Jakie są wady zgryzu? Dlaczego niektóre osoby mają krzywy zgryz?

Jak pokazują badania, z wadą zgryzu boryka się od 40 do 60 proc. populacji. Dla wielu to ogromny problem natury estetycznej, który ogranicza ich normalne funkcjonowanie. Na szczęście współczesna stomatologia doskonale radzi sobie z leczeniem wad zgryzu, warto jednak pamiętać, że niektórym wadom często można skutecznie przeciwdziałać. Jakie są przyczyny powstawania wad zgryzu? Które wady diagnozuje się najczęściej? Jak je leczyć? 

Pojęcie wad zgryzu 

Zgodnie z definicją przyjętą przez WHO, wada zgryzu to stan narządu żucia, który powoduje wyraźne oszpecenie, w sposób znaczny ogranicza czynność żucia i oddychania, a także jest odczuwany przez pacjenta jako upośledzenie. W literaturze pojęcie wad zgryzu definiuje się także jako nieprawidłowości w budowie i czynnościach jednego lub więcej elementów zespołu twarzowo-czaszkowego. Zaburzenia te mogą dotyczyć zarówno liczby, położenia, budowy, wielkości zębów, jak i tempa ich rozwoju, a także wzajemnego stosunku obu łuków zębowych.  

Klasyfikacja wad zgryzu 

Narzędziem, które jest pomocne zarówno w procesie diagnozowania, jak i planowania leczenia, jest tzw. klasyfikacja wad zgryzu. Za pierwszą użyteczną i aktualnie nadal używaną klasyfikację wad zgryzu uznaje się klasyfikację Angle’a. Jej podstawą jest wzajemne ułożenie pierwszych trzonowców i uszeregowanie zębów w stosunku do linii zgryzu. Zgodnie z tą klasyfikacją formy zgryzu dzieli się na: 

• zgryz prawidłowy, który cechuje właściwa relacja trzonowców i zęby na linii okluzji; 
• wady zgryzu klasy I, czyli prawidłowe relacje trzonowców przy jednoczesnych stłoczonych, zrotowanych zębach; 
• wady zgryzu klasy II, charakteryzujące się dolnymi trzonowcami położonymi dystalnie w stosunku do górnych i brakiem określenia relacji zębów do linii okluzji; 
• wady zgryzu klasy III, w których dolny trzonowiec położony jest mezjalnie w stosunku do górnego i brak jest określenia relacji zębów do linii okluzji. 

Kolejne lata przyniosły uzupełnienie klasyfikacji Angle’a oraz pojawienie się nowych podziałów, w tym klasyfikacji Bauma, klasyfikacji Steinera czy klasyfikacji Andrewsa.

Rodzaje wad zgryzu 

Mając na uwadze wiele podziałów i klasyfikacji wad zgryzu, warto wymienić te, z którymi w praktyce specjaliści spotykają się najczęściej. Są to m.in.: 

• tyłozgryz, 
• przodozgryz, 
• zgryz głęboki, 
• zgryz otwarty, 
• zgryz krzyżowy, 
• stłoczenie zębów, 
• odseparowanie zębów.  

Jedną z najczęściej diagnozowanych wad zgryzu u dorosłych jest tyłozgryz. Charakteryzuje się on cofnięciem całego lub tylko przedniego łuku zębowego i wychyleniem, lub przechyleniem górnych siekaczy. Zęby górne i dolne przednie nie stykają się, a żuchwa jest cofnięta ku tyłowi. Odwrotna sytuacja, czyli wysunięcie do przodu całego łuku zębowego lub jego przedniego odcinka to przodozgryz. Wadzie tej towarzyszy wysunięcie dolnej wargi do przodu. 

Zgryz głęboki zaliczany jest do pionowych wad zgryzu, które objawiają się zbyt mocnym zachodzeniem górnych siekaczy na siekacze dolne. Zgryz otwarty to natomiast niestykanie się ze sobą zębów, co skutkuje powstaniem tzw. szpary niedogryzowej pomiędzy górnym a dolnym łukiem zębowym.  

