Objawy menopauzy nie zawsze są oczywiste. Jak ją rozpoznać?

Menopauza dotyka zwykle kobiet pomiędzy 45. a 55. rokiem życia. Trwa przeważnie ok. 5-7 lat, chociaż w niektórych przypadkach jej czas wydłuża się nawet dwukrotnie. W organizmie zachodzą wtedy duże zmiany hormonalne, które mogą wywołać szereg objawów. Jak sprawdzić, czy to menopauza? Na jakie symptomy warto zwrócić uwagę? Poznaj szczegółowo objawy menopauzy.

Skąd się biorą objawy menopauzy?

Menopauza, która bywa nazywana też przekwitaniem lub klimakterium, to ostatnia miesiączka w życiu kobiety. Potocznie jednak określeń tych używa się w kontekście całego okresu, w którym występują charakterystycznie dolegliwości. Objawy menopauzy wynikają ze zmian hormonalnych spowodowanych zanikaniem funkcji jajników. Stopniowo wytwarzają one coraz mniej hormonów płciowych – progesteronu i estrogenu, przez co ich stężenie w organizmie zaczyna spadać. Rośnie za to stężenie FSH (folikulotropiny) i LH (hormonu luteinizującego).

Zmiany te zachodzą na sporej przestrzeni czasu, dlatego pierwsze objawy menopauzy mogą pojawić się na kilka lat przed ustaniem miesiączki. Zwykle utrzymują się przez ok. 5 lat, a w okresie pomenopauzalnym stopniowo łagodnieją, czasami zdarza się jednak, że niektóre dolegliwości pozostają z kobietą na stałe.

Jak rozpoznać pierwsze objawy menopauzy?

Pierwszym znakiem, że wchodzisz w okres menopauzy, jest rozregulowanie cyklu miesiączkowego. Krwawienia mogą stać się bardziej intensywne lub znacznie się zmniejszyć. Czasem towarzyszą im też plamienia w środku cyklu. Sama jego długość również ulega zmianie i miesiączki mogą pojawiać się nawet co kilka miesięcy. Wiąże się to często z brakiem owulacji, a przez to z zaburzoną płodnością.

Klimakterium wpływa też na zespół napięcia przedmiesiączkowego. Często towarzyszą mu rozdrażnienie, zaburzenia trawienia i ból w piersiach, a menopauza może znacznie zaostrzyć te dolegliwości. Dodatkowo jedną z jej pierwszych oznak bywa częstsza niż dotychczas konieczność oddawania moczu oraz jego nietrzymanie.

Objawy somatyczne menopauzy występują równolegle z psychicznymi. Zmiany hormonalne oznaczają wahania nastroju,  głównie płaczliwość i niepokój. Czasem może nawet rozwinąć się łagodna postać depresji. Problemy te wynikają z zaburzenia równowagi procesów pobudzających i hamujących ośrodkowy układ nerwowy.

Nocne poty, uderzenia gorąca i inne charakterystyczne objawy menopauzy

Menopauza kojarzy się głównie z uderzeniami gorąca, ponieważ dotykają one większości kobiet w tym okresie. Są określane jako nagłe uczucie ciepła, które szybko rozprzestrzenia się po całym ciele i utrzymuje przez kilka minut. Zwykle towarzyszy mu nadmierne pocenie się i zaczerwienienie twarzy.

Uderzenia gorąca to zaburzenie naczynioruchowe, ponieważ wynika z rozszerzenia naczyń krwionośnych. Ich dokładna przyczyna nie jest poznana. Uważa się, że niedobór estrogenów upośledza pracę ośrodka termoregulacji w podwzgórzu, który kontroluje ciepłotę ciała. Stopień nasilenia tego objawu menopauzy może być różny. Czasem uderzenia gorąca są na tyle słabe, że kobieta nawet tego nie zauważa, a w innym przypadku ich intensywność utrudnia codzienne życie. Zwykle ustępują po ostatniej miesiączce, ale mogą też utrzymywać się przez wiele lat.

Zaburzenie pracy podwzgórza odpowiada też za występowanie nocnych potów. Jeśli ośrodek termoregulacji nadmiernie reaguje na odczuwane ciepło, nasila proces wytwarzania potu, żeby schłodzić organizm. Nocne poty bywają tak silne, że zmuszają do zmiany piżamy i pościeli. Mogą im też towarzyszyć uderzenia zimna. Jakie są inne objawy menopauzy?

Menopauza a miesiączka

Wczesne objawy menopauzy to zaburzenia cyklu, który w pewnym momencie całkowicie ustaje. W tym czasie mogą pojawić się bóle w dolnej części brzucha – to także symptom towarzyszący menopauzie. Brak miesiączki i ból w podbrzuszu pojawiają się wskutek zmian hormonalnych, warto jednak objawy te skonsultować z lekarzem. W ten sposób wykluczysz inne, potencjalne przyczyny dolegliwości.

Jeżeli przez 12 kolejnych miesięcy po ostatnim okresie nie pojawi się menstruacja, wtedy wstecznie można ustalić datę menopauzy. Po tym czasie wszelkie krwawienia z dróg rodnych również trzeba zgłaszać lekarzowi, ponieważ mogą wynikać ze stanów chorobowych.

