Endoskopia – przebieg badania. Jak się do niego przygotować?

Endoskopia jest wykorzystywana w wielu dziedzinach medycyny. Jest to badanie pozwalające uwidocznić pewne obszary „od wewnątrz”, co nie jest możliwe poprzez wykonanie standardowych badań obrazowych. Jakie możliwości daje endoskopia? Kiedy można ją wykonać? Jak przygotować się do badania?

Co to jest endoskopia? 

Endoskopia to w dosłownym tłumaczeniu „uwidocznienie wnętrza”. Jest to badanie pozwalające zobaczyć dany narząd od wewnątrz, a dodatkowo wykonać działania terapeutyczne, czy pobrać fragmenty tkanek do badania. Endoskopia w większości stanowi uzupełniające badanie diagnostyczne i jest zdecydowanie trudniej dostępna niż standardowe metody obrazowania. Może jednak stanowić główną metodę leczenia, np. poprzez usuniecie polipów czy zahamowanie krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. 

Endoskopia obejmuje badanie wnętrza różnych obszarów ciała dzięki odpowiedniemu sprzętowi wyposażonemu w zestaw optyczny i wziernik, a uzyskane obrazy są wyświetlane na właściwym monitorze. Wyjątek stanowi właściwie jedynie endoskopia kapsułkowa, która nie oferuje dodatkowych możliwości diagnostycznych poza obrazowaniem wnętrza ciała. 

Aktualnie stosowane endoskopy są dla pacjenta bezpieczne, szczególnie dotyczy to endoskopów giętkich. Endoskopy różną się od siebie budową, średnicą, długością czy możliwościami diagnostyczno-terapeutycznymi, a ich zastosowanie jest uzależnione od tego, co właściwie lekarz chce uwidocznić.

Czy endoskopia to jeden rodzaj badania? 

W zależności od obszaru badanego stosuje się różne rodzaje endoskopii: 

• gastroskopia i kolonoskopia – są to badania endoskopowe przewodu pokarmowego. Gastroskopia pozwala na uwidocznienie górnego odcinka przewodu pokarmowego do poziomu dwunastnicy, a kolonoskopia to badanie endoskopowe jelita grubego od strony odbytnicy. Podczas tych badań istnieje możliwość pobrania materiału do dalszej diagnostyki, jak również wykonania drobnych zabiegów. Alternatywą dla kolonoskopii jest rektoskopia, jednak pozwala ona na uwidocznienie jedynie końcowego odcinka jelita grubego na wysokości bańki odbytnicy; 
• układ oddechowy można diagnozować poprzez wykonanie takich badań endoskopowych jak laryngoskopia, czyli obrazowanie krtani, jak i bronchoskopia, która pozwala na uwidocznienie światła tchawicy i oskrzeli oraz umożliwia wykonywanie procedur diagnostyczno-terapeutycznych; 
• cystoskopia to obrazowanie pęcherza moczowego; 
• histeroskopia, czyli uwidocznienie jamy macicy; 
• artroskopia jest endoskopową metodą diagnostyki stawu kolanowego. 

Do badań endoskopowych zalicza się również np. laparoskopię, czyli badanie wnętrza jamy otrzewnej wziernikiem wprowadzanym do jamy otrzewnej. Specyficzne badania endoskopowe obejmują np. endoskopię kapsułkową.

Czym jest endoskopia kapsułkowa? 

Jak wcześniej wspomniano, endoskopia przewodu pokarmowego obejmuje gastroskopię do poziomu dwunastnicy, jak i kolonoskopię jelita grubego. Badaniem pozwalającym na uwidocznienie światła jelita cienkiego jest endoskopia kapsułkowa. Polega ona na połknięciu kapsułki i uwidocznieniu światła przewodu pokarmowego.  

Czas przejścia kapsułki przez przewód pokarmowy wynosi kilka godzin. Daje ona możliwość wykonywania tysięcy fotografii śluzówki przewodu pokarmowego. Niestety poza obrazami nie jest w stanie pobrać wycinków do badania histopatologicznego, a więc nie ma funkcji terapeutycznych, a jej możliwości diagnostyczne są ograniczone.

Główne zastosowania badań endoskopowych 

Badania endoskopowe mają szerokie zastosowanie diagnostyczno-terapeutyczne. Pod kątem diagnostyki, w czasie endoskopii możliwe jest pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego i jego szczegółowe oględziny celem postawienia rozpoznania i dobrania odpowiedniej formy leczenia. Nie da się inną drogą niż endoskopową pobrać np. polipa z jelita grubego, co pozwala na określenia ryzyka nowotworu złośliwego. Dzięki endoskopii możliwe jest także wykonanie szeregu działań zabiegowych: 

• protezowanie dróg żółciowych; 
• tamowanie krwawienia; 
• usuwanie małych zmian ogniskowych np. polipów; 
• usuwanie złogów; 
• poszerzenie zwężeń przełyku; 
• usuwanie ciał obcych.

Jak przygotować się do badania endoskopowego przewodu pokarmowego? 

Jeśli jesteś zarejestrowana na badanie endoskopowe, powinnaś dostać szczegółowe instrukcje dotyczące przygotowania do badania. W zależności od rodzaju endoskopii wymagania mogą być różne. W przypadku większości badań endoskopowych warto zostać po prostu na czczo, a istotne jest jedynie dostosowanie przyjmowanych leków do wykonywanego badania. Wynika to z faktu, że niektóre leki o działaniu przeciwpłytkowym i przeciwkrzepliwym mogą skomplikować zabieg endoskopowy, powodując krwawienie.  

Szczególne przygotowanie obejmuje zabieg kolonoskopii. Wtedy też chory na dzień przed badaniem jest zobligowany przyjąć lek o działaniu przeczyszczającym, by całkowicie usunąć masy zalegającego stolca ze światła przewodu pokarmowego. Czasami zalecany jest także całodobowy post. 

Bibliografia: 

1. Cave D., Faigel D., Paradowski L., Endoskopia kapsułkowa, Edra, Urban & Partner, Wrocław 2009. 
2. Classen M. Tytgat G.N., Endoskopia układu oddechowego t. 2, MedMedia, 2012. 
3. Haycock A., Cohen J., Saunders B., Cotton P., Cotton and Williams ‘Practical Gastrointestinal Endoskopy, John Wiley & Sons, 2014.