Od czego robią się zajady, czyli pękające kąciki ust?

Zajady, czyli zapalenie kącików ust, to niegroźne, chociaż bolesne schorzenie. Najczęściej pojawia się u osób w podeszłym wieku oraz u niemowląt i małych dzieci. Bywają mylone z opryszczką wargową, jednak te dwa schorzenia mają zupełnie inne przyczyny. Jakie czynniki sprzyjają pękaniu kącików ust? Jak wyleczyć zajady?

Jak wyglądają zajady?

Zajady w kącikach ust to nieduże ranki powstające wskutek pęknięcia nadmiernie wyschniętej skóry. W ich okolicy pojawia się zaczerwienienie i obrzęk, a także pęcherzyki wypełnione krwią lub płynem surowiczym. Ponieważ ranki te są w trudnym do wygojenia miejscu, często rozwijają się nadżerki, a skóra w ich okolicy ulega maceracji. Po pewnym czasie zajady przysychają, tworząc bolesne strupki, mogą też być pokryte białym nalotem. Gojenie zajmuje zwykle kilka tygodni, ale można je przyspieszyć poprzez odpowiednie leczenie. 

Różnice pomiędzy zajadem a opryszczką

Opryszczka wargowa to choroba zakaźna, którą wywołuje wirus Herpes simplex. W jej przebiegu również pojawiają się pęcherzyki wypełnione płynem, które w przeciągu kilku dni przysychają. Często można odczuć swędzenie w  miejscu wystąpienia objawów, jeszcze zanim się one pojawią. Opryszczka zwykle atakuje miejsca na granicy skóry i czerwieni wargowej, czasem może pojawić się też w kącikach ust. Goi się szybko – objawy ustępują zwykle w ciągu tygodnia. 

A czy zajady są zaraźliwe? Na szczęście nie. Występują one wyłącznie w kącikach ust i zawsze towarzyszy im pęknięcie skóry, którego nie ma w opryszczce. Chociaż obecność pęcherzyków może być myląca, zwykle nie towarzyszy im świąd charakterystyczny dla zakażenia Herpes simplex, a raczej pieczenie i ból. 

Przyczyny zajadów. Czego brakuje w organizmie?

Najczęstszą przyczyną zajadów jest gromadząca się w kącikach ust ślina. Powoduje ona miejscowe wysuszenie skóry, która w wyniku tego pęka. Dlatego częstym zjawiskiem są zajady u dziecka – sprzyjają temu smoczki, ssanie kciuka i ślinienie. Do świeżo powstałej ranki dostają się czasem bakterie lub grzyby, które wydłużają proces gojenia zajadu. Przyczyn pękania skóry w kącikach ust może być więcej, np.: 

• atopowe zapalenie skóry, 
• źle dopasowane protezy, 
• ślinienie się w czasie snu, 
• wady zgryzu, 
• zbyt suche powietrze w pomieszczeniach. 

Istnieją także inne przyczyny zajadów. Od czego jeszcze mogą powstać? Sprzyjają im niedobory białka, witamin z grupy B, zwłaszcza B2 i B12, a także żelaza. Ryzyko zapalenia kącików ust zwiększają także niektóre choroby, np. cukrzyca, zaburzenia odporności, próchnica czy stany zapalne jelit. Do czynników ryzyka należą też:  

• przewlekły stres, 
• palenie papierosów, 
• leki przesuszające śluzówkę jamy ustnej, np. retinoidy stosowane w leczeniu trądziku, 
• alergie, m.in. na nikiel, kobalt, rtęć czy substancje zapachowe.

Co na zajady sprawdzi się najlepiej?

Leczenie zajadów warto rozpocząć od likwidacji ich przyczyny. Jeśli nie zostanie ona usunięta, dolegliwości będą regularnie nawracać. Oczywiście nie wszystkie stany da się wyleczyć – nie pozbędziemy się zmarszczek czy cukrzycy. Jednak tam, gdzie to możliwe, warto najpierw wyeliminować powód powstania zajadu. Jeśli np. leży on w niedopasowanej protezie lub aparacie ortodontycznym, trzeba je wymienić lub poprawić. A jak pozbyć się zajadów, które już się pojawiły? 

Maść na zajady

Czym smarować zajady? Maści zawierają zwykle kompozycję składników przyspieszających gojenie, np. wyciąg z szałwii, tlenek cynku i witaminę B2. Preparaty tego typu łagodzą pieczenie skóry, działają ochronnie i zmniejszają dyskomfort. Mogą być stosowane także na zajady u dziecka – zwykle są dopuszczone do użytku od 2. roku życia. A jak leczyć zajady na ustach pokryte białym nalotem? Ponieważ wskazuje on na nadkażenie grzybicze, w takiej sytuacji warto zastosować preparat zwalczający takie infekcje, np. maść z klotrimazolem.  

Witaminy na zajady

Chociaż nie istnieją typowe leki na zajady, najczęściej w celu ich szybszego gojenia stosuje się preparaty z witaminami z grupy B. Ich niedobory są jedną z częstszych przyczyn tych dolegliwości i w tym przypadku suplementacja pomoże pozbyć się problemu. Dodatkowo można zastosować preparaty z żelazem i cynkiem, warto też zwiększyć ilość białka w diecie. 

Nawracające, niegojące się zajady mogą być pierwszą oznaką poważniejszej choroby. Dlatego lepiej nie lekceważyć tej dolegliwości. Jeśli odpowiednia higiena jamy ustnej, dieta i suplementacja nie pomagają, warto porozmawiać na ten temat z lekarzem, który zleci odpowiednie badania w celu ustalenia przyczyny zajadów. 

Bibliografia: 

1. https://www.msdmanuals.com/professional/dental-disorders/lip-and-tongue-disorders/lip-ulcers-and-inflammation?query=cheilitis [dostęp 14.01.2024]. 
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21470-angular-cheilitis [dostęp 14.01.2024]. 
3. Tuszyński P. K. (red.), Leki pierwszego wyboru, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2020.