Jaki wynik FSH świadczy o menopauzie?  

Gdy kobieta przechodzi menopauzę, w jej organizmie spada poziom 17beta-estradiolu i progesteronu. Znacząco wzrasta natomiast stężenie LH (hormonu luteinizującego) oraz FSH (hormonu folikulotropowego). Szczególnie wyraźny jest przyrost ostatniego z wymienionych hormonów. Jego stężenie może zwiększyć się aż trzydziestokrotnie. Jakie są normy FSH przy menopauzie? Jak zbadać poziom FSH? Czy wysoki poziom FSH zawsze wskazuje na menopauzę?

Jak zmienia się uwalnianie FSH w menopauzie? 

FSH, czyli hormon folikulotropowy uwalniany jest z przedniego płata przysadki mózgowej na skutek pobudzania jej przez gonadoliberynę wydzielaną w podwzgórzu. Zgodnie z mechanizmem osi podwzgórze-przysadka-jajnik, FSH oddziałuje na jajniki, prowokując wydzielanie estrogenów i dojrzewanie pęcherzyków Graffa, z których w czasie owulacji zostaje uwolniona komórka jajowa gotowa do zapłodnienia. Jednak w okresie menopauzy mechanizm ten zostaje wyhamowany, przez co wygasza się czynność jajników i ich zdolność do wydzielania estrogenów.  

Gdy stopniowo spada poziom estrogenów, gwałtownie wzrasta poziom FSH. Jest to istotny wskaźnik menopauzy. Oznacza bowiem, że w jajniku hormony steroidowe są produkowane w niewystarczającej ilości, co wpływa na proces wykształcania ciałka żółtego z pęcherzyka Graffa. W normalnych cyklach miesiączkowych to właśnie wzrost stężenia estradiolu i progesteronu hamowały uwalnianie FSH i LH. Przy menopauzie brakuje tego czynnika hamującego, stąd tak gwałtowny przyrost FSH.

Jaki poziom FSH wskazuje na menopauzę? 

Przy regularnych cyklach miesiączkowych poziom FSH zmienia się w zależności od fazy cyklu. Dlatego specjaliści zalecają, aby oznaczać stężenie hormonu między 3. a 5. dniem cyklu. W tabeli poniżej zaprezentowane zostały zakresy referencyjne FSH (mogą się one zmieniać w zależności od metody analitycznej przyjętej w laboratorium) dla poszczególnych faz cyklu miesiączkowego oraz okresu menopauzy: 

Jednocześnie u kobiet przed menopauzą stosunek FSH to LH jest blisko proporcji 1:1. Wraz ze spadkiem estrogenów spowodowanym zbliżającą się menopauzą, gdy gwałtownie wzrasta FSH i LH, proporcja między nimi zostaje mocno zaburzona. 

Jak sprawdzić poziom FSH przy menopauzie? 

Najbardziej wiarygodnym i miarodajnym badaniem pozwalającym określić poziom FSH jest diagnostyka laboratoryjna. Zgłoś się do wybranego punktu między 3. a 5. dniem cyklu. Krew do analizy nie musi być pobierana na czczo, jednak warto stawić się na badanie rano. To dlatego, że FSH poza wahaniami w ciągu miesiąca, wykazuje także zmiany stężenia w ciągu doby. Nie są co prawda znaczne, ale mogą wpływać na interpretację wyników przez lekarza ginekologa lub endokrynologa.

Domowy test na menopauzę 

Mniej dokładnym narzędziem jest domowy test na menopauzę. Przypomina on test ciążowy i w ten sam sposób się go wykonuje. W tym wypadku wykrywany jest jednak hormon folikulotropowy, a nie estradiol. Taki test kupisz w aptece za ok. 15-20 zł. W przypadku testu płytkowego nanosi się zakrapiaczem kilka kropki moczu z porannego strumienia do wyznaczonego okienka.  

Jeśli wybierzesz test strumieniowy, konieczne jest trzymanie płytki w pojemniku z zebranym moczem lub pod jego strumieniem przez wskazany w instrukcji czas (zwykle 10-15 sekund). Po odczekaniu 3 minut sprawdź, czy kreska pojawiła się zarówno w polu C (polu kontrolnym), jak i T (polu testowym). Jeśli tak, oznacza to, że w moczu wykryte zostało stężenie FSH na poziomie co najmniej 25 mlU/ml. 

Czy wysokie FSH zawsze oznacza menopauzę? 

Jeśli zbadasz poziom FSH około 50. roku życia i będzie wysoki, a domowy test pozytywny, najpewniej oznacza to menopauzę. Ale nie zawsze! Okazuje się, że wartość powyżej zakresu referencyjnego może też oznaczać poważne zaburzenia takie jak: 

• PCOS (zespół policystycznych jajników), 
• niewydolność jajników, 
• pierwotne uszkodzenie jajników (hipogonadyzm hipergonadotropowy), 
• zespół Turnera, 
• guz przysadki mózgowej lub jajników, 
• schorzenia tarczycy lub nadnerczy. 

 Dlatego zawsze po wykonaniu testu domowego lub badania laboratoryjnego skonsultuj wyniki z ginekologiem albo endokrynologiem. Tylko w ten sposób upewnisz się, czy wysoki poziom FSH ma związek z menopauzą, czy jakimś poważnym schorzeniem. Przeczytaj Krótką Instrukcję. O Menopauzie, aby poznać doświadczenia innych kobiet w tym zakresie.

Bibliografia: 

1. Bielawska-Batorowicz E., Cieślik I., Cwalina E., Rola płci i wieku w tworzeniu obrazu kobiety w okresie menopauzy, Przegląd Menopauzalny 2003, nr 6, s. 68-73. 
2. Fizjologia cyklu miesiączkowego, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny. 
3. Mądry E., Układ hormonalny, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.