Rak języka – jak rozpoznać jego objawy? Szybka diagnoza jest kluczowa

Rak języka to jeden z najczęstszych nowotworów narządów głowy i szyi. W początkowym stadium przypomina niegroźną narośl lub niegojące się owrzodzenie, przez co chory może odwlekać wizytę u lekarza. Tymczasem wczesna diagnoza znacząco poprawia rokowania. Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na raka jamy ustnej i na czym polega jego leczenie?

Czym jest rak języka?

Rak języka to nowotwór jamy ustnej właściwej. Cechuje go szybki rozwój i wysoki stopień złośliwości, szczególnie gdy znajduje się w tylnej części języka. Oprócz tej lokalizacji, nowotwór języka pojawia się w przedniej części języka, na jego brzegach oraz górnej lub dolnej powierzchni. Najczęstszym typem raka języka jest rak płaskonabłonkowy.  

W klasyfikacji ICD-10 nowotwory złośliwe nasady języka (powierzchni grzbietowej języka, ustalonej części języka BNO, tylnej jednej trzeciej części języka) oznaczone są symbolem C01, a nowotwory złośliwe innych i nieokreślonych części języka – C02. W jakim wieku można zachorować na raka języka? Nowotwór pojawia się przede wszystkim u osób po 50. roku życia, z większą częstotliwością u mężczyzn. Niemniej jednak w ostatnich latach zauważalny jest wzrost zachorowań u osób młodszych, poniżej 40. roku życia. 

Przyczyny rozwoju raka języka

Dwa podstawowe czynniki ryzyka rozwoju raka języka to palenie tytoniu i picie wysokoprocentowego alkoholu. We wdychanym dymie papierosowym znajduje się wiele substancji o działaniu rakotwórczym, w tym nitrozamin i wielopierścieniowych węglowodorów, natomiast spożywany alkohol prowadzi do powstawania w organizmie aldehydu octowego (produktu metabolizmu etanolu), który działa kancerogennie i mutagennie. Powstawaniu nowotworów jamy ustnej sprzyjają też: 

• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), 
• nieprzestrzeganie zasad higieny jamy ustnej, 
• nieprawidłowo dobrane protezy zębowe, 
• zaburzenia immunologiczne, 
• niedobory witaminy B2 i żelaza, 
• niektóre choroby. 

Rak języka a leukopatia jamy ustnej 

Leukoplakia jamy ustnej objawia się białymi plamami lub płytkami na błonie śluzowej jamy ustnej, których nie da się usunąć poprzez zdrapanie. Spowodowana jest paleniem papierosów lub spożywaniem nadmiernej ilości alkoholu. Zmiany powstają w odpowiedzi na wymienione czynniki drażniące, mogą też rozwijać się u osób z niedoborami witamin lub kandydozą jamy ustnej. Szacuje się, że u 4-6% osób z leukoplakią dochodzi do rozwoju raka płaskonabłonkowego. 

Rak języka a erytroplakia jamy ustnej 

Erytroplakia jamy ustnej charakteryzuje się jasnoczerwonymi, zwykle bezbolesnymi zmianami na błonie śluzowej. Schorzenie najczęściej dotyczy starszych mężczyzn. Podobnie jak w przypadku leukoplakii, czynnikami ryzyka są palenie papierosów i spożywanie alkoholu. 

Liszaj płaski i włóknienie podśluzówkowe a rak języka 

Liszaj płaski ma postać sinofioletowych wykwitów skórnych, z których po pęknięciu tworzą się owrzodzenia. Chorym może towarzyszyć ból i pieczenie, szczególnie po spożyciu ostrych, kwaśnych lub gorących potraw. Włóknienie podśluzówkowe to przewlekła choroba prowadząca do owrzodzeń błony śluzowej jamy ustnej. Najczęściej dotyczy mieszkańców południowej Azji. Do jej rozwoju przyczyniają się stosowanie używek oraz obecność niedoborów żywieniowych. 

Jak wygląda rak języka i jakie są jego pierwsze objawy?

Początkowe symptomy choroby są niespecyficzne, przez co chorzy mogą je bagatelizować. Do pierwszych objawów raka języka zalicza się niewielkie uwypuklenia w postaci białych nacieków. Zmiany te nie wywołują dolegliwości bólowych. Z czasem mogą pojawić się guzy endofityczne zakończone owrzodzeniami, guzy egzofityczne lub guzy płaskie. U niektórych chorych występują zrogowacenia błony śluzowej. 

Rozwój raka języka zwiastuje ból podczas przełykania (odynofagia) promieniujący do ucha. Ponadto mogą wystąpić problemy z żuciem i połykaniem pokarmu (dysfagia), nadmierne wydzielanie śliny, zachłystywanie się, zmniejszenie ruchomości języka. Chorzy nie mają apetytu i chudną. Alarmującym sygnałem są również zaburzenia mowy (dysatria), szczękościsk, chrypka, duszności, krwawienia. 

Rak języka – do jakiego lekarza się udać? 

Każde niepokojące zmiany na języku powinny skłonić chorego do wizyty u lekarza. Wstępne rozpoznanie raka języka może postawić lekarz rodzinny lub stomatolog. W procesie diagnostycznym niezbędne jest wykonanie odpowiednich badań potwierdzających diagnozę. W tym celu lekarz pierwszego kontaktu kieruje pacjenta do specjalisty – otolaryngologa, onkologa bądź chirurga twarzowo-szczękowego. Pobranie wycinków do badania histopatologicznego pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy. 

Leczenie nowotworu języka

Nowotwory języka we wczesnych stadiach leczy się, stosując jedną z dwóch metod: radioterapię, która ma za zadanie zniszczyć komórki nowotworowe lub operację chirurgiczną, polegającą na usunięciu zmian w obrębie języka i przerzutów do innych struktur. Gdy rak zostanie wykryty późno, koniecznie jest leczenie skojarzone, wykorzystujące obydwie wymienione metody. 

Czy rak języka jest wyleczalny? Wczesne wykrycie nowotworu zwiększa szanse na skuteczność leczenia. Wskaźnik 5-letniego przeżycia wynosi wtedy ok. 69%. Rokowania u osób z rakiem języka są niekorzystne, jeśli wykryte zostaną wczesne przerzuty do węzłów chłonnych. 

Bibliografia: 

1. Jankowska M., Starzyńska A., Nowotwory złośliwe jamy ustnej — charakterystyka, diagnostyka, postępowanie, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 5, 111-262. 
2. Kaczmarek J., Zmiany i stany przednowotworowe raków płaskonabłonkowych jamy ustnej i górnych dróg oddechowych, Postępy w chirurgii głowy i szyi 2004, 2: 15-31. 
3. Kruk-Zagajewska A., Wierzbicka M., Rak języka i dna jamy ustnej – rozpoznawanie i postępy w leczeniu, Współczesna Onkologia (2003) vol. 7, 4 (264-274).