Jelitówka u dorosłych, niemowląt i u dzieci – jak leczyć jelitówkę?

Leczenie jelitówki opiera się przede wszystkim na leczeniu objawowym. Może pojawić się zarówno u niemowląt, małych dzieci, jaki i dorosłych. Teoretycznie każdy kolejny kontakt z zakażeniem przebiega łagodniej, choć nie jest to reguła.

Jelitówka to potoczne określenie na biegunkę, której etiologia w głównej mierze jest wirusowa. Jelitówka związana jest z oddawaniem co najmniej 3 stolców w ciągu dnia o wodnej bądź półpłynnej konsystencji. Objawy związane z jelitówką obejmują również zapachy stolicy, które przy infekcji wirusowej są dość cuchnące. Niejednokrotnie pojawiają się inne objawy, jak gorączka, wymioty, a także dodatni wywiad występowania objawów w najbliższym otoczeniu. Jelitówka jest bardzo zakaźna. Z łatwością przenosi się drogą fekalno-oralną, czyli pokarmową. Zarazić się można nie tylko od osoby prezentującej objawy choroby, ale także od chorych, których objawy już ustąpiły. Wirusy wydalane są bowiem z kałem nawet mimo ustąpienia choroby. Głównymi czynnikami etiologicznymi są rotawirusy, adenowirusy czy norowirusy. Jelitówka rzadziej wynika z zakażenia bakteriami bądź pierwotniakami. Ogólnie jednak częstotliwość infekcji jelitowych jest bardzo wysoka. Z powodu powikłań w postaci odwodnienia czy zaburzeń elektrolitowych, stanowi – w najgorszym razie – bardzo częsty powód zgonu u niemowląt, dzieci i osób w starszym wieku, a przynajmniej ciężkiego stanu tych chorych.

Przyczyny jelitówki

Biegunki mają różną etiologię, choć najczęściej obserwuje się biegunki wirusowe. Wśród wirusów odpowiedzialnych za biegunki u dzieci, niemowląt czy osób dorosłych wymienia się:

• rotawirusy,
• norowirusy,
• adenowirusy.

Czasami u chorych izoluje się również inne czynniki etiologiczne, jak enterowirusy, torowirusy, reowirusy, pestiwirusy, parwowirus B19. Rotawirusy są rozpowszechnione na całym świecie. Szczególnie powszechna jest rotawirusowa jelitówka u niemowląt czy małych dzieci. Większość dzieci do 5. roku życia co najmniej raz choruje z powodu biegunki wirusowej. Nie ma jednak na to reguły i wiek nie stanowi kryterium diagnostycznego. Zachorować mogą zarówno dzieci, jak i dorośli. Ze względu na to, że biegunka może mieć bardzo ostry przebieg i pociągać za sobą szereg powikłań, zawsze należy rozważyć przeprowadzenie szczepienia przeciwko rotawirusom do 6. tygodnia życia dziecka. Norowirusy również są bardzo rozpowszechnione. Najczęściej jednak biegunka w ich przebiegu jest ostra, aczkolwiek ma dość łagodny przebieg. Wywołuje jelitówkę przede wszystkim u dzieci, rzadko u dorosłych. Adenowirusy są rzadsze, jednak również często pojawiające się u dzieci, jak i u dorosłych. Należy pamiętać, że w przypadku jelitówek wystarczy niewiele cząsteczek wirusa dla transmisji zakażenia. Nieodpowiednia higiena rąk po wyjściu z toalety to podstawowa droga transmisji jelitówki. Bardzo łatwo zakazić się również poprzez zmienianie pampersów dzieciom zakażonym rotawirusami, czy po prostu w mechanizmie kontaktu bezpośredniego z osobą zakażoną.

Jelitówka – objawy

Bez względu na to, jaki wirus wywołał ostrą jelitówkę, przebieg i objawy są podobne. Główne objawy to:

• gorączka o różnym nasileniu (choć czasem nie występuje),
• nasilona biegunka,
• wymioty lub nudności,
• brak apetytu,
• ból brzucha,
• obecność krwi bądź śluzu w kale.

Objawy utrzymują się zazwyczaj do 3 dni. U dzieci, niemowląt czy osób starszych objawy nieżytu żołądkowo-jelitowego mogą utrzymywać się nieco dłużej, jednak zazwyczaj 3 dni to maksymalny czas trwania ostrych objawów. Nie oznacza to jednak, że chory nie zaraża. Nawet tydzień czy dwa po ustaniu objawów klinicznych w kale obecne są patogeny odpowiedzialne za zakażenie.

Co na jelitówkę? Jakie leki podać?

Ze względu na to, iż jelitówka najczęściej ma etiologię wirusową, to leczenie jest objawowe. Ostra jelitówka może oczywiście spowodować powikłania wymagające szerszej interwencji, jednak przede wszystkim, bez względu na wiek chorego, stosuje się trzy podstawowe zasady leczenia:

• nawodnienie chorego – w miarę możliwości nawadnianie powinno odbywać się drogą doustną. Obejmuje to również chorych leczonych w domu. Powinni oni przyjmować 30 ml nawadniającego płynu na każdy kilogram masy ciała. W przypadku nasilonej biegunki, można włączyć również elektrolity do picia. Nie wolno przyjmować napojów słodkich czy spożywać słonych produktów, gdyż nadmiar cukru czy soli będzie ściągał wodę do jelit, co tym bardziej nasili biegunkę. Doskonałym wyborem, poza elektrolitami, które należy nabyć w aptece, będzie również gorzka herbata, woda niegazowana, lekkie zupy. Na każdy oddany stolec chory powinien otrzymać 100–200 ml dodatkowego płynu;
• właściwe odżywianie – niegdyś twierdzono, że konieczne jest nawadnianie, ale nie karmienie. Obecnie karmienie jest uznawane za równie ważne, z tym że chory musi dostać lekkostrawną dietę dostosowaną ilościowo do własnych możliwości. Nie może być przekarmiony;
• farmakoterapia – ma sens głównie w momencie bakteryjnej infekcji. Nie stosuje się więc profilaktycznie leków przeciwbakteryjnych (np. nifuroksazyd) i antybiotyków. Przy biegunkach warto zawsze pomyśleć o probiotykach, ponieważ flora bakteryjna jelit zostaje zaburzona. Czasami konieczne jest łagodzenie objawów klinicznych, w tym celu daje się leki hamujące wytwarzanie przez jelito cienkie soku jelitowego. U dorosłych stosuje się loperamid jako środek hamujący perystaltykę przewodu pokarmowego.