Kołatanie serca i niepokój a menopauza

Często spotykane objawy menopauzy to kołatanie serca i niepokój. Przyspieszony puls może towarzyszyć nocnym potom i uderzeniom gorąca. Niekiedy wiąże się też z podniesieniem ciśnienia krwi, również wywołanym przez zmiany poziomu hormonów. Nie lekceważ tego objawu – może wskazywać także na inne choroby i nie być bezpośrednio związany z menopauzą.

Duży brzuch w okresie menopauzy

Ok. 70% kobiet w czasie menopauzy ma nadwagę. Nadmiar tłuszczu gromadzi się wtedy w jamie brzusznej, tworząc tzw. otyłość brzuszną. Przyrost masy ciała wynika nie tylko ze zmian hormonalnych, chociaż oczywiście odgrywają tu istotną rolę. Duże znaczenie ma także pogorszony nastrój i pojawiające się problemy zdrowotne, które zniechęcają do aktywności fizycznej.

Menopauza a zmiany w pochwie

Niedobór estrogenu powoduje słabsze ukrwienie pochwy, co prowadzi do jej atrofii, czyli ścieńczenia lub zaniku tkanek. Następuje jej zwężenie i skrócenie, a to powoduje ból podczas stosunku. Częstym objawem klimakterium jest też suchość pochwy, która również wywołuje dyskomfort i ból w czasie seksu, a także zwiększa ryzyko infekcji dróg rodnych. Z biegiem czasu zmiany w pochwie mogą prowadzić do wypadania macicy. To także jedna z przyczyn spadku libido po menopauzie.

Menopauza a swędzenie skóry

Spadek poziomu estrogenu wpływa też na kondycję skóry. Hormon ten uczestniczy w produkcji sebum przez gruczoły łojowe, więc spadek jego stężenia hamuje ich aktywność. Skóra zostaje więc pozbawiona tej naturalnej bariery ochronnej. To prowadzi do nadmiernej utraty wody, przez co skóra stopniowo wysycha, staje się napięta i swędzi.

Bardzo nietypowe objawy menopauzy

U każdej kobiety obserwuje się inny przebieg menopauzy. Hormony płciowe wpływają na wiele różnych procesów przebiegających w organizmie, więc spadek ich stężenia ma zróżnicowane skutki. Czasem zamiast standardowych objawów menopauzy pojawiają się takie, których na pierwszy rzut oka nie połączyłabyś z klimakterium.

Wypryski na twarzy a menopauza

Nietypową oznaką menopauzy może być trądzik. Spadek stężenia estrogenu zaburza jego proporcję względem innych hormonów – androgenów. Wywołują one nadmierną produkcję łoju, a przez to zmiany zapalne na skórze. Androgeny mogą też spowodować wzrost nadmiernego owłosienia na twarzy oraz obniżenie głosu.

Menopauza a zawroty głowy

Estrogeny uczestniczą w funkcjonowaniu naczyń krwionośnych. Spadek ich stężenia może prowadzić do pogorszenia ukrwienia mózgu, czego objawem są zawroty głowy i szumy uszne. Warto wtedy udać się do lekarza, żeby wykluczyć inne przyczyny niepokojących dolegliwości.

Menopauza a bezsenność

Zaburzenia snu towarzyszą naturalnym procesom starzenia się organizmu. Menopauza może nasilić problem bezsenności, jednak badania wykazały, że rzadko jest ona jego jedyną przyczyną. Czynniki towarzyszące problemom ze snem to m.in. depresja, stany lękowe, mniejsza aktywność fizyczna i palenie tytoniu.

Inne, nietypowe objawy klimakterium

• bóle mięśni i stawów,
• suchość oczu i jamy ustnej,
• pieczenie języka,
• trudności z koncentracją i pogorszenie pamięci,
• nasilone wypadanie włosów,
• obrzęki nóg,
• bóle głowy,
• wzdęcia,
• dreszcze,
• osłabienie, szybsze męczenie się.

Pamiętaj, że występowanie i nasilenie objawów menopauzy to bardzo indywidualna kwestia. Jeśli czujesz, że zmiany zachodzące w twoim organizmie cię przytłaczają, wybierz się do lekarza. Odpowiednio dobrana hormonalna terapia menopauzalna może zdziałać cuda. Jeśli z kolei objawy nie są bardzo dokuczliwe, możesz wypróbować preparaty na menopauzę dostępne w aptekach bez recepty. A jeżeli chcesz sprawdzić, jak w okresie okołomenopauzalnym radzą sobie inne kobiety, możesz zajrzeć do dokumentu, który został przygotowany specjalnie dla ciebie: Krótka Instrukcja. O Menopauzie.

 Bibliografia:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/symptoms-causes/syc-20353397 [dostęp 02.12.2023].
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21841-menopause [dostęp 02.12.2023].
3. https://www.nia.nih.gov/health/menopause [dostęp 02.12.2023].
4. Santoro N., Roeca C., Peters B. A., Neal-Perry G., The menopause transition: signs, symptoms, and management options, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2021, 106(1): 1-15.