Powiększona tarczyca to niedoczynność czy nadczynność gruczołu? 

Powiększona tarczyca nie wymaga leczenia, za to zaburzenia, które do tego doprowadzają, owszem. Nadmiernie rozrośnięty gruczoł tarczowy to objaw, który może wskazywać zarówno na niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy. Jakie symptomy dodatkowe mogą towarzyszyć powiększonej tarczycy? Kiedy można powiedzieć, że gruczoł jest za duży? Czy leczenie jego dysfunkcji będzie skomplikowane? 

Jak wygląda powiększona tarczyca? 

Tarczyca jest gruczołem ulokowanym w przedniej dolnej partii szyi między krtanią (od góry) i chrząstkami tchawicy (od dołu). Dwa jej płaty wraz z łączącą je węziną ważą zaledwie 25 g i mają 5 x 3 cm wielkości i 2 cm grubości, co czyni tarczycę największym w organizmie gruczołem wewnątrzwydzielniczym. 

Jeśli uniesiesz lekko głowę do góry i przyłożysz palce dłoni do szyi, to wyczujesz więzinę na wysokości od 3. do 8. pierścienia tchawicy. Nie pomyl jej z tzw. jabłkiem Adama, czyli wypukłością chrząstki tarczowej wokół krtani. Więzina ma zaledwie 0,5-1 cm grubości i 1,5-2 cm długości. Po obu jej bokach można wyczuć też płaty, które zachowują ruchomość względem podłoża. 

 U większości ludzi fizjologicznie prawy płat ma większe wymiary niż lewy. Ta nieznaczna dysproporcja nie jest więc powodem do niepokoju. Jeśli jednak ich rozmiar zmienia się powyżej podanych wartości, szyja zaczyna sprawiać wrażenie, jakby pod skórą utkwiło ciało obce. Wymaga to dalszej diagnostyki. Zwiększenie tarczycy wynika bowiem z rozwijających się stanów patologicznych, które trzeba leczyć. 

Jakie są przyczyny powiększonej tarczycy? 

Rolą tarczycy jest uwalnianie trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Proces ten warunkowany jest mechanizmem sprzężenia zwrotnego kontrolowanym przez podwzgórze i przysadkę mózgową. Jeśli zostanie zaburzony, organizm sygnalizuje to szeregiem symptomów, w tym powiększeniem tarczycy. Wole tarczycowe, czyli wyraźnie widoczne powiększenie gruczołu, jest charakterystyczne dla: 

• nadczynności tarczycy, gdy gruczoł produkuje za dużo hormonów, 
• niedoczynności tarczycy, kiedy hormony są produkowane w niewystarczającej ilości. 

 Samo stwierdzenie powiększonych płatów tarczycy nie wystarczy do postawienia diagnozy. Konieczne jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki obejmującej USG oraz badania krwi oceniające poziom trójjodotyroniny, tyroksyny, ale też hormonu tyreotropowego (TSH) uwalnianego przez przysadkę mózgową, który odpowiada za pobudzanie tarczycy do syntezy T3 i T4. W przypadku podejrzenia obecności guzków konieczna może się okazać biopsja cienkoigłowa, która pozwala na histopatologiczną analizę zmian. 

Jakie są towarzyszące objawy powiększonej tarczycy? 

Niewielka zmiana rozmiaru gruczołu najczęściej nie wywołuje żadnych wyraźnych objawów w obrębie szyi, jednak wraz z dalszym rozrostem może pojawić się ucisk w gardle przy powiększonej tarczycy, uczucie dyskomfortu czy nawet ból. W skrajnych przypadkach pacjenci zgłaszają trudności przy przełykaniu czy oddychaniu. Nierzadko zmienia się także głos – staje się zachrypnięty. 

Ponadto w zależności od tego, czy powiększenie tarczycy wynika z jej niedoczynności, czy nadczynności, mogą wystąpić symptomy ze strony innych układów, pozornie niemających nic wspólnego z tarczycą.

Nadczynność tarczycy i objawy towarzyszące:

• nadpobudliwość i trudności z koncentracją,
• bezsenność 
• osłabienie,
• przyspieszony rytm pracy serca,
• spadek masy ciała pomimo zwiększonego apetytu,
• biegunki,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
• nadmierna potliwość,
• wytrzeszcz oczu.

Niedoczynność tarczycy i objawy towarzyszące:

• ciągłe zmęczenie i senność,
• stany depresyjne,
  
• suchość skóry,
  
• wypadanie włosów,
  
• łamliwość paznokci,
• obrzęk powiek i twarzy,
  
• obrzęk dłoni,
• zwiększenie masy ciała pomimo niezmienionego apetytu,
• zaparcia,
• ciągłe uczucie chłodu.

Na czym polega leczenie powiększonej tarczycy? 

Powiększona tarczyca to objaw, a to nie objaw wymaga terapii, lecz przyczyna, która go wywołuje. Jeśli jest to nadczynność tarczycy, zwykle stosuje się tyreostatyki odpowiedzialne za wyhamowanie syntezy T3 i T4. W bardziej skomplikowanych przypadkach konieczne może okazać się wycięcie całości lub części gruczołu. Jeśli natomiast powiększenie tarczycy wynika z niedoczynności gruczołu, terapia sprowadza się do regularnego przyjmowania lewotyroksyny, która ma właściwości tyroksyny naturalnie produkowanej w tarczycy. 

Bibliografia: 

1. Gołyński M., Budowa i funkcje gruczołu tarczowego – szczegóły istotne dla lekarza praktyka. 
2. Lis A. S., Farmakoterapia chorób tarczycy ze szczególnym uwzględnieniem choroby Hashimoto i choroby Gravesa-Basedowa. Praca specjalizacyjna, Farmacja apteczna, Gostyń 2021. 
3. Liskowska M., Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej. Leczenie chorób tarczycy, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Farmaceutyczny, Łódź 2018.