Jakie są rodzaje i jak leczyć niedokrwistość? Objawy i leczenie

Niedokrwistość, czyli choroba układu czerwonokrwinkowego, to nazwa opisująca stan, w którym dochodzi do zmniejszenia hemoglobiny – substancji przenoszącej tlen do tkanek ciała –  we krwi. Niedokrwistości dzieli się ze względu na przyczyny i można wśród nich wyróżnić między innymi niedokrwistość aplastyczną, niedokrwistość z niedoboru żelaza oraz niedokrwistość megaloblastyczną.

Objawy niedokrwistości obejmują głównie osłabienie, zmęczenie oraz bladość powłok skóry. Symptomy te mają swoje odzwierciedlenie w badaniach laboratoryjnych. Leczenie niedokrwistości opiera się na usuwaniu przyczyn, choć zdarza się, że konieczne jest leczenie objawowe.

Niedokrwistość – definicja

Niedokrwistość (choroba układu krwiotwórczego) to zmniejszenie poziomu hemoglobiny, hematokrytu oraz liczby krwinek czerwonych we krwi, skutkujące zmniejszeniem zdolności przenoszenia tlenu przez krew do tkanek ludzkiego ciała. Normy hemoglobiny są zależne od płci oraz wieku, każdy spadek poniżej normy nazywany jest niedokrwistością nawet wtedy, gdy niewidoczne są objawy.

Niedokrwistość dzieli się ze względu na nasilenie:

• łagodna, gdy hemoglobina wynosi 10–12,0 g/dl u kobiet, 13,5 g/dl u mężczyzn,
• umiarkowana, gdy Hb mieści się w granicach 8–9,9 g/dl,
• ciężka: Hb 6,5–7,9 g/dl,
• zagrażająca życiu: Hb <6,5 g/dl.

Niedokrwistość – rodzaje

Oprócz podziału niedokrwistości ze względu na jej nasilenie, istnieje powszechnie funkcjonujący podział ze względu na powód, w wyniku którego doszło do spadku poziomu hemoglobiny we krwi. Przyczyną niedokrwistości może być nadmierny rozpad krwinek, zaburzenia w ich wytwarzaniu lub utrata w wyniku krwawienia.

Ze względu na przyczynę wyróżniamy następujące rodzaje niedokrwistości:

• niedokrwistość aplastyczna – niewydolność szpiku (zahamowanie tworzenia się krwinek czerwonych),
• niedokrwistość megaloblastyczna – z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego,
• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• niedokrwistość pokrwotoczna – powstająca w wyniku utraty krwi, np. po urazie,
• niedokrwistość chorób przewlekłych, np. w niewydolności nerek,
• niedokrwistość hemolityczna – związana z nadmiernym rozpadem krwinek.

Przejściowa niedokrwistość pojawia się czasem w wyniku przemian zachodzących w organizmie. Niedokrwistość w ciąży powstaje w wyniku zwiększenia zapotrzebowania organizmu na żelazo. Niedokrwistość może być również pierwszym objawem nowotworów – na przykład raka jelita grubego.

Niedokrwistość – objawy

Objawy dla wszystkich rodzajów niedokrwistości są takie same, ich intensywność zależy od adaptacji organizmu do zaistniałych zmian oraz od poziomu hemoglobiny we krwi.

Do objawów niedokrwistości należą przede wszystkim osłabienie oraz łatwa męczliwość, upośledzenie koncentracji oraz uwagi, ból i zawroty głowy, zwiększona akcja serca oraz bladość skóry.  W ciężkiej postaci niedokrwistości zaobserwować można duszność. W niedokrwistości hemolitycznej charakterystyczne jest zażółcenie powłok skórnych w wyniku zwiększonego rozkładu komórek krwi, skutkującego powstaniem większej ilości bilirubiny.

Zmiany w badaniach laboratoryjnych zależą od rodzaju niedokrwistości. Niedokrwistość normocytarna (chorób przewlekłych, aplastyczna) charakteryzuje się prawidłową wielkością erytrocytów podczas badania pod mikroskopem, w mikrocytarnej (np. z niedoboru żelaza) krwinki czerwone są zmniejszone, natomiast w makrocytarnej (niedokrwistości megaloblastycznej) krwinki czerwone są powiększone.

Niedokrwistość u dzieci przebiega w podobny sposób jak u dorosłych, w wieku niemowlęcym (około 3 miesiąca życia) może być to jednak zjawisko fizjologiczne, którym nie należy się przejmować i które ustępuje z czasem samoistnie, wynika z niedojrzałości układu krwionośnego dziecka.

Niedokrwistość – leczenie

Niedokrwistość jest stanem, który wymaga interwencji ze strony pacjenta, choć czasami wystarczy jedynie modyfikacja codziennej diety. Większość niedokrwistości leczy się w gabinecie u lekarza rodzinnego, choć w cięższych przypadkach może być konieczna wizyta u hematologa.

Jak leczyć niedokrwistość? Najczęstszym przypadkiem niedokrwistości jest niedokrwistość z niedoboru żelaza, której leczenie opiera się na uzupełnianiu niedoborów żelaza – przyjmując preparaty żelaza doustnie lub dożylnie. Niedokrwistość megaloblastyczną leczy się poprzez uzupełnienie niedoborów kwasu foliowego oraz witaminy B12. Leczenie niedokrwistości aplastycznej jest bardziej skomplikowane – w niektórych przypadkach konieczne może być nawet przeszczepienie szpiku.

W przypadkach, kiedy hemoglobina spada poniżej 7 g/dl oraz obecne są objawy, może być konieczne przetoczenie krwi w celu ratowania życia chorego.

Niedokrwistość – dieta

W większości przypadków przyczyną powstania niedokrwistości jest niewłaściwe odżywianie i spożywanie produktów o niskiej zawartości żelaza. Czasami modyfikacja codziennej diety pozwala na przywrócenie prawidłowego poziomu hemoglobiny we krwi bez konieczności przyjmowania leków.

Dieta przy niedokrwistości powinna zawierać dużo produktów bogatych w żelazo, takich jak: podroby, ciemne pieczywo, mięso, ryby, rośliny zielone (szpinak, bób, groszek), żółtko jaja, awokado, owoce suszone.

Dodatkowo należy pamiętać o spożywaniu produktów z wysoką zawartością witaminy C, która pomaga we wchłanianiu żelaza oraz o ograniczeniu napojów hamujących jego wchłanianie – herbaty oraz kawy.