np. klapki na płaskostopie o lekkiej konstrukcji, umożliwiające kontynuowanie leczenia w domu;
• gimnastyka korekcyjna, czyli ćwiczenia na płaskostopie poprzeczne i podłużne. Ćwiczenia na płaskostopie u dzieci wzmacniają struktury mięśniowo-więzadłowe i przywracają sklepienie podeszwy. Ćwiczenia na płaskostopie dla dorosłych łagodzą dolegliwości bólowe, poprawiają jakość chodu i eliminują uczucie zmęczenia nóg. Ćwiczenia polecane są szczególnie na płaskostopie u dziecka ze względu na elastyczne struktury układu ruchu podatne na odkształcenia;
• kinesiotaping, czyli oklejanie stawu skokowego i podeszwy stopy elastycznymi plastrami w celu mechanicznej korekcji ustawienia stopy, zwiększenia stabilizacji tkanek i odciążenia zapadniętych sklepień;
• fizykoterapia przeciwzapalna, przeciwobrzękowa i przeciwbólowa, usprawniająca miejscowe ukrwienie i odżywienie tkanek oraz bierne wzmocnienie mięśni podeszwy;
• masaż leczniczy stopy.

Metoda przyczynowa ukierunkowana jest na bezpośrednią eliminację przyczyn deformacji stopy. Często jest połączeniem środków zachowawczych i leczenia operacyjnego, np. płaskostopie powstałe w wyniku zaawansowanego halluksa wymaga ingerencji chirurgicznej, ćwiczeń ruchowych i odpowiednich wkładek na płaskostopie.

Leczenie płaskostopia – zabiegi chirurgiczne

Metoda operacyjna podejmowana jest, kiedy płaskostopie powoduje powikłania neurologiczne, zaburzenia krążenia i pracy układu kostno-mięśniowego kolan, bioder i kręgosłupa oraz wpływa na wygląd całej sylwetki. Operacja skupia się na rekonstrukcji zapadniętego sklepienia podeszwy i przywrócenia jego anatomicznego łuku poprzez:

• usztywnienie zatoki stępu, tzn. kości skokowej z piętową w ich prawidłowym ustawieniu;
• artrodezę, czyli wprowadzenie implantu z zewnątrz kości stępu;
• osteotomię polegającą na przycięciu I kości śródstopia i zwężeniu jej wymiaru poprzecznego.

Leczenie operacyjne wiąże się z długim okresem rekonwalescencji, ale znacznie zwiększa skuteczność działania niż metody zachowawcze. Operacja niesie jednak ryzyko powikłań, m.in. osłabienie lub zwiotczenie mięśni strzałkowych.