Cholesterol całkowity – co to? Kiedy jego poziom jest niebezpieczny?

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ale jego nadmiar stwarza poważne zagrożenia dla zdrowia, ponieważ sprzyja rozwojowi miażdżycy i raka jelita grubego. Można jednak to ryzyko zmniejszyć poprzez zmianę nawyków żywieniowych. Jaki poziom cholesterolu całkowitego jest prawidłowy? Co jeść, aby go obniżyć? Czy poziom cholesterolu całkowitego może być za niski?

Co to jest cholesterol całkowity? 

Cholesterol, a dokładniej rzecz ujmując 5-cholesteno-3β-ol, jest alkoholem należącym do grupy steroidów. Jego główne źródło stanowi pokarm, jest jednak również wytwarzany przez organizm – zasila nabłonek dróg pokarmowych oraz żółć wydzielaną przez wątrobę. O cholesterolu najczęściej mowa jest w negatywnym kontekście, tymczasem jest on niezbędny organizmowi do prawidłowego funkcjonowania.  

Stanowi składnik strukturalny komórek, a także uczestniczy w procesie syntezy hormonów steroidowych (płciowych i nadnerczy) i witaminy D3. A co oznacza pojęcie „cholesterol całkowity”? Jest to element profilu lipidowego krwi. Mówiąc o tym jego elemencie, chodzi o całościowy poziom we krwi (zarówno przyjmowanego wraz z pokarmem, jak i wytwarzanego przez organizm).

Jakie są normy cholesterolu całkowitego? 

Wedle ustaleń European Society of Cardiology, prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego nie powinien być wyższy niż 190 mg/dl (5,0 mmol/l), przy czym nieco niższa norma została ustalona dla grupy z podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Są to przede wszystkim seniorzy, nałogowi palacze oraz osoby z zespołami metabolicznymi. W ich przypadku norma wynosi do 175 mg/dl (4,5 mmol/l). 

Choć uwagę lekarzy skupia przede wszystkim wysoki poziom cholesterolu całkowitego, to może się zdarzyć, że jego poziom będzie zbyt niski (poniżej wartości referencyjnej wskazanej przez laboratorium, która zwykle wynosi 120 mg/dl, czyli 3,1 mmol/l). Nie jest to częste zjawisko. Przeważnie niski poziom cholesterolu całkowitego jest konsekwencją stosowania zbyt dużych dawek leków obniżających jego poziom. Inną tego przyczyną mogą być: 

• przewlekłe zakażenia (np. wirusowe zapalenie wątroby typu C), 
• przewlekłe stany zapalne, 
• nadczynność tarczycy, 
• zaburzenie wchłaniania jelitowego, 
• niedożywienie (także wynikające z nadużywania alkoholu).

Jak zbadać cholesterol całkowity w surowicy? 

Badanie cholesterolu całkowitego wykonywane jest w laboratorium na podstawie pobranej próbki krwi. Możesz wykonać je prywatnie, licząc się z opłatą około 12 zł albo poprosić lekarza pierwszego kontaktu o skierowanie. Wówczas diagnostyka zostanie zrefundowana w całości przez NFZ (pod warunkiem że obejmuje cię ubezpieczenie). Pamiętaj przy tym, że choć pora wykonania badania nie ma znaczenia, to krew musi być pobrana na czczo. Właśnie dlatego najlepiej udać się do laboratorium rano, jeszcze przed śniadaniem.

Jak obniżyć cholesterol całkowity? 

Jeśli badanie laboratoryjne stwierdzi u ciebie wysoki cholesterol całkowity, skonsultuj się z lekarzem w celu ustalenia najlepszego sposobu obniżenia tego parametru. Zwykle postawą leczenia jest zmiana nawyków żywieniowych. Zredukuj podaż produktów wysokokalorycznych i tłustych – powinny one stanowić mniej niż 30 proc. twoich codziennych posiłków. Ogranicz też spożycie produktów zasobnych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol – dobowe spożycie nie powinno przekraczać 200 mg. Zwiększ natomiast liczbę spożywanych produktów bogatych w: 

• błonnik pokarmowy – warzywa, owoce, zboża, orzechy, 
• stenole i sterole roślinne – orzechy, warzywa strączkowe, kiełki i płatki zbożowe, 
• niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy Omega 3 (EPA i DHA) – ryby, awokado, olej lniany.

Jakie są konsekwencje nieprawidłowego poziomu cholesterolu całkowitego? 

Wysoki poziom cholesterolu całkowitego zwiększa przede wszystkim ryzyko rozwoju miażdżycy. Cholesterol osadza się na ścinach naczyń krwionośnych, tworząc pasma tłuszczowe. Z czasem przybierają one postać blaszek miażdżycowych, które utrudniają przepływ krwi.  

Wydaje Ci się, że choroba rozwija się przede wszystkim u osób starszych? Niestety, zmiany obserwowane są także u dzieci, natomiast u nastolatków powyżej 15. roku życia są normą. Nic więc dziwnego, że miażdżyca bywa nazywana chorobą całej populacji świata Zachodu.  Ale to nie wszystkie konsekwencje wysokiego poziomu cholesterolu całkowitego. Jeśli towarzyszy temu wyraźna przewaga frakcji LDL nad HDL, zwiększa się ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Badaj się więc regularnie, aby uniknąć tak poważnych konsekwencji. 

Bibliografia: 

1. Beręsewicz A., Skierczyńska A., Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej, Choroby Serca i Naczyń 2006, t. 3, nr 1, s. 1-6. 
2. Grzymisławski M., Kargulewicz A., Skrzypczak D., Współczesne wyzwania praktycznej terapii żywieniowej w zaburzeniach lipidowych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, vol. 4, nr 4, s. 170-177. 
3. https://www.msdmanuals.com/professional/endocrine-and-metabolic-disorders/lipid-disorders/hypolipidemia [dostęp 11.05.2023]. 
4. Użarowska M., Surma M., Janik M., Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń, Kosmos. Problem Nauk Biologicznych 2018, t. 67, nr 2(319), s. 375-390.