Jak wygląda badanie wzroku u dzieci i kiedy należy je wykonywać?  

Czy zdajesz sobie sprawę z tego, że dziecko może mieć wadę wzroku, nawet jeśli nigdy się na to nie skarży? Nieleczone problemy mogą prowadzić do trudności w nauce, kłopotów z koncentracją, a nawet zaburzeń równowagi. Kiedy więc udać się z dzieckiem na pierwsze badanie wzroku? Jak ono wygląda i czy jest się czego bać? 

Kiedy wykonuje się przesiewowe badanie wzroku u dzieci? 

Narząd wzroku dziecka kształtuje się już od pierwszych chwil życia, a nieleczone wady mogą wpłynąć na jego rozwój poznawczy, motoryczny i emocjonalny. Przesiewowe badania wzroku u najmłodszych to kluczowy element profilaktyki, który pozwala wykryć nieprawidłowości, zanim staną się poważnym problemem. 

Pierwszy test wykonywany jest tuż po narodzinach — w ciągu 72. godzin lekarze sprawdzają, czy maluch nie cierpi na poważne schorzenia, takie jak wrodzona zaćma. Kolejne badania między 6. a 8. tygodniem życia oraz w pierwszych trzech latach są równie istotne, zwłaszcza jeśli w rodzinie występowały choroby oczu lub dziecko ma widocznego zeza.  

Szczególną uwagę należy poświęcić badaniom w wieku przedszkolnym (4-5 lat), gdy maluch przygotowuje się do nauki pisania i czytania – to wtedy wykrycie takich wad jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm może zapobiec trudnościom w szkole. 

Jakie objawy mogą wskazywać na problemy ze wzrokiem u dziecka? 

Czasami drobne, z pozoru błahe objawy mogą być pierwszym sygnałem, że dziecko potrzebuje pomocy okulisty. Im szybciej zareagujesz, tym większa szansa na skuteczne leczenie i prawidłowy rozwój Twojej pociechy. Na co więc warto zwrócić uwagę? Przede wszystkim na: 

• brak kontaktu wzrokowego – niemowlę nie nawiązuje kontaktu wzrokowego lub nie podąża oczami za ruchomymi przedmiotami; 
• nadmierne łzawienie – oczy malucha często łzawią bez wyraźnej przyczyny; 
• pocieranie oczu piąstkami – zwłaszcza gdy towarzyszy mu rozdrażnienie lub unikanie patrzenia na światło; 
• brak koordynacji ruchowej – dziecko często się potyka, ma trudności z utrzymaniem równowagi; 
• mrużenie powiek – dziecko mruży oczy, próbując lepiej dostrzec przedmioty bliskie lub oddalone; 
• częste mruganie – może świadczyć o podrażnieniu oczu lub trudności w skupieniu wzroku; 
• problemy z nauką – trudności w czytaniu, pisaniu, a także niewyraźne pismo mogą sugerować wadę wzroku; 
• częste zderzanie się z przedmiotami – jeśli maluch wpada na meble lub drzwi, może mieć problem z widzeniem przestrzennym. 

Badanie ostrości wzroku u dzieci 

Badanie ostrości wzroku u dzieci polega na ocenie, jak wyraźnie maluch widzi przedmioty z bliska i z daleka. W zależności od wieku i umiejętności pacjenta wykorzystuje się specjalne tablice z optotypami – to charakterystyczne znaki w postaci liter, cyfr lub obrazków. Dla maluchów, które jeszcze nie mówią, lekarze stosują testy preferowanego spojrzenia lub obserwują, jak dziecko śledzi kolorową zabawkę. 

U starszych dzieci najczęściej używa się klasycznych tablic ściennych z czarnymi symbolami na białym tle. Badanie wykonuje się z odległości 4-6 metrów (dla dali) i około 35-50 cm (dla bliży). Dziecko czyta lub rozpoznaje symbole od największych do najmniejszych. To właśnie najmniejszy widoczny rząd określa jego ostrość wzroku. 

Ważnym elementem badania jest zasłanianie jednego oka, co pozwala na ocenę widzenia każdego z osobna. Ciekawostką jest to, że maluchy z problemem w jednym oku często niechętnie pozwalają je zakryć, co może być subtelną wskazówką dla rodziców i lekarza. Dlaczego to takie ważne?  

Najczęstsze przyczyny obniżonej ostrości wzroku u dzieci to nieskorygowane wady, takie jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm. Wczesne wykrycie i zastosowanie odpowiedniej korekcji, na przykład w postaci okularów, może poprawić koncentrację, zdolność uczenia się i ogólny komfort życia dziecka. 

Na czym polega komputerowe badanie wzroku u dzieci? 

Co ciekawe, mimo swojej nazwy badanie komputerowe nie odbywa się na tradycyjnym komputerze. Wykorzystuje się do niego autorefraktometr –  specjalistyczne urządzenie przypominające niewielką lunetę lub grę w patrzenie na kolorowy obrazek, który potrafi przyciągnąć uwagę najmłodszych pacjentów. 

Jak to wygląda w praktyce? Lekarz najpierw sprawdza ostrość wzroku dziecka, prosząc o rozpoznanie obrazków, liter lub cyfr na specjalnych tablicach, zarówno z bliska, jak i z daleka. Następnie przechodzi do właściwego etapu, czyli komputerowego pomiaru refrakcji, który pomaga określić ewentualne wady wzroku, takie jak:  

• krótkowzroczność; 
• nadwzroczność; 
• astygmatyzm.  

Dziecko siada wygodnie przed autorefraktometrem, opiera brodę na podpórce i spogląda na obrazek wyświetlany w urządzeniu – często jest to animacja lub kolorowa scenka, co sprawia, że badanie przypomina zabawę. 

Czasami, aby uzyskać dokładniejsze wyniki, lekarz może zakropić oczy dziecka specjalnym preparatem rozszerzającym źrenice. Choć samo zakrapianie może być dla malucha nieco nieprzyjemne, warto wcześniej wytłumaczyć, że to bezbolesny i szybki proces, a w domu można poćwiczyć kropienie przy użyciu soli fizjologicznej. Dzięki temu można lepiej ocenić ruchomość gałek ocznych, konwergencję (zdolność oczu do patrzenia na zbliżające się przedmioty) oraz widzenie przestrzenne. 

Badanie wzroku u dzieci – wyniki 

Wyniki badań wzroku u dzieci zwykle zapisuje się w formie ułamka, np. 5/5, co oznacza, że pociecha widzi prawidłowo z odległości 5 metrów. Jeśli wynik jest niższy, np. 4/5 lub 3/5, może to sugerować, że wzrok malucha wymaga dalszej diagnostyki. Dodatkowo lekarz często podaje wartości w dioptriach (D) – jednostkach określających moc optyczną soczewki. To właśnie te liczby z plusem (+) lub minusem (−) informują o rodzaju i sile wady wzroku. 

Bibliografia: 

1. Loba P. i in., Wytyczne dotyczące postępowania w przypadku niedowidzenia u dzieci, Klinika Oczna 2022, 124, 2: 67-70. 
2. Prost M. E., Badanie okulistyczne małego dziecka, Okulistyka po dyplomie 2019, 03. 
3. Rakusiewicz K., Podstawowe badania okulistyczne możliwe do wykonania w gabinecie pediatrycznym, Pediatria po Dyplomie 2023, 04.