Wada zgryzu nazywana potocznie „krzywymi zębami” to stłoczenie zębów, czyli wyrastanie zębów pod niewłaściwym kątem lub obróconych. Pojawia się on wtedy, gdy zęby są zbyt duże w stosunku do zębodołów i miejsca w żuchwie. Jest to jedna z często występujących wad zgryzu u dzieci w okresie pojawiania się u nich zębów stałych. Przeciwieństwem stłoczenia jest zaś odseparowanie zębów.

Przyczyny powstawania wad zgryzu 

Wady zgryzu mogą mieć charakter wad wrodzonych lub nabytych. Wady wrodzone uwarunkowane są genetycznie – dziedziczone są zatem przez kolejne pokolenia – lub wynikają np. z chorób matki, które przebyła w trakcie ciąży. Wpływ na powstawanie wad nabytych mają zaś czynniki zewnętrzne. Wśród nich wymienić można m.in. niewłaściwe układanie niemowląt do snu lub karmienia – jak się bowiem okazuje, pozycja głowy dziecka ma duże znaczenie przy powstawaniu wad, np. przodozgryzu. Nie bez znaczenia pozostaje także czas wprowadzania karmienia butelką oraz posiłków stałych.  

Wady zgryzu a smoczek? Zbyt długie ssanie smoczka, który co do zasady powinien być zbliżony do anatomicznego kształtu sutka kobiety, może prowadzić do zaburzeń narządu żucia. Podobnie jest ze ssaniem palca, warg, błony śluzowej policzków, skrawka pościeli lub rękawa. Jak się okazuje, do powstawania nabytych wad zgryzu może przyczynić się także nieprawidłowy tor oddychania. Dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na to, by najmłodsi nie oddychali przez usta, ale przez nos.

Leczenie wad zgryzu 

Do jakiego specjalisty udać się z wadą zgryzu? Leczeniem wad zgryzu, bez względu na przyczynę ich powstawania zajmuje się ortodonta. Ortodoncja jest to jednak dział stomatologii, który poza diagnostyką i leczeniem podejmuje też działania profilaktyczne, które w wielu przypadkach można wdrożyć już na etapie niemowlęcym i wczesnodziecięcym. Ważne jest bowiem uświadamianie i informowanie o czynnikach zewnętrznych, wpływających na powstawanie wad zgryzu.  

A jak leczyć wady zgryzu, których nie udało się uniknąć? W przypadku wad zgryzu rozpoznanych u najmłodszych warto wdrożyć mioterapię, czyli ćwiczenia mięśniowe, których celem jest zharmonizowanie działania poszczególnych grup mięśniowych, zwiększenie napięcia mięśni hipotonicznych i rozluźnienie hipertonicznych.

Kolejnym sposobem leczenia wad zgryzu są aparaty ortodontyczne. W zależności od okoliczności, a przede wszystkim wieku pacjenta, stosowane są aparaty ruchome i aparaty stałe. Jeśli leczenie nie przyniesie zamierzonych rezultatów, a także w przypadku skomplikowanych wad zgryzu, konieczna może okazać się interwencja chirurga twarzowo-szczękowego. Operacji wymaga często wada zgryzu w postaci zgryzu otwartego, progenii, czy laterogenii. 

Bibliografia: 

1. Grzesiak E., Mioterapia w stomatologii, Twój Przegląd Stomatologiczny 2009, 6. 
2. Lisiecka P., Piątkowska D., Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, Praca zbiorowa, vol. 22 (42), nr 2, 2015. 
3. Mew J., Przyczyny i leczenie wad zgryzu, Ortotropia 2021. 
4. Paszyńska E., Dyszkiewicz-Konwińska M., Woźniak K., Wpływ czynników środowiskowych na powstawanie wad narządu żucia oraz na przebieg ich leczenia, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2011, 7.  
5. Proffit W. R., Fields Jr H. W., Sarver D. M., Ortodoncja współczesna, Edra Urban & Partner, 2009.  
6. Profilaktyka od najmłodszych lat – ortodoncja, ulotka NFZ.