Jersinioza – objawy, leczenie i powikłania zakażenia yersinią

Jersinioza to bakteryjna choroba zakaźna przenoszona przez zwierzęta. Najczęściej chorują na nią małe dzieci, choć w grupie ryzyka znajdują się także dorośli z obniżoną odpornością oraz osoby starsze. Ze względu na nieswoiste objawy, zakażenie yersinią musi być różnicowane z innymi chorobami – m.in zapaleniem wyrostka robaczkowego i zapaleniem jelit. Jakie są symptomy zakażenia tym patogenem i na czym polega leczenie jersiniozy?

Co to jest jersinioza?

Jersinioza to ostra lub przewlekła choroba zakaźna najczęściej wywoływana przez bakterię Yersinia enterocolitica. Szczepy yersinii wyizolowano po raz pierwszy w latach 60. XX wieku, a jej nazwa pochodzi od nazwiska odkrywcy – szwajcarskiego bakteriologa Aleksandra Yersina. W obrębie rodzaju Yersinia, wyróżnia się kilkanaście gatunków bakterii, z których patogenne są dla człowieka także Y. pestis (pałeczka dżumy) oraz Y. pseudotuberculosis.

Y. enterocolitica należy do ziarniniako-przecinkowców odpornych na pH otoczenia i kwaśne środowisko, co umożliwia jej przeżycie w żołądku człowieka, przedostanie się do jelit i wywoływanie zaburzeń ze strony układu pokarmowego. Patogen może też przemieścić się do węzłów chłonnych powodując ich zapalenie lub przeniknąć do układu krwionośnego i doprowadzić do sepsy.

Jersinioza jest chorobą stosunkowo rzadką, choć częstość jej występowania w Polsce i na świecie stopniowo wzrasta. Najwięcej zachorowań obserwuje się w okresie jesienno-zimowym, ponieważ pałeczki jyersinii posiadają wysoką adaptację do życia i namnażania się w chłodniejszych warunkach środowiska.

Czy yersinia jest zaraźliwa?

Bakteria yersinia enterocolitica przenoszona jest przez zwierzęta dzikie i domowe – bydło, świnie, owce, kozy, psy, koty, króliki, indyki, kaczki, gołębie, dziki oraz małe gryzonie. Człowiek może zarazić się po kontakcie z zanieczyszczoną wodą i pożywieniem oraz zwierzętami będącymi nosicielami choroby. Głównym źródłem zarażenia jest surowe mięso wieprzowe, mleko i woda, rzadziej bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem.

Na jersiniozę najczęściej chorują niemowlęta i dzieci do piątego roku życia, co wynika z braku przestrzegania higieny osobistej oraz uwarunkowań rozwojowych. W grupie osób z wyższym ryzykiem zachorowania są osoby z obniżoną odpornością oraz osoby starsze.

Objawy jersiniozy u dzieci i dorosłych

Okres inkubacji bakterii wynosi 1-11 dni, co oznacza, iż u niektórych osób symptomy choroby pojawią się już następnego dnia od zarażenia. Objawy jersiniozy nie są swoiste, a sama choroba może przebiegać m.in pod postacią zatrucia pokarmowego, zapalenia jelita, zapalenia stawów, kłębuszkowego zapalanie nerek czy zapalenia węzłów chłonnych.

Jersinioza u dzieci i nastolatków przebiega z objawami przypominającymi zapalenie wyrostka robaczkowego: kolkowym lub rozlanym bólem w dolnej części brzucha, gorączką, czasem wymiotami. Pojawia się także wodnista biegunka, niekiedy z domieszką krwi.

Objawy zakażenia yersinią u dorosłych mają inny charakter. Yersinia docierając do węzłów chłonnych powoduje ropne retikulocytarne zapalenie węzłów chłonnych krezki jelitowej. Chorobie może towarzyszyć ból brzucha, gorączka, czasem niewielka biegunka. U osób dorosłych jednym z objawów jest także wysypka szkarlatynopodobna. Ostra postać choroby często przechodzi w postać przewlekłą, dlatego nie należy lekceważyć objawów zakażenia.

Jersinioza – diagnostyka

Diagnostyka jersiniozy może być dość trudna, ze względu na podobieństwo choroby do innych schorzeń takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie wyrostka robaczkowego, zakażenie salmonellą lub shingellą, zatrucie pokarmowe wywołane przez bakterię E. coli lub nietolerancja laktozy.

Aby postawić prawidłową diagnozę, konieczne jest wyizolowanie bakterii z pobranego od pacjenta materiału, np. kału, moczu lub krwi. Wykonuje się także badania serologiczne, do których zalicza się metody aglutynacji probówkowej lub mikroaglutynacji, test ELISA oraz immunoblott. Obecność przeciwciał IgM potwierdza przebyte niedawno zakażenie. Utrzymujące się w organizmie przeciwciała IgA wskazują na powikłania pochorobowe. Do badań obrazowych wykorzystywanych w diagnostyce jersiniozy należą ultrasonografia i tomografia komputerowa.

Jersinioza – leczenie

Jeśli choroba przebiega łagodnie, leczenie jest tylko objawowe. Cięższy przebieg choroby wymaga zastosowania antybiotykoterapii. Jersiniozę leczy się fluorochinolonami, aminoglikozydami i cefalosporynami III generacji.

Powikłania jersiniozy i profilaktyka zdrowotna

Do powikłań jersiniozy należy:

• sepsa – posocznica może prowadzić do ropni płuc i wątroby, a także zapalenia kości i szpiku;
• hepatosplenomegalia – powiększenie wątroby i śledziony;
• zespół Reitera – reaktywne zapalenie stawów, szczególnie stawów kolanowych, stawu biodrowego i łokciowego;
• zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS) – choroba, w której dochodzi do rozpadu krwinek czerwonych;
• rumień guzowaty – zapalenie podskórnej tkanki tłuszczowej.

Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia yersinią należy przestrzegać zasad higieny – myć ręce wodą i mydłem przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków oraz po kontakcie ze zwierzętami; pić wodę ze sprawdzonego źródła, spożywać wieprzowinę poddaną obróbce cieplnej oraz pasteryzowane mleko i produkty mleczne.

Bibliografia:

1. Małgorzata Janowska, Barbara Jędrzejewska, Joanna Janowska, „Jersinioza – nowe wyzwanie współczesnej medycyny”, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 3, 257-260.
2. M. Jagielski, W. Rastawicki, S. Kałużewski, R. Gierczyński, ” Jersinioza – niedoceniana choroba zakaźna”, PRZEGL EPIDEMIOL 2002;56:57-64.
3. Niall Drummond I WSP., „Yersinia Enterocolitica: A Brief Review of the Issues Relating to the Zoonotic Pathogen, Public Health Challenges, and the Pork Production Chain”, FOODBORNE PATHOGENS AND DISEASE Volume 9, Number 3, 2012.