Jakie są objawy autyzmu u dorosłych? Spektrum jest szerokie

Autyzm to zaburzenie neurorozwojowe, wiążące się głównie z rozmaitymi problemami społecznymi. I choć często jest rozpoznawany w dzieciństwie, wiele osób dorosłych wciąż żyje z niezdiagnozowanym spektrum, co prowadzi do znaczących trudności w codziennym życiu. Zrozumienie objawów autyzmu u dorosłych jest podstawą usprawnienia procesu diagnostyki.

Czym jest spektrum autyzmu?

Spektrum autyzmu jest terminem opisującym szeroki zakres zaburzeń, które różnią się od siebie pod względem nasilenia objawów i ich wpływu na życie. Autyzm nie jest jednorodnym zaburzeniem – u niektórych osób symptomy są lekkie, podczas gdy inni mają problem z podstawowymi czynnościami, takimi jak mycie zębów czy czesanie włosów.

Tradycyjnie autyzm dzielono na różne podtypy, takie jak zespół Aspergera czy autyzm dziecięcy, jednak według kwalifikacji DSM-V oraz ICD-11 te warianty mieszczą się w jednej kategorii diagnostycznej – zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Podział spektrum często opiera się na poziomie wsparcia, którego dana osoba potrzebuje – od wysoko funkcjonujących, które radzą sobie samodzielnie, po osoby wymagające stałej i intensywnej opieki przez całe życie.

Charakterystyka spektrum autyzmu u dorosłych. Najczęstsze objawy

Autyzm u dorosłych najczęściej objawia się inaczej niż w przypadku dzieci. Wszystko zależy od ASD i charakteru danej osoby. Co więcej, bardzo często są mylone z chociażby nieuprzejmym zachowaniem czy niedostosowaniem się do norm panujących w społeczeństwie. W spektrum autyzmu, objawy u dorosłych osób najczęściej obejmują:

• trudności w interakcjach społecznych – problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji towarzyskich oraz romantycznych, unikanie kontaktu wzrokowego, trudności ze zrozumieniem norm społecznych czy interpretacji emocji innych osób,
• komunikacja werbalna i niewerbalna – dosłowne interpretowanie języka, z czego wynikają trudności ze zrozumieniem sarkazmu czy metafor, monotonna intonacja głosu lub nietypowy sposób wyrażania się,
• sztywne wzorce zachowań i rutyny – silna potrzeba trzymania się stałego harmonogramu dnia, dyskomfort i lęk w sytuacjach nieprzewidzianych, powtarzalne ruchy oraz rytuały zrozumiałe tylko dla tej konkretnej osoby,
• intensywne zainteresowania – głębokie zaangażowanie w wąskie dziedziny wiedzy (czasami wyjątkowo skrajne, jak obsesyjne zapamiętywanie modeli samochodów czy pociągów), które mogą dominować w czasie codziennych rozmów.

Spektrum autyzmu jest podobne do charakteru człowieka – każdy ma swój, bardzo często jest absolutnie unikalny. Właśnie dlatego niektóre objawy autyzmu mogą nie zostać wykryte przez całe dzieciństwo, a nawet większość dorosłego życia. W trudnych przypadkach ASD towarzyszy niedorozwój intelektualny i zaburzenia motoryczne. Takie sytuacje określa się potocznie autyzmem niskofunkcjonującym (ciężkim).

Lekki autyzm u dorosłych i jego symptomy

Po drugiej stronie medalu jest autyzm lekki lub wysokofunkcjonujący, który charakteryzuje się poprawnym rozwojem mowy oraz umiejętności interpersonalnych wykorzystywanych do nawiązywania relacji, współpracy i funkcjonowania w społeczeństwie.

Osoby z lekkim autyzmem często funkcjonują samodzielnie i nawet nie zdają sobie sprawy ze swojego stanu, po prostu nauczyły się kompensować pewne trudności. Ich objawy mogą być subtelne i nie zawsze widoczne na pierwszy rzut oka, jednak wpływają na jakość życia, zwłaszcza w relacjach społecznych i codziennym funkcjonowaniu. Jeżeli chodzi o lekki autyzm, objawy najczęściej obejmują:

• subtelne trudności społeczne – osoby z lekkim autyzmem mogą czuć się niekomfortowo w dużych grupach lub sytuacjach wymagających intensywnych interakcji społecznych. Często wolą rozmowy na tematy konkretne i nie uznają klasycznej „gadki o pogodzie”, mogą też mieć trudności z odczytywaniem intencji innych ludzi,
• problemy sensoryczne – nadwrażliwość lub niewrażliwość na bodźce sensoryczne dotyczące np. silnych reakcji na dźwięki, światło i zapachy, smaki czy dotyk drugiej osoby. Hałaśliwe środowisko pracy może być dla nich przytłaczające, a ubranie wykonane z określonych materiałów irytujące,
• skłonność do rutyny – silne przywiązanie do schematów, które zapewniają poczucie bezpieczeństwa i przewidywalność. Nieoczekiwane zmiany w rytmie dnia mogą wywołać stres lub frustrację.

Choć objawy lekkiego autyzmu mogą być łagodne, wpływają na istotne aspekty życia – od relacji międzyludzkich po funkcjonowanie w środowisku zawodowym. Dlatego świadomość problemów i odpowiednie wsparcie są naprawdę ważne tak naprawdę na każdym etapie życia.

Bibliografia:

1. Autism Spectrum Disorder, National Institute of Mental Health.
2. Curnow E. i in., Diagnostic assessment of autism in adults – current considerations in neurodevelopmentally informed professional learning with reference to ADOS-2, frontiers in Psychiatry 2023, 14:1258204.
3. https://icd.who.int/en [dostęp 27.20.2025].
4. https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm/educational-resources/assessment-measures [dostęp 27.20.2025].
5. Lewis L. F., The lived experience of meltdowns for autistic adults, National Autistic Society 2023, vol. 27, iss. 6.