Jakie są hormony podwzgórza? Jaki wpływ wywierają na organizm? 

Podwzgórze nierozerwalnie powiązane jest funkcjonalnie z przysadką mózgową i to nie tylko dlatego, że uwalniając pewne hormony, powoduje spadek lub wzrost syntezy hormonów w drugim wspomnianym gruczole. Choć niektóre ze związków chemicznych podwzgórza są w nim produkowane, to uwalnia je i magazynuje właśnie przysadka mózgowa.

Hormony podwzgórza uwalniane przez przysadkę mózgową 

Podwzgórze wytwarza wazopresynę i oksytocynę, jednak – jak już wspomniano – za ich uwalnianie oraz gromadzenie się odpowiada przysadka mózgowa, a dokładniej rzecz ujmując, jej tylny płat. 

Oksytocyna 

Oksytocyna jest hormonem zbudowanym z dziewięciu aminokwasów. Zwana jest hormonem miłości i ma szczególne znaczenie dla okresu okołoporodowego. To dlatego, że pobudza skurcze macicy, przygotowując ją do porodu. Ponadto stymuluje proces laktacji (produkcji mleka) za sprawą skurczów kanalików mlekowych. W obu tych wypadkach do tzw. wyrzutu oksytocyny dochodzi w wyniku odruchu na podrażnianie receptorów szyjki macicy lub pochwy oraz sutków. 

Na tym jednak rola oksytocyny się nie kończy. Sporym zaskoczeniem może być dla ciebie fakt, że oksytocyna angażuje się w procesy przywiązania i podtrzymywania relacji społecznych, a także łagodzi zachowania agresywne i lękliwe. Wykazały to przeprowadzone w 2014 r. analizy Schneidermana i współpracowników. Ponadto wydzielanie hormonu pobudza estrogeny, a hamuje progesteron.

Wazopresyna 

Wazopresyna zwana jest hormonem antydiuretycznym i w związku z tym jest ważna dla zachowania równowagi wodno-elektrolitowej. Hormon ogranicza proces zagęszczania moczu i zwiększa resorpcję zwrotną wody w kanalikach nerkowych. Jest to efekt jego zdolności do regulowania osmolarności płynów ustrojowych (zawartość moli substancji osmotycznie czynnych w 1 litrze płynu). 

Duże ilości uwolnionej wazopresyny doprowadzają do obkurczenia mięśni gładkich w naczyniach krwionośnych, macicy i przewodzie pokarmowym. Natomiast wydzielana wspólnie z kortykoliberyną, pobudza wytwarzanie hormonu adrenokortykotropowego, co z kolei oddziałuje na nadnercza uwalniające hormony stresu. Wydzielanie wazopresyny zwiększa się na skutek: 

• podwyższenia ciśnienia osmotycznego krwi, 
• podwyższenia ciśnienia osmotycznego płynu mózgowo-rdzeniowego, 
• zmniejszenia objętości krwi, 
• obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, 
• oddziaływania angiotensyny II (regulator ciśnienia krwi), 
• oddziaływania prostaglandyn, 
• zażywania nikotyny, 
• stresu.

Hormony podwzgórza oddziałujące przysadkę mózgową 

Podwzgórze wydziela zarówno hormony hamujące aktywność przysadki mózgowej (statyny), jak i ją pobudzające (liberyny). W obu przypadkach oddziałują na przedni płat gruczołu. 

Statyny – hormony hamujące aktywność przysadki mózgowej  

Do grupy statyn zaliczane są dwa hormony: 

• dopamina – wytwarzana jest nie tylko w nerkach, ale również w układzie dopaminergicznym, który tworzą neurony dopaminergiczne zlokalizowane m.in. w podwzgórzu. Wraz ze wzrostem stężenia dopaminy spowolniona zostaje synteza prolaktyny i tyreotropiny (TSH) w przysadce mózgowej, 
• somatostatyna – wraz ze wzrostem jej poziomu, zahamowana zostaje synteza hormonu wzrostu (GH) w przysadce. Ponadto hormon ten spowalnia uwalnianie tyreoliberyny (TRH), insuliny, glukagonu, a także istotnych dla procesów trawiennych enzymów trzustkowych, soku żołądkowego, pepsyny, gastryny, sekretyny, wazoaktywnego polipeptydu jelitowego (VIP).

Liberyny – hormony pobudzające aktywność przysadki mózgowej  

Do liberyn zaliczanych jest pięć hormonów: 

• kortykoliberyna – wydzielana przez podwzgórze, powoduje wzrost syntezy adrenokortykotropiny w przysadce mózgowej, która z kolei oddziałuje na nadnercza, aby rozpoczęły zwiększoną syntezę kortykosteroidów i androgenów, 
• tyreoliberyna (TRH) – wydzielana przez podwzgórze, powoduje wzrost syntezy prolaktyny oraz tyreotropiny (TSH), która kontroluje wydzielanie hormonów tarczycowych, 
• gonadoliberyna – wydzielana przez podwzgórze, powoduje wzrost syntezy hormonu folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH) w przysadce mózgowej, 
• somatoliberyna – wydzielana przez podwzgórze, powoduje wzrost syntezy hormonu wzrostu (GH) przez przysadkę mózgową, 
• prolaktoliberyna – wydzielana przez podwzgórze powoduje wzrost syntezy prolaktyny przez przysadkę mózgową. 

Bibliografia: 

1. Drożak J., Bryła J., Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2005, nr 59, s. 405-420. 
2. Petryszyn P., Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego, Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu. 
3. Talarowska M., Maruszewska P., Staroń E., Gałecki P., Oksytocyna – socjalny neuropeptyd. Czy ma znaczenie w teorii neurorozwojowej depresji?, Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2018, t. 13, nr 2, s. 65-74. 
4. Wójciak P., Remlinger-Molenda A., Rybakowski J., Rola oksytocyny i wazopresyny w czynności ośrodkowego układu nerwowego i w zaburzeniach psychicznych, Psychiatria Polska 2012, t. XLVI, nr 6, s. 1043-1052.