Jednostronny ból głowy i oka, czyli hemikrania napadowa i ciągła

Wśród nietypowych rodzajów bólów głowy niekiedy wymienia się hemikranię, czyli ten umiejscowiony jednostronnie, połączony z bólem oka po tej samej stronie czaszki. Jest to jedna z bardziej tajemniczych dolegliwości zbliżonych objawowo do migreny, ale jej przyczyny nie zostały jak do tej pory jednoznacznie wyjaśnione. Czym dokładnie jest hemikrania i jak wygląda jej leczenie? 

Czym jest hemikrania? 

Hemikrania to jednostronny ból głowy i oka położonego po tej samej stronie, połączony z jego łzawieniem i zaczerwienieniem. Jest ona uznana za chorobę rzadką, czyli taką, która dotyka nie więcej niż 5 na 10 tysięcy osób. Ustalono jednak, że występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Wyróżnia się dwa rodzaje hemikranii: 

• przewlekłą napadową (ang. chronic paroxymal hemicrania, CPH); 
• ciągłą (ang. hemicrania continua). 

Jak objawia się hemikrania? 

Hemikrania objawia się nieco inaczej w zależności od jej rodzaju. W przypadku wariantu ciągłego bóle występują jednostronnie, obejmując okolice oczodołu i skroni, ale może promieniować do potylicy lub szyi. U niektórych pacjentów dolegliwości utrzymują się praktycznie cały czas w niewielkim nasileniu. Mogą też ulegać nasileniu trwającemu nawet kilka dni. Cecha charakterystycznymi hemikranii ciągłej są: 

• zapalenie spojówek,  
• przekrwienie oczu,  
• połowiczny obrzęk twarzy,  
• opadająca powieka po stronie występowania bólu, 
• obfite pocenie się w okolicy czołowej. 

Część pacjentów zgłasza uczucie zatkanego otworu nosowego po jednej stronie. Dolegliwość może iść w parze ze światłowstrętem lub nudnościami. 

Z kolei hemikrania napadowa objawia się bólem, który pojawia się nagle i bardzo szybko narasta. Dodatkowe symptomy towarzyszące są analogiczne, jak w przypadku wariantu ciągłego, ale różne jest nasilenie i czas trwania bólu, który może pojawiać się nawet kilka razy na dobę, ale rzadko trwa dłużej niż 30 minut. Wyróżnia się hemikranie napadową epizodyczną oraz przewlekłą, różnią się między sobą częstotliwością występowania dolegliwości. Mogą one pojawiać się okresowo (hemikrania napadowa epizodyczna) lub występować codziennie (hemikrania napadowa przewlekła). 

Jakie są przyczyny hemikranii? 

Bezpośrednia przyczyna hemikranii nie została poznana. Przypuszcza się, że znaczenie mogą mieć predyspozycje genetyczne, ponieważ dolegliwość częściej występuje u osób, u których podobne przypadki pojawiały się w przeszłości u innych członków rodziny. Może być też powodowana przez neuropatię. Poza tym, w piśmiennictwie naukowym wskazuje się też na potencjalny związek z:  

• bólami ptozy – wada rozwojowa polegająca na porażeniu mięśni powieki oka; 
• bólami miozy – zwężenie źrenicy oka, które może być spowodowane wieloma czynnikami, od uzależnienia od opiatów po uszkodzenie części ośrodkowego układu nerwowego. 

W literaturze można znaleźć także inne potencjalne przyczyny, które pośrednio mogą prowadzić do jednostronnego bólu głowy. Są to: 

• tętniak występujący w kole tętniczym mózgu; 
• zawał tętnicy środkowej mózgu; 
• malformacje żylne w obrębie ciemienia; 
• guzy przysadki mózgowej; 
• guzy Pancoasta. 

Jak wygląda diagnoza hemikranii? 

Diagnoza hemikranii wymaga diagnostyki różnicowej na obecność innych chorób, takich jak np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zawał tętnicy mózgowej czy nowotwory występujące w obrębie głowy. Z uwagi na fakt, iż jest to choroba rzadka, nie wypracowano specyficznego protokołu diagnostycznego.  

Rozpoznanie hemikranii polega przede wszystkim na zebraniu wywiadu od pacjenta, a następnie zleceniu diagnostyki obrazowej. Zwykle będzie to tomografia komputerowa głowy lub rezonans magnetyczny, które pozwalają na wykrycie nawet drobnych zmian, m.in. w układzie nerwowym. 

Na czym polega leczenie hemikranii? 

Okresowo występujące dolegliwości bólowe występujące przy hemikranii można leczyć przy użyciu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jeżeli jednak ból ma charakter ciągły, ostry lub też w parze z nim pojawiają się inne objawy, takie jak mdłości czy wymioty, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, w nagłych przypadkach zaś wezwać karetkę. Planując wizytę u lekarza, dobrze jest przygotować z wyprzedzeniem następujące informacje: 

• kiedy zaczęły się bóle głowy,  
• jak często występują i w jakim nasileniu, 
• czy takie dolegliwości pojawiały się wcześniej w rodzinie. 

Hemikrania nadal pozostaje chorobą o nie do końca poznanej etiologii. Obecnie nie ma sposobów na to, aby osoby chore mogły pozbyć się bólu raz na zawsze. Choć przyjmowanie leków z grupy NLPZ wydaje się skutecznym rozwiązaniem, długofalowo może pociągać za sobą liczne skutki uboczne, np. problemy żołądkowe, mdłości czy nadmierna retencja płynów w organizmie, zwłaszcza w okolicach stawów. 

Bibliografia: 

1. Antonaci F., Sjaastad, O., Chronic Paroxysmal Hemicrania (CPH): A Review of the Clinical Manifestations, Headache: The Journal of Head and Face Pain 1989, 29: 648-656. 
2. Boes C. J., Dodick D. W., Refining the clinical spectrum of chronic paroxysmal hemicrania: a review of 74 patients, Headache 2002, 42(8):699-708. 
3. Cittadini E., Matharu M. S., Goadsby P. J., Paroxysmal hemicrania: a prospective clinical study of 31 cases, Brain 2008, 131(Pt 4):1142-1155. 
4. https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/hemicrania-continua [dostęp 10.09.2024].