Jak radzić sobie z łagodnym przerostem prostaty?

Łagodny przerost prostaty, czyli gruczołu krokowego, to powszechne wśród starszych mężczyzn schorzenie. Chociaż nie ma ono charakteru nowotworowego, może znacząco obniżyć jakość życia, dlatego kluczowe jest wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Czym jest łagodny przerost prostaty? Kiedy pojawiają się pierwsze objawy i w jaki sposób można je złagodzić?

Co to jest łagodny przerost prostaty? Przyczyny i czynniki ryzyka 

Prostata to niewielki gruczoł otaczający cewkę moczową u ujścia pęcherza. Jest ona częścią męskiego układu rozrodczego. Uczestniczy w wytwarzaniu nasienia – odpowiada za produkcję płynu, który odżywia i chroni plemniki. Gruczoł krokowy powiększa się przez całe życie, ale u mężczyzn po 40. roku życia zaczyna dochodzić do jego nadmiernego, patologicznego rozrostu. Wraz z wiekiem ryzyko łagodnego przerostu prostaty rośnie i szacuje się, że problem dotyka nawet 90% mężczyzn po 80. roku życia. 

Przyczyny choroby nie są w pełni poznane. Szacuje się, że wynika ona z zaburzenia równowagi hormonalnej w organizmie mężczyzny – z wiekiem spada stężenie testosteronu, przez co zmieniają się proporcje pomiędzy nim a pozostałymi hormonami płciowymi.  

Dodatkowo wpływ na łagodny przerost prostaty ma aktywna postać testosteronu – dihydrotestosteron, który mimo podeszłego wieku nadal jest produkowany i kumulowany w gruczole krokowym. W rozwoju embrionalnym hormon ten odpowiada za wzrost męskich narządów płciowych, jednak u seniorów jego duże stężenie powoduje chorobowy przerost prostaty. Do czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi łagodnego przerostu prostaty należą: 

• uwarunkowania genetyczne, 
• niewystarczająca aktywność fizyczna, 
• otyłość, 
• cukrzyca typu II, 
• zaburzenia erekcji. 

Objawy łagodnego przerostu prostaty 

Powiększający się gruczoł krokowy uciska okoliczne tkanki, głównie budujące dolne drogi moczowe. Dlatego objawy łagodnego przerostu prostaty to przede wszystkim zaburzenia oddawania moczu o różnym charakterze: 

• uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, 
• nokturia – parcie na mocz w nocy, 
• konieczność wizyt w toalecie częściej niż 8 razy dziennie, 
• zbyt słaby lub przerywany strumień moczu, 
• ból po wytrysku lub podczas oddawania moczu, 
• niemożność opóźnienia mikcji – potrzeba wizyty w toalecie jest często nagła i trudna do opanowania, 
• kapanie pod koniec oddawania moczu. 

Objawy łagodnego przerostu prostaty mają tendencję do nasilania się wraz z upływem czasu, jednak można ograniczyć ten proces dzięki leczeniu i zmianom w trybie życia. Ponadto w niektórych przypadkach choroba może prowadzić do powikłań, takich jak infekcje pęcherza, problemy z nerkami czy odkładanie się kamieni w drogach moczowych. 

Jak wygląda leczenie łagodnego przerostu prostaty? 

Dobór terapii zależy od stopnia nasilenia łagodnego przerostu prostaty. Leczenie obejmuje metody niefarmakologiczne, stosowanie leków oraz w cięższych przypadkach interwencję chirurgiczną. Przy nieznacznym rozroście gruczołu krokowego, który nie daje jeszcze objawów, nie ma potrzeby wdrażania żadnej terapii. Leki na łagodny przerost prostaty dostępne są na receptę. Dwie główne grupy stosowane w tym schorzeniu to: 

• blokery receptorów α-1, np. tamsulozyna, alfuzosyna, doksazosyna – zmniejszają napięcie mięśni gładkich prostaty i pęcherza moczowego, przez co szybko łagodzą problemy związane z oddawaniem moczu. Nie działają jednak na przyczynę choroby, 
• inhibitory enzymu 5-α-reduktazy, np. finasteryd, dutasteryd – blokują enzym przekształcający testosteron do dihydrotestosteronu, przez co leczą łagodny przerost prostaty przyczynowo. Niestety są mniej skuteczne w łagodzeniu jego objawów, a na efekty ich działania trzeba poczekać ok. 6 miesięcy. Z tego względu często obie grupy leków stosowane są jednocześnie. 

Jeśli leki na łagodny przerost prostaty nie przynoszą spodziewanych efektów, kolejnym krokiem jest operacja. Wskazania do jej przeprowadzenia obejmują poważne powikłania choroby, m.in. nawracające zakażenia układu moczowego, krew w moczu czy niewydolność nerek.

Łagodny przerost prostaty – zalecenia dodatkowe 

W leczeniu łagodnego przerostu prostaty wspomagająco stosuje się preparaty dostępne bez recepty. Bazują one na surowcach roślinnych, które wykazały skuteczność w łagodzeniu objawów związanych z tym schorzeniem. Należą do nich np.: 

• owoce palmy sabalowej – hamują 5-α-reduktazę, czyli ten sam enzym, co leki na receptę. Wykazują też działanie przeciwzapalne i poprawiają przepływ moczu, 
• nasiona dyni – również zmniejszają aktywność 5-α-reduktazy i tym samym łagodzą objawy przerostu prostaty, 
• korzeń pokrzywy – osłabia działanie czynników powodujących wzrost prostaty z budującymi ją komórkami, a także blokuje aktywność enzymów uczestniczących w przemianach testosteronu, 
• kora śliwy afrykańskiej – chroni prostatę przed wnikaniem do niej komórek prozapalnych, hamuje czynniki stymulujące namnażanie się komórek gruczołu krokowego. 

Warto wprowadzić też pewne zmiany w codziennej rutynie, które pomogą lepiej kontrolować pracę pęcherza. Obejmują one przede wszystkim ograniczenie alkoholu i kofeiny, które działają moczopędnie. Ponadto wskazane jest przyjmowanie małych porcji płynów, ale często, co zapobiega gromadzeniu się w pęcherzu dużych ilości moczu. 

Bibliografia: 

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/benign-prostatic-hyperplasia/diagnosis-treatment/drc-20370093 [dostęp 07.06.2024]. 
2. https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/prostate-problems/prostate-enlargement-benign-prostatic-hyperplasia [dostęp 07.06.2024]. 
3. Nawrot J., Surowce roślinne stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego, Herba Polonica 2009, 55(4): 214-223.