Jako dawca szpiku kostnego możesz uratować komuś życie. Jak nim zostać?

Dawca szpiku kostnego to osoba, która altruistycznie oddaje komórki macierzyste choremu pacjentowi. Aby zostać honorowym dawcą szpiku, należy spełnić określone wymagania dotyczące wieku, masy ciała i stanu zdrowia, zarejestrować w bazie dawców szpiku, pobrać wymaz i złożyć wraz z nim formularz. Osoby oddające szpik mogą liczyć na pewne przywileje, choć największą nagrodą jest świadomość, że swoim gestem uratowało się komuś życie. 

Czym jest szpik kostny i jaką pełni funkcję w organizmie?

Szpik kostny to miękka, gąbczasta tkanka znajdująca się w trzonie większości kości. Wypełnia ona przestrzenie pomiędzy beleczkami kości gąbczastych. Wyróżnia się: 

• Szpik kostny czerwony – to aktywny typ szpiku. Uczestniczy on w wytwarzaniu i dojrzewaniu komórek krwi (erytrocytów, trombocytów, leukocytów), zawiera też komórki macierzyste, które mogą przekształcić się w wiele rodzajów komórek. U noworodków szpik kostny czerwony jest obecny we wszystkich kościach, ale już w dzieciństwie stopniowo przekształca się on w szpik kostny żółty. 
• Szpik kostny żółty – nieaktywna postać szpiku powstająca ze szpiku czerwonego. Ten typ tkanki składa się z dużej ilości komórek tłuszczowych, a jego ilość i lokalizacja zależą od wieku. W wyjątkowych sytuacjach np. podczas masywnego krwotoku lub anemii szpik kostny żółty może zmienić się w szpik czerwony. 

Niektóre choroby powodują uszkodzenie szpiku, przez co przestaje on pełnić swoje funkcje krwiotwórcze. Do takich schorzeń należą m.in.: 

• ostra białaczka szpikowa, 
• niedokrwistość aplastyczna, 
• nadpłytkowość samoistna, 
• zespoły mielodysplastyczne,
• szpiczak plazmocytowy. 

Szpik pobrany od dawców może być zastosowany w terapii ponad 100 różnych chorób, dzięki czemu wiele osób zyskuje szansę na skuteczne leczenie schorzeń onkologicznych oraz genetycznych. 

Kto może zostać dawcą szpiku?

Każdy, kto chce zostać dawcą szpiku, musi spełnić określone wymagania. Podstawowym kryterium jest wiek – zgłaszać mogą się osoby z dobrym stanem zdrowia, mające 18-60 lat. Kandydat nie może chorować na: 

• cukrzycę insulinozależną, 
• łuszczycę, 
• kiłę, 
• nadczynność tarczycy 
• choroby krwi, w tym anemię, hemofilię, 
• zakażenie wirusem HIV. 

Schorzenia te całkowicie wykluczają daną osobę jako potencjalnego dawcę. Czasowe przeciwwskazania do oddawania szpiku kostnego to z kolei: 

• ciąża i laktacja – przez okres ok. 1,5 roku,
  
• cukrzyca ciążowa, jeśli ustąpi po ciąży, 
• zabiegi chirurgiczne – przez okres około roku od operacji, 
• tatuaże i zabiegi przekłuwania różnych części ciała – przez okres około 6 miesięcy, 
• masa ciała poniżej 50 kg, 
• BMI powyżej 40. 

Niektóre choroby nie dyskwalifikują danej osoby do oddania szpiku, ale wymagane jest stosowanie odpowiedniego leczenia i utrzymywanie dobrej kontroli schorzenia. Mowa tu m.in. o nadciśnieniu tętniczym krwi, astmie czy padaczce. 

Jak zostać dawcą szpiku?

Chciałabyś zostać dawcą szpiku? Możesz to zrobić, nie wychodząc nawet z domu. Wystarczy, że zarejestrujesz się na stronie fundacji DKMS, a w ciągu dwóch dni trafi do ciebie specjalny pakiet umożliwiający pobranie wymazu z jamy ustnej. Pobraną próbkę wraz z wypełnionym formularzem należy odesłać do nadawcy i gotowe. 

Jeśli nie chcesz zapisywać się przez Internet, masz możliwość rejestracji podczas różnorodnych akcji organizowanych na piknikach, zawodach sportowych czy wydarzeniach szkolnych i uczelnianych. Ponadto 13 października obchodzony jest Dzień Dawcy Szpiku, który również jest świetną okazją do zrobienia czegoś dobrego dla innych. 

Przywileje wynikające z bycia dawcą szpiku 

Osoba, która odda szpik kostny, może liczyć na przywileje, które są formą podziękowania za bezinteresowną pomoc i poświęcony czas. Benefitem jest legitymacja oraz odznaka „Dawcy Przeszczepu” uprawniające do zapisywania się poza kolejnością na świadczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. W przypadku co najmniej dwukrotnego oddania szpiku osobie potrzebującej (jest się wtedy „Zasłużonym Dawcą Szpiku”) dodatkowo zyskuje się częściowe lub całkowite finansowanie zakupu niektórych leków. 

Bibliografia: 

1. https://pacjent.gov.pl/artykul/dawstwo-szpiku-co-warto-wiedziec [dostęp 05.07.2024] 
2. https://www.dkms.pl/dawka-wiedzy/o-rejestracji [dostęp 05.07.2024] 
3. Kurowska W., Kuca-Warnawin E., Maśliński W, Szpik kostny – funkcje fizjologiczne i udział w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów, Reumatologia 2010; 48, 4: 247